Ο Γούντι Άλεν για τον Γούντι Άλεν

Με περισσότερα από τριάντα πέντε χρόνια κινηματογραφίας στην πλάτη του, ο Γούντι Άλεν είναι ένας από τους πιο επιτυχημένους αμερικανούς σκηνοθέτες, παρότι ο ίδιος παραπονιέται συχνά πως τον αγαπούμε πολύ περισσότερο εμείς οι Ευρωπαίοι παρά οι ίδιοι οι Αμερικανοί: «Για κάποιο λόγο με εκτιμούν πιο πολύ στην Ευρώπη, ας πούμε για παράδειγμα στη Γαλλία, απ' ό,τι στην πατρίδα μου. Φαίνεται πως οι μεταφράσεις και οι υπότιτλοι εκεί πρέπει να είναι εξαιρετικοί!». Η ανά χείρας έκδοση αποτελεί ένα πανόραμα της κινηματογραφικής πορείας του. Ο Γούντι Άλεν μιλάει για όλες του τις ταινίες και μέσα από αυτές για την κοσμοθεωρία του, για τη ζωή του και τις σχέσεις του. Οι ερωτήσεις του σουηδού δημοσιογράφου Στιγκ Μπιέρκμαν είναι η αφορμή για να αποκαλυφθεί τόσο ο άνθρωπος όσο και ο δημιουργός.
Η έκδοση συνοδεύεται από φιλμογραφία και χρονολόγιο της ζωής του.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ποια είναι η πρώτη κινηματογραφική μνήμη του Γούντι Αλεν; Γιατί δεν του άρεσαν ποτέ οι ταινίες Χοντρός - Λιγνός; Πώς τον κέρδισαν οι αδελφοί Μαρξ - παρ' ότι ορισμένες φορές προτιμούσε τον Μπομπ Χόουπ; Πώς ερμηνεύει το γεγονός ότι το έργο του χαίρει μεγαλύτερης αποδοχής και εκτίμησης στην Ευρώπη απ' ό,τι στην πατρίδα του, τις Ηνωμένες Πολιτείες;

Αν είχατε ποτέ την περιέργεια να μάθετε τις απαντήσεις ερωτημάτων όπως τα παραπάνω (μα και πάρα πολλών ακόμη) διά στόματος του ιδίου του Γούντι Αλεν τότε το βιβλίο Ο Γούντι Αλεν για τον Γούντι Αλεν δεν πρέπει να λείψει από τη βιβλιοθήκη σας.

Αποτέλεσμα δεκάδων συναντήσεων και συζητήσεων με τον σουηδό δημοσιογράφο Στιγκ Μπίερκμαν, η 483 σελίδων έκδοση σε εξαιρετική μετάφραση της δημοσιογράφου/κριτικού κινηματογράφου Πόλυς Λυκούργου, είναι στην πραγματικότητα μια μαμούθ συνέντευξη ερώτησης - απάντησης που καταλήγει σε ένα απολαυστικό πανόραμα της κινηματογραφικής πορείας του Woodman σε συνδυασμό με τις απόψεις του για τη ζωή και την τέχνη. Την κοσμοθεωρία του.



Τίτλοι ζωής



Ο Μπίερκμαν επέλεξε να προσεγγίσει τον Γούντι Αλεν σύμφωνα με την χρονολογική σειρά των ταινιών του σκηνοθέτη, ηθοποιού και συγγραφέα. Το μοιρασμένο σε 29 κεφάλαια βιβλίο αρχίζει με τα πρώτα χρόνια του Αλεν στη σόουμπιζ και καταλήγει στο «Match Point». Το κάθε κεφάλαιο φέρει ως τίτλο τον τίτλο της ταινίας για την οποία γίνεται ο διάλογος, εκτός από κάποια κεφάλαια στο τέλος που αναφέρονται σε περισσότερες. Ξεχωριστό ενδιαφέρον επίσης έχει το «Ιντερλούδιο», ένα κομβικό κεφάλαιο του βιβλίου διότι προέκυψε όταν το σκάνδαλο του Γούντι Αλεν με την τότε σύζυγό του, τη Μία Φάροου, γινόταν πρώτο θέμα στα ΜΜΕ. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι λόγω της έκρυθμης εκείνης περιόδου η βοηθός του Γούντι Αλεν είχε ακυρώσει το προκαθορισμένο ραντεβού του με τον Μπίερκμαν. Υστερα όμως από αίτημα του Αλεν, την ίδια ημέρα τηλεφώνησε ξανά στον δημοσιογράφο για να του κλείσει νέο ραντεβού. «Αυτό που συνέβη στην προσωπική ζωή μου ήταν ένα νομικό θέμα» λέει ο Αλεν όταν ο Μπίερκμαν επισημαίνει ότι το νέο ραντεβού τού έδωσε να καταλάβει ότι ο Αλεν συμπεριφερόταν σαν να μην τον είχε αγγίξει η όλη δυσάρεστη ιστορία. «Το άφησα στα χέρια των δικηγόρων, καθώς εγώ είμαι εντελώς ανίκανος να χειριστώ τέτοιου είδους ιστορίες». Ούτως ή άλλως, όπως λέει ο ίδιος ο Γούντι Αλεν, δεν διαβάζει ποτέ πράγματα που τον αφορούν. «Ανακάλυψα πριν από πολλά χρόνια ότι ο καλύτερος τρόπος για να κάνει κανείς τη δουλειά του είναι να μη διαβάζει τίποτε που γράφεται για εκείνον και να μη βλέπει τον εαυτό του στην τηλεόραση. Ζω σαν στρουθοκάμηλος».



Φωτογράφος πλατό



Ο Στιγκ Μπίεκμαν γνώρισε τον Γούντι Αλεν το 1986, όταν με αφορμή την εκτός συναγωνισμού συμμετοχή της ταινίας «Η Χάνα και οι αδελφές της» στο φεστιβάλ των Κανών, ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ εστάλη από το φεστιβάλ στη Νέα Υόρκη προκειμένου να κινηματογραφήσει μια συνέντευξη του συναδέλφου του. Εκείνη την εποχή ο Γούντι Αλεν δεν επισκεπτόταν τα κινηματογραφικά φεστιβάλ. Ο Μπίερκμαν προσελήφθη ως φωτογράφος πλατό και από τότε διατήρησε επαφή με τον Αλεν. Του έκανε την πρόταση για το βιβλίο το 1991. Ο Αλεν δεν αρνήθηκε, ούτε συμφώνησε. Αυτό θα συνέβαινε αργότερα, μετά τις πιέσεις που άσκησε στο στενό περιβάλλον του Γούντι Αλεν αλλά και στον ίδιο τον Αλεν. Ο συγγραφέας σημειώνει στον πρόλογο ότι η κατεύθυνση του «Ο Γούντι Αλεν για τον Γούντι Αλεν» δεν ήταν προκαθορισμένη, αλλά το αποτέλεσμα συζητήσεων ανοιχτών σε αυθόρμητες παρεκκλίσεις. Σύμφωνα μάλιστα με τον Μπίερκμαν, ο Γούντι Αλεν δεν αρνήθηκε να απαντήσει σε καμία ερώτηση, με μοναδικό αίτημά του το βιβλίο να έχει όμορφο εξώφυλλο. Οπως όλοι οι ηθοποιοί, ο Αλεν δεν κρύβει τον ναρκισσισμό του.



Εκοψε τη μύτη του



Οι συνεντεύξεις είναι αποκαλυπτικές. Οι πιστοί φαν θα ικανοποιηθούν από τις μικρές trivia λεπτομέρειες, όπως π.χ. το ότι ο Αλεν είχε ζητήσει από τον Τζέρι Λούις να σκηνοθετήσει το «Ζητείται εγκέφαλος για ληστεία» προτου τελικά το γυρίσει ο ίδιος (στο σκηνοθετικό ντεμπούτο του). 'Η ότι την πρώτη ημέρα των γυρισμάτων του «Εγκεφάλου» είχε τόσο μεγάλο ενθουσιασμό που έκοψε τη μύτη του στο ξύρισμα (μάλιστα το τραύμα φαίνεται σε κάποιες σκηνές της ταινίας όπου ο Αλεν πρωταγωνιστεί). Κάποιοι θα εκπλαγούν μαθαίνοντας ότι το όνομα «Αλις» της ομότιτλης ταινίας ήταν (σε αντίθεση με την άποψη πολλών κριτικών) μια τυχαία επιλογή με καμία προμελετημένη αναφορά στην «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων». Και κάποιοι πιθανόν να απογοητευτούν μαθαίνοντας ότι όταν η Νταϊάν Γουίστ διάβασε τον ρόλο της Ελεν Σινκλέρ στις «Σφαίρες πάνω από το Μπρόντγουεϊ» δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να υποδυθεί την ηρωίδα που όχι μόνον έμελλε να της χαρίσει ένα δεύτερο Οσκαρ αλλά παραμένει η πιο χαρακτηριστική της κινηματογραφικής καριέρας της. Ο Γούντι Αλεν λέει ότι χρειάστηκε να παίξει ο ίδιος την Ελεν για να πείσει τη Γουίστ ότι μπορούσε και εκείνη να το κάνει!



Υπαρξιακά θέματα



Την ίδια ώρα όμως αναγνωρίζουμε έναν Γούντι Αλεν περισσότερο αναλυτικό, φιλοσοφημένο και εκμυστηρευτικό συγκριτικά με αυτόν που ξέρουμε από τις περισσότερες συνεντεύξεις του. Παραδέχεται ότι ο θάνατος είναι θέμα-κλειδί για το σύνολο του έργου του, αναγνωρίζοντας όμως ότι ο άνθρωπος που κατάφερε να τον αποτυπώσει απόλυτα κινηματογραφικά ήταν ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν με την «Εβδομη σφραγίδα». Τα υπαρξιακά θέματα, παραδέχθηκε μιλώντας στο κεφάλαιο «Σκιές και ομίχλη», είναι τα μόνα που τον ενδιαφέρουν στα αλήθεια. «Αν δεν ασχολούμαι με τέτοιου είδους ζητήματα νιώθω ότι δεν στοχεύω ψηλά... Πολλές φορές ο κόσμος αποφεύγει να κρίνει την αξία αλλά εγώ υποστηρίζω ακριβώς το αντίθετο: το θεωρώ υποχρέωσή μας». Για τον Γούντι Αλεν ο καλλιτέχνης εκμεταλλεύεται το μάξιμουμ του ταλέντου του μόνον όταν στοχάζεται τα πιο απαιτητικά και ουσιαστικά ζητήματα τα οποία βρίσκουμε στη σφαίρα του υπαρξισμού.

Ο Αλεν αποδεικνύεται αυστηρός με συνεργάτες του (αποκαλεί «κομπογιαννίτες» όλους όσοι συμμετείχαν στη δημιουργία του «What's up Tiger Lilly?») αλλά δεν διστάζει να κάνει την αυτοκριτική του σε συνάρτηση πάντα με το μοναδικό χιούμορ που τον χαρακτηρίζει. Αποκαλεί τις πρώτες ταινίες του «συρραφή ανεκδότων» και παραδέχεται ότι έπρεπε να περάσουν χρόνια και να φτάσει η εποχή του «Νευρικού εραστή» για να ξυπνήσει μέσα του η φιλοδοξία να «πειραματιστώ με το ίδιο το σινεμά».

Κάτι που με χαρά μας βλέπουμε ότι εξακολουθεί να κάνει.

* Η ελληνική έκδοση του βιβλίου συνοδεύεται από CD με μουσική τζαζ, δηλαδή τη μουσική που αγαπά και παίζει ο Γούντι Αλεν.



ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ

Το ΒΗΜΑ, 06/01/2008