Το φύλο μου, ο εαυτός μου

"Ποτέ δεν ένιωσα καταπιεσμένη εξαιτίας του φύλου μου. Κάθε φορά που γράφω ένα ποίημα ή ζωγραφίζω, δεν είμαι γυναίκα. Είμαι καλλιτέχνις" Patti Smith, Ποιήτρια, Μουσικός

Το φύλο στον άνθρωπο είναι ένας πολύ σοβαρός παράγοντας, που διαμορφώνει/διαμορφώνεται από τον ψυχισμό του. Οι περισσότεροι άνθρωποι συνήθως προσαρμόζονται -κάποιες φορές με επώδυνο τρόπο- στο ρόλο-φύλο που τους έτυχε! Το προφανές βιολογικό φύλο αποτελούσε για αιώνες αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα και για την επιστήμη.

"Εγώ ήμουν απελευθερωμένη γυναίκα πολύ καιρό πριν εφευρεθεί ο όρος γι' αυτό"
Peggy Guggenheim, Συλλέκτης έργων τέχνης

Τον όρο 'gender' (φύλο) εισήγαγε πρώτη φορά το 1972 ο ανθρωπολόγος Ann Oakley, ώστε να πάρει την έννοια του "κοινωνικού φύλου", δηλαδή του φύλου που γνωρίζουμε ότι έχει κατασκευαστεί κοινωνικά και πάντα σε αντίστιξη με τον όρο "sex" ο οποίος θα αντιστοιχούσε στο βιολογικό φύλο. Μέχρι τότε, ο όρος sex ήταν αυτός που σήμαινε το φύλο και για κάποια χρόνια μετά το τέλος του δεύτερου κύματος του φεμινισμού (1960-1980), οι όροι sex και gender αλληλοσυμπληρώνονταν και συγκρούονταν μέσα σε ένα κλίμα γενικότερης αμηχανίας.

"Φύλο δεν είναι κάτι που κάποιος 'είναι', είναι κάτι που κάποιος 'κάνει', μια πράξη ... το να 'κάνεις' μάλλον παρά το να 'είσαι'. Δεν υπάρχει έμφυλη ταυτότητα πίσω από τις εκφάνσεις του φύλου. Αυτή η ταυτότητα είναι επιτελεστικά δομημένη από τις πλέον χαρακτηριστικές εκφάνσεις που λέγεται ότι είναι το αποτέλεσμά της. Αν ο αμετάβλητος χαρακτήρας του sex-φύλου είναι αμφισβητούμενος, ίσως αυτή η δομή που ονομάζεται 'sex-φύλο' είναι αυτό που έχει δομηθεί πολιτισμικά ως gender -φύλο. Στην πραγματικότητα, ίσως ήταν ήδη πάντα gender -φύλο, έχοντας ως συνέπεια ο διαχωρισμός ανάμεσα στα δύο να καταλήγει στο να μην υπάρχει διαχωρισμός"
Judith Butler, Αμερικανίδα φιλόσοφος και θεωρητικός του Φύλου


Στην έκθεση "Το φύλο μου, ο εαυτός μου" συμμετέχουν μερικοί από τους πιο καταξιωμένους, νέους Έλληνες καλλιτέχνες, που ζουν, εργάζονται και διαπρέπουν στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Περιλαμβάνει 12 φωτογραφικές ενότητες, 1 video art, 1 performance και μια φωτογραφική κατασκευή. Προσπαθεί να εξερευνήσει το θέμα του φύλου μέσα από το βίωμα, την εμπειρία και την αναζήτηση, που οδηγεί σε μια εμβάθυνση για μια πιο ουσιαστική αυτογνωσία, καθώς και να αναδείξει την έκφανση του φύλου ως μια καθαρά πολιτική πράξη. Η τέχνη είναι η τελευταία καταφυγή του ανθρώπου για να εκφράσει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια αυτό που του συμβαίνει, πεδίο στο οποίο συνήθως ο λόγος αποδεικνύεται λίγος!
Διαισθανόμουν ότι υπήρχε διπλός κίνδυνος για την συγκρότηση της έκθεσης: ή να γίνει πολιτικά ορθή, κλείνοντας τα μάτια στις επιθυμίες ενός μεγάλου ποσοστού της κοινωνίας ή να χειραγωγηθεί από τις 'σειρήνες' της 'πιασάρικης' φωτογραφίας, αποκλειστικά με ακραίες σκηνές, με κύριο χαρακτηριστικό την εκτός ορίων σεξουαλικότητα, παγίδα στην οποία συνήθως πέφτουν θεματικά κινηματογραφικά αφιερώματα που έχω δει κατά καιρούς. Επιδίωξα τέλος να υπάρχει η διαπραγμάτευση της κορυφαίας -κατά τη γνώμη μου- έμφυλης ανθρώπινης έκφανσης, που δεν είναι άλλη από τη μητρότητα.

"Με την εμπειρία που απέκτησα φωτογραφίζοντας για πολλά χρόνια την πάλη μεταξύ των δύο φύλων με τους κώδικες και τους ορισμούς τους και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στις σχέσεις μεταξύ τους, ήταν μεγάλη ανακούφιση για μένα να συναντώ ανθρώπους που είχαν ξεπεράσει τα όρια που βάζει το φύλο. Πολλοί άνθρωποι τρομοκρατούνται αν δεν κατηγοροποιούν τους άλλους -ως προς την φυλή, την ηλικία και κυρίως ως προς το φύλο. Θέλει γερά κότσια να βγαίνεις στο δρόμο και να πέφτεις σε ρωγμές. Κάποιοι φίλοι μου αναιρούν τα φύλα καθημερινά από αγόρι σε κορίτσι και πάλι από την αρχή"
Nan Goldin, Αμερικανίδα φωτογράφος

Η πορεία της προετοιμασίας της έκθεσης μου έδωσε την ευκαιρία για ανταλλαγή απόψεων με τους συμμετέχοντες, που οδήγησε στην ανακάλυψη πτυχών της προσωπικότητάς μας που δεν είχαμε φανταστεί, αλλά και περαιτέρω εξερεύνηση της ψυχοσύνθεσής μας και των βαθύτερων επιθυμιών μας. Νιώθω δε ότι επηρέασε βαθιά και τον δικό μου ψυχισμό, καθώς -καθόλου τυχαία νομίζω- επανενεργοποιήθηκαν στοιχεία της έμφυλης συνειδητότητάς μου, που βρίσκονταν σε ένα είδος λήθαργου, χαμένα σε μια θάλασσα βεβαιοτήτων!

"Και οι άντρες και οι γυναίκες θα έπρεπε να αισθάνονται ελεύθεροι να είναι ευαίσθητοι. Και οι άντρες και οι γυναίκες θα έπρεπε να αισθάνονται ελεύθεροι να είναι δυνατοί ... Έφτασε η ώρα που θα πρέπει όλοι να αντιλαμβανόμαστε το φύλο σε ένα φάσμα και όχι σαν αντιτιθέμενα σύνολα από ιδεώδη"
Emma Watson, Αγγλίδα ηθοποιός, μοντέλο και ακτιβίστρια

Θανάσης Ράπτης
Φωτογράφος - Επιμελητής της έκθεσης