Μετάφραση 2002

Η μετάφραση ως θεωρία και πράξη δεν αφορά μόνο τους συστηματικά ασχολούμενους με τον γλωσσικό διάπλου των κειμένων αλλά και το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, καθώς, τουλάχιστον στη χώρα μας, τα μεταφρασμένα βιβλία θα παραμένουν εσαεί πολλαπλάσια των γηγενών. Στο τρέχον τεύχος υπάρχουν σελίδες αφιερωμένες στην πορτογαλική πεζογραφία, με επιμέλεια της Μ. Παπαδήμα, που αποπειράται και μια πρώτη καταγραφή της μεταφρασμένης στην ελληνική πορτογαλικής λογοτεχνίας. Κατ' αυτήν, μόλις πριν από είκοσι χρόνια, το πρώτο μεταφρασμένο βιβλίο, τα Ποιήματα του Αλμπέρτο Καέιρο του Φ. Πεσόα, σε απόδοση Φ. Δρακονταειδή (Εκδόσεις Γνώση), ως σήμερα έχουν μεταφραστεί δεκατρείς συγγραφείς και 37 βιβλία. Στο αφιέρωμα παρουσιάζονται πέντε συγγραφείς (των τριών υπάρχει ήδη μεταφρασμένο βιβλίο) και ο Μία Κοούτο από τη Μοζαμβίκη, 47 ετών, τον οποίον ο μεταφραστής Ν. Πρατσίνης θεωρεί τον σημαντικότερο πεζογράφο της χώρας του. Με την ευκαιρία ανακαλύπτουμε τις λογοτεχνικές επιδόσεις του γενικού γραμματέα του Πορτογαλικού Κομμουνιστικού Κόμματος Αλβάρο Κουνιάλ, κρυμμένες πίσω από το ψευδώνυμο Μανουέλ Τιάγκο, και ξαναθυμόμαστε ως μυθιστοριογράφο τον πρωτοστάτη της Επανάστασης των Γαριφάλων Ντε Καρβάλιο.

Στον δυσχερέστερο μεταφραστικά χώρο της ποίησης, ο Γ. Ρούβαλης μεταφράζει ποιήματα του Οκτάβιο Παζ και του συμπατριώτη του Χοσέ Εμίλιο Πατσέκο, ενώ ο Μάσιμο Καζούλο αποδίδει στην ιταλική ποιήματα του Μάρκου Μέσκου. Ωστόσο, και πάλι, το μεγαλύτερο μέρος του τεύχους καλύπτεται με θεωρητικά κείμενα, αρχής γενομένης από τον Γκαίτε και το ζητούμενο της συνάντησης με το ξένο και ανοίκειο κείμενο. Εκατόν τριάντα δύο χρόνια μεταγενέστερος του μέγιστου γερμανού ποιητή, ο γάλλος μεταφραστής Βαλερί Λαρμπό πίστευε πως η δουλειά της μετάφρασης είναι ένα ζύγισμα λέξεων και δη με ζυγαριές εξαιρετικής ακρίβειας ώστε να ζυγίζουν τα αστάθμητα. Στον ένα δίσκο οι λέξεις του συγγραφέα, φορτισμένες με το πνεύμα του και κολυμπώντας στα συμφραζόμενα του έργου του, και στον άλλο οι ισοδύναμες της άλλης γλώσσας, ικανές να ισορροπήσουν με διαφορά δεκάτου του χιλιοστού, οι οποίες ωστόσο δεν βρίσκονται σε κανένα δίγλωσσο λεξικό.

Επίσης στο τεύχος δημοσιεύεται η συζήτηση που διοργανώθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2001 με αφορμή την ελληνική έκδοση του ιστορικού πλέον βιβλίου περί κοινωνικής δικαιοσύνης του Τζον Ρόουλς, τριάντα χρόνια μετά την πρωτότυπη έκδοση. Εν τω μεταξύ, στις 24 Νοεμβρίου 2002, ο Ρόουλς πέθανε σε ηλικία 82 ετών, το ερώτημα ωστόσο της απόδοσης του τίτλου Α theory of Justice παραμένει, καθώς και οι ιδεολογικές φορτίσεις των εναλλακτικών προτάσεων. Ο επιλεγείς τίτλος Θεωρία της Δικαιοσύνης μάλλον υπερκέρασε τις φιλοδοξίες του αμερικανού στοχαστή. Τέλος, συγκρατούμε τις παρατηρήσεις του Β. Φ. Γκονζάλεθ περί του «πολιτικώς ορθού» στη χρήση της γλώσσας ή, της πλέον προωθημένης, αγγλοσαξονικής «λεκτικής υγιεινής». Πράγματι, πέραν των αστεϊσμών, σε κάθε γλώσσα, πόσο μάλλον στην ελληνική, υπάρχουν όροι με ιδεολογικό υπόβαθρο. Κυρίως οι συνδεόμενοι με την εθνική ταυτότητα, οι οποίοι και αποδεικνύονται άκρως ευαίσθητοι κατά τη μεταγλώττιση. Λ.χ., η σύγχρονη ελληνική ποίηση θα πρέπει να αποδίδεται στην ισπανική ως poesia griega contemporanea ή, μήπως, ως poesia neohelenica;



ΜΑΡΗ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 13-04-2003