Μεταφράζοντας σε έρωτα της ζωής το τέλος

Έτσι κι ο Θεός, σκέφτηκα, αν υπήρχε
δεν θα ξέραμε ποτέ αν η φαντασία του μας γεννάει
ή μας περιγράφει και γελάει

Από το ποίημα «Παρατηρήσεις θνητού» σελ. 19

Η ριπή του ανέμου θανάτου πνέει στα ποιήματα αυτής της συλλογής -δύο χρόνια μετά την «Ύλη μόνη». Τα τοπία τα εσωτερικά και τα άλλα του έξω κόσμου σκιάζονται από τη σκιά του τέλους των ημερών που δεν δικαιώθηκαν από το σώμα, υπέρ του σώματος. Ακούμε τα βήματά της να αποσύρονται από το Ναό της Ζωής, σε κάτι που χωρίς να είναι έξω από αυτήν, την προϋποθέτουν σε τόπο ερημικό. Ζητεί να κοπάσουν οι θόρυβοι της φύσης, ο φλοίσβος να σταματήσει να υπνωτίζει το βλέμμα της, να ακινητοποιηθεί ό,τι κινείται, γιατί έχει έρθει η ώρα της μεγάλης, της ύστατης στιγμής του άηχου ήχου, του λόγου τού εν σιωπή δοκιμαζομένου· ακούγεται κάτι σαν παραίτηση, πέρα από σκέψεις, πέρα από ιδέες, πέρα από αφαιρέσεις.

Οι άγγελοι προστάτες, οδηγοί και προφήτες έχουν αφήσει το άρωμά τους εκεί στο δωμάτιο, όπου η μούσα της ποίησης, της εμπνεύσεως κείτεται κάτω στο πάτωμα, κομμάτια. Και μετά έρχεται η νύχτα με ή χωρίς αστέρια, το τραγούδι του γρύλλου στον κήπο της αγωνίας, ο κοασμός των βατράχων χωρίς να είναι δυσοίωνος, είναι μεταλλικά ερωτικός. Όλα ησυχάζουν στην απουσία του λόγου.

ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 25/04/2003

ΚΡΙΤΙΚΗ



H Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ είναι μια ποιήτρια της οποίας το έργο εξακολουθεί να ωριμάζει σε εκφραστικότητα και να μας γοητεύει ολοένα και πιο πολύ. Στα 40 χρόνια που πέρασαν από την πρώτη της παρουσία και με 14 συλλογές στο ενεργητικό της, η Ρουκ κατόρθωσε να γράφει ποιήματα που «μένουν» μέσα στην ευκολία της σύγχρονης ποιητικής υπερπαραγωγής. Αντανακλώντας όλη την ποιητική της πορεία η τελευταία ποιητική συλλογή της Ρουκ είναι διαποτισμένη από μια βαθιά θλίψη, μια θλίψη που εκπορεύεται από τη βαθιά γνώση της ζωής και του βιωμένου έρωτα. Είναι μια θλίψη δύσκολη που σε πάει και σε φέρνει στα σαράντα κύματα του θριάμβου της ζωής για να σε αποθέσει στη σκιά που αφήνει ο πόνος πάνω στον άνθρωπο.

Στην υπό συζήτηση συλλογή η Ρουκ επιχειρεί αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος της: μεταφράζει σε έρωτα το τέλος της ζωής. Και τον μεταφράζει όχι τόσο με μεταφορές, συμβολισμούς και λυρισμό όσο με απευθείας αναφορές σε ενορχηστρωμένες εκμυστηρεύσεις που πηγάζουν από τον εμπειρικό κορμό του δέντρου της ζωής. Εχοντας μελετήσει όλες τις ποιητικές συλλογές της Ρουκ, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι τα ποιήματά της είναι ένα μεγάλο ποίημα σε συνέχειες. Από το Λύκοι και σύννεφα του 1963 ως την παρούσα συλλογή, έχουμε να κάνουμε με ένα παλιρροϊκό ποιητικό κύμα που σαρώνει θάνατο και ζωή και μας μαγεύει παρουσιάζοντας το θαύμα της φύσης. Ακόμη, έχουμε να κάνουμε με έναν ασυνεπή έρωτα που διακόπτεται κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες - λες και την τελευταία στιγμή τα μέλη της μπάντας κάποιου δήμου ξέχασαν τις παρτιτούρες στον χώρο όπου έκαναν τις πρόβες και τώρα δεν μπορούν να παίξουν στην κεντρική πλατεία.



Το μεγαλείο της απελπισίας



Πρόκειται για πολύ δυνατή, μοντέρνα, αυθεντική και ουσιαστική ποίηση μέσα από την οποία αναδύεται το μεγαλείο της απελπισίας του έρωτα, φανερώνοντας τα σημάδια της ματαιότητας που αφήνει πάνω του ο χρόνος. Αυτά καθαυτά τα ποιήματα είναι μια εντυπωσιακή άσκηση πάνω στην εκμυστήρευση και στη ζωή των πρόσκαιρων πραγμάτων που μετατρέπονται από σημαντικά σε ασήμαντα και αντιστρόφως, πλέκοντας το εγκώμιο της ψυχής που «όταν όλα αναχωρούν εκείνη φεύγει τελευταία». Στο ποίημα «Με την ψυχή στο στόμα» η Ρουκ φαντάζεται την ψυχή φτιαγμένη από σάρκα και ως πιστή αλλοδαπή οικιακή βοηθό που, όταν το σπίτι (=το σώμα) έχει αδειάσει, εκείνη «μένει να καθαρίσει για να τ' αφήσει πίσω της όλα να λάμπουν. Με την ψυχή στο στόμα κατάλαβα πόσο εύκολα λειώνει το παραμύθι». H συλλογή κλείνει με το ποίημα «Αποσύρομαι», όπου η ποιήτρια αποσύρεται για να διαβάσει «ό,τι ήταν πάντα γραμμένο... βαθιά μέσα στα χώματα του νου». Αλλά αναρωτιέται: «τι έβραζε στη χύτρα; Τα υποπροϊόντα του έρωτα; H φύση;». Αναπολεί την ημέρα που ημέρεψε μέσα της η αγριωπή θηλυκιά της φύση, αλλά τελικά είναι πάλι η φύση προς την οποία αποσύρεται - και την οποία ωστόσο απαρνιέται.

Στην ποίηση της Ρουκ το θαύμα της ζωής αναμετριέται με το θαύμα του έρωτα και του θανάτου. H αναμέτρηση δεν είναι μια μάχη αλλά ένα συνεχές πηγαινέλα στα όρια της ύπαρξης. Δεν υπάρχουν αγωνιζόμενοι, ηττημένοι και νικητές. Ολα είναι χωνεμένα στην ποίηση. Ολα έχουν τη γεύση και τη σφραγίδα της ελπίδας. Ολα μάς ανεβάζουν ένα σκαλί ψηλότερα, σε έναν κόσμο όπου βασιλεύει η φύση με τους νομοτελειακούς κανόνες της.



Ντίνος Σιώτης (εκδότης της λογοτεχνικής επιθεώρησης «Mondo Greco»)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 06-07-2003