Ο μετασχηματισμός της δημοκρατίας και παρεμφερή κείμενα

Ένα πολύ επίκαιρο έργο για την μετάλλαξη του κοινοβουλευτικού πολιτικού συστήματος

Το βιβλίο "Ο μετασχηματισμός της δημοκρατίας" δημοσιεύθηκε αρχικά το 1967 και γρήγορα αναδείχτηκε σε ένα κλασικό κείμενο του είδους του, τόσο από τους υποστηρικτές όσο και από τους αρνητές του. Αποτελεί ένα από τα κυριότερα δείγματα της ριζοσπαστικής πολιτικής επιστήμης του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.

Το αντιπροσωπευτικό κοινοβουλευτικό πολίτευμα, που αναδείχτηκε -κατά τα φαινόμενα- νικητής του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και έμοιαζε, για κάποιο διάστημα και για κάποιες χώρες, ότι μπορεί να συνδυάσει δημοκρατικά δικαιώματα με οικονομική ανάπτυξη, άγγιξε τα όριά του ήδη στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Με το σύγγραμμα "Ο μετασχηματισμός της δημοκρατίας", που δημοσιεύθηκε το 1967, καθώς και με μια σειρά παρεμφερών κειμένων τα επόμενα χρόνια, ο Johannes Agnoli έθεσε επί τάπητος το ζήτημα της κριτικής διερεύνησης "της μορφής κράτος ως τέτοιας". Μέσα από την ανάλυση του Agnoli επισημαίνεται η αντιστροφή στη λογική και τη λειτουργία του σύγχρονου κοινοβουλευτικού συστήματος: αντί να διαβιβάζει την περιβόητη λαϊκή εντολή στο κράτος μέσα από τους εκλεγμένους αντιπροσώπους, η σύγχρονη κοινοβουλευτική δημοκρατία λειτουργεί ουσιαστικά ως ιμάντας μεταβίβασης εντολών από την ταξικά προσδιορισμένη κορυφή του κράτους στο "λαό", ο οποίος γίνεται αντικείμενο και όχι υποκείμενο της εξουσίας. Σημαντικό ρόλο σ’ αυτή την ανεστραμμένη διαδικασία παίζουν τα σύγχρονα κόμματα τα οποία, όπως επιβεβαιώνει η σύγχρονη ιστορία, δεν διαστάζουν να προσχωρήσουν σε "οικουμενικούς" συνασπισμούς όταν φαίνεται να απειλείται η ίδια η μορφή της κυριαρχίας.

Η κριτική προσέγγιση του Agnoli στο σύγχρονο αντιπροσωπευτικό κοινοβουλευτικό πολίτευμα, συνέχισε να ζει, ή να φυτοζωεί, στο περιθώριο της "επίσημης" πολιτικής επιστήμης, σε αντίθεση με τις θεωρίες για το "τέλος της ιστορίας", που δικαιώνουν οικονομικά την κεφαλαιοκρατία και αναδεικνύουν το αστικό συνταγματικό κράτος ως την πλέον κατάλληλη πολιτική μορφή. Ωστόσο, οι πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στην καμπή του 21ου αιώνα φαίνεται να δικαιώνουν τις κριτικές προσεγγίσεις τύπου Agnoli στο σύγχρονο κράτος, καθώς το ζήτημα της ριζικής αλλαγής του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος εξορίζεται από την ημερήσια διάταξη της πολιτικής, ενώ σε περιόδους κρίσης γίνεται αναδρομή είτε στον "καλό" δημοκρατικό χαρακτήρα, ο οποίος πρέπει να αναζωογονηθεί (ενδεχομένως διά της αστυνομίας), είτε σε επιτακτικά ζητήματα αξιοποίησης και αναπαραγωγής (του κεφαλαίου), τα οποία λαμβάνουν υπερσυνταγματική και αυταρχική μορφή.

Στην παρούσα έκδοση περιλαμβάνονται τα έργα και κείμενα του Γιοχάνες Ανιόλι:
- Ο μετασχηματισμός της δημοκρατίας (1967)
- Αιτίες και όροι
- Πρόγραμμα και τεχνική της κοινωνικής ειρήνης
- Το κράτος ως ειρηνευτής
- Η αντιπροσώπευση της κυριαρχίας
- Η διασφάλιση του συστήματος
- Εκλογικός αγώνας και κοινωνική σύγκρουση (1977)
- Μετά είκοσι έτη (1987)
- Από την κριτική πολιτειολογία στην κριτική της πολιτικής (1987)
- Η αγορά, το κράτος και το τέλος της ιστορίας (1998)

Το βιβλίο αυτό αποτελεί -εκτός από ουσιαστική διαπραγμάτευση των αλλαγών της αστικής δημοκρατίας στις δυτικές χώρες, την εμφάνιση και ανάλυση του φασισμού και την ανάδειξη των ορίων του κοινοβουλευτισμού δυτικού τύπου, - και μια ενδελεχής γνωριμία με τη σκέψη και τα κείμενα του Γερμονο-Ιταλού μεγάλου μαρξιστή πολιτικού επιστήμονα Ανιόλι.