Η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας

Τα δύο άρθρα του Αϊνστάιν που μεταφράζονται στον παρόντα τόμο, θεωρούνται δίκαια, ως οι πιο σημαντικές εργασίες στην ιστορία της επιστήμης του 20ου αιώνα και ανάμεσα σε αυτές, με την μεγαλύτερη επίδραση στην παγκόσμια ιστορία της επιστήμης και του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο Αϊνστάιν δεν εισαγάγει απλώς μια νέα θεωρία, την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας, αλλά έναν ριζοσπαστικά νέο τρόπο σκέψης, που θα ασκήσει τεράστια επίδραση, από το 1905 μέχρι σήμερα. Αυτός ο νέος τρόπος σκέψης θα ανατρέψει την μέχρι τότε καθιερωμένη διδασκαλία και αφομοίωση των θεμελιακών εννοιών των τελευταίων 2500 χρόνων, όχι μόνο της Φυσικής, αλλά και της Φιλοσοφίας, της Τέχνης, ακόμη και της Διεθνούς Πολιτικής, καθώς το δεύτερο άρθρο θεωρείται αυτό που εγκαινίασε την πυρηνική εποχή και την ισορροπία ενός Ψυχρού Πολέμου εν αντιθέσει προς έναν Θερμό Πόλεμο μεταξύ υπερδυνάμεων. Ο Αϊνστάιν έχει επίγνωση ότι καταστρέφει την μηχανιστική κοσμοθεώρηση με πολλαπλά χτυπήματα: ο απόλυτος χρόνος παύει να υπάρχει, η απόλυτη κίνηση παύει να υπάρχει, κάποιο απόλυτο σύστημα αναφοράς παύει να υπάρχει, οι μετασχηματισμοί Γαλιλαίου για την σχετική κίνηση δεν επαρκούν, ο μηχανικός αιθέρας είναι άχρηστος ως έννοια, συνολικά, η Νευτώνεια θεωρία δεν επαρκεί πλέον για να εξηγήσει τις ηλεκτρομαγνητικές ιδιότητες του ηλεκτρονίου. Μοναδική παρηγοριά είναι ότι η κλασική μηχανική (και όχι η μηχανιστική κοσμοεικόνα), ισχύει για μικρές ταχύτητες σε σχέση με την ταχύτητα του φωτός. Με την ίδρυση της Σχετικιστικής Ηλεκτροδυναμικής, ο Αϊνστάιν περνά σε μια νέα διαλεκτική σχέση μεταξύ του απόλυτου και του σχετικού: η ταχύτητα του φωτός είναι μεν η νέα απόλυτη σταθερά, αλλά αυτό γίνεται μαζί με την θέση ότι ο χρόνος παύει να αποτελεί μια πρωταρχική έννοια και μετατρέπεται σε συνάρτηση: πρόκειται για την καινοτομία της σχετικότητας του ταυτοχρόνου.

Η παρούσα δεύτερη έκδοση, είναι εμπλουτισμένη με μια φιλοσοφικο-ιστορική εισαγωγή που παρουσιάζει το πρόβλημα της ταυτοχρονικότητας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και την κεντρική σημασία του στη σύγκρουση των φιλοσοφικών ρευμάτων. Ακολουθούν επίμετρα με τις μαθηματικές πράξεις, με ιστορικές αναφορές στις κομβικές έννοιες των άρθρων, μαζί με ένα κείμενο του φιλοσόφου Νταίηβιντ Χιούμ, ο οποίος επηρέασε καταλυτικά τον Αϊνστάιν, στην πορεία της σκέψης του, όπως αναφέρει ο ίδιος για τον Χιούμ: «…του οποίου την Πραγματεία της Ανθρώπινης Φύσης είχα μελετήσει μανιωδώς και με θαυμασμό λίγο πριν ανακαλύψω τη Θεωρία της Σχετικότητας. Είναι πολύ πιθανό ότι χωρίς αυτές τις φιλοσοφικές μελέτες δεν θα είχα φτάσει στην λύση» (1915, Γράμμα του Αϊνστάιν προς τον Μόριτζ Σλίκ (Moritz Schlick))

Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν (14/3/1879-18-4/1955), θα γεννηθεί σε μια οικογένεια Εβραίων Εσκενάζυ στην Ουλμ της Γερμανίας, αλλά το 1895 μετακομίζει στην Ελβετία, απαρνούμενος ένα χρόνο αργότερα την Πρωσική υπηκοότητα. Στα 17 του εισέρχεται στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης και το 1901 λαμβάνει την Ελβετική υπηκοότητα. Το 1903 βρίσκει μόνιμη θέση στο Γραφείο Ευρεσιτεχνιών της Βέρνης και το φοβερό έτος 1905, συγγράφει το διδακτορικό του και δημοσιεύει τέσσερεις εργασίες που θα αλλάξουν για πάντα την πορεία της επιστήμης και ιδιαίτερα της φυσικής: για την κβαντική ερμηνεία του φωτοηλεκτρικού φαινομένου (Νόμπελ 1921), για την στατιστική θεωρία της μικροσωματιδιακής κίνησης Μπράουν, για την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας και για την ισοδυναμία μάζας ενέργειας («την πιο διάσημη εξίσωση όλων των εποχών» Ε=mc2). Δημιουργεί το 1915 την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας και συμβάλλει στην έρευνα των θεμελίων της Κβαντομηχανικής που αποτελούν τους δύο πυλώνες της Φυσικής επιστήμης. Ασκεί μεγάλη επίδραση στην Φιλοσοφία της Επιστήμης, στο Κίνημα του Φιλειρηνισμού, μισείται από τους ναζί και φασίστες που μιλούν ηλιθίως περί ‘εβραϊκής επιστήμης’, καταφεύγει στις ΗΠΑ και αποκτά και την αμερικανική υπηκοότητα (1940), επισημαίνοντας όμως ότι «ο ρατσισμός είναι η μεγάλη αρρώστια των ΗΠΑ». Με γράμμα του προς τον Πρόεδρο Ρούσβελτ προτείνει επειγόντως την έναρξη του πυρηνικού προγράμματος των ΗΠΑ. Αν και Εβραίος δεν ήταν εθνικιστής : δεν θα υποστηρίξει την δημιουργία ανεξάρτητου, αποκλειστικά Εβραϊκού κράτους το 1948, προωθώντας έτσι την πολυεθνική ειρηνική συνύπαρξη με τους Άραβες της Παλαιστίνης. Σήμερα, το όνομά του είναι συνώνυμο της ιδιοφυίας, της ανθρωπιάς, των σοσιαλιστικών ιδανικών που υποστήριζε, ενάντια σε κάθε «απολυταρχία».