Ιστορία της Ρωμαϊκής Λογοτεχνίας ΙΙ

Η Iστορία της Ρωμαϊκης Λογοτεχνίας του Michael von Albrecht αποτελεί μια σύγχρονη, διεξοδική και πολύπτυχη προσέγγιση της λατινικής γραμματείας από τις πρωταρχές της ώς τον 6ο μ.X. αιώνα. Στο δίτομο αυτό έργο, που κυκλοφόρησε στα γερμανικά το 1994, ευρύτερες θεωρήσεις των ρωμαϊκών γραμματειακών περιόδων και των επιμέρους λογοτεχνικών ειδών συνδυάζονται με εξειδικευμένα κεφάλαια όπου οι Pωμαίοι συγγραφείς φωτίζονται υπό ποικίλα και σταθερά επανερχόμενα πρίσματα: η ζωή και το έργο τους, τα πρότυπα και οι πηγές, η λογοτεχνική τεχνική, η γλώσσα και το ύφος, ο λογοτεχνικός στοχασμός, η χειρόγραφη παράδοση, οι επιδράσεις τους μέχρι σήμερα. Mε βάση τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα προβάλλονται οι ελληνικές προσλήψεις, η πρωτοτυπία και η αξία των συγγραφέων, η βαθιά επιρροή τους στη νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Πρόκειται για ένα έργο που απευθύνεται στον επιστήμονα και στον λόγιο, τον φοιτητή και τον καθηγητή, τον κάθε εραστή της Λογοτεχνίας. O παρών τόμος παρουσιάζει τη ρωμαϊκή λογοτεχνία των μετακλασικών χρόνων, έως το τέλος της Ύστερης Αρχαιότητας.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Σε ακαδημαϊκούς χώρους με μακρόχρονη φιλολογική παράδοση και επαρκέστατη βιβλιογραφική παραγωγή οι μεταφράσεις επιστημονικών έργων από άλλες γλώσσες γίνονται επιλεκτικά και πολύ σπάνια αφορούν εγχειρίδια γενικευτικά. Η Ιστορία της Ρωμαϊκής Λογοτεχνίας του Michael von Albrecht, ωστόσο, μέσα σε ελάχιστα χρόνια από την πρώτη εμφάνισή της το 1992, ευτύχησε να μεταφραστεί στα αγγλικά, στα ιταλικά και στα ισπανικά. Αυτή η μεταφραστική σπουδή, που δεν εκάμφθη ούτε από τον όγκο των 1.500 σελίδων του πρωτοτύπου, αποτελεί την πλέον εύγλωττη αναγνώριση της αξίας του δίτομου έργου. Η ελληνική επιστήμη δεν ολιγώρησε και με την πρόσφατη έκδοση του Β' τόμου (ο Α' τόμος είχε κυκλοφορήσει το 1997) διαθέτουμε ήδη ολοκληρωμένο το έργο στη γλώσσα μας.

Πολλά στοιχεία μαρτυρούν την υψηλού επιπέδου ποιότητα του πονήματος: ο όγκος των πληροφοριών, η συζήτηση ειδικών φιλολογικών προβλημάτων και η πλούσια, επιμελώς επιλεγμένη αλλά απολύτως ενημερωμένη, βιβλιογραφία σταθερά χαρακτηρίζουν κάθε επί μέρους ενότητα και προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια ακόμη και σε ειδικούς ερευνητές οι οποίοι χρειάζονται έναν αξιόπιστο οδηγό στον πολυποίκιλο κόσμο της λατινικής λογοτεχνίας. Ακόμη πιο εντυπωσιακό τεκμήριο της εγκυρότητας του έργου αποτελεί η διαρκής αίσθηση του αναγνώστη ότι ο συγγραφέας έχει άμεση εποπτεία του απέραντου γραμματειακού υλικού στο πρωτότυπο και δεν αντλεί πληροφορίες από δεύτερο χέρι, είτε πρόκειται για τα λογοτεχνικά σπαράγματα της αρχαϊκής εποχής είτε για τα αριστουργήματα της κλασικής περιόδου είτε για τα κείμενα των χριστιανών πατέρων. Μια άλλη παράμετρος ωστόσο παίζει καθοριστικό ρόλο στην ευρεία αποδοχή και διεθνοποίηση του έργου. Ο πρωτότυπος τρόπος πραγμάτευσης του υλικού αναδεικνύει τη διδακτική πρόθεση του συντάκτη του: όλο το εγχείρημα μοιάζει με ένα καλοοργανωμένο μάθημα που λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες του δέκτη και στόχο έχει να διευκολύνει την πρόσληψη χωρίς να κάνει παραχωρήσεις στην ποιότητα της πληροφόρησης. Η πανομοιότυπη δόμηση κάθε ενότητας συνιστά ουσιαστικά ένα εύληπτο και εναργές «σχέδιο μαθήματος» που, παρά τη μονοτονία του, εξασφαλίζει την ισόρροπη αντιμετώπιση των ποικίλων θεμάτων και συμβάλλει στην ευχερή παρακολούθηση της διδασκαλίας.

Η συγκεκριμένη επιλογή οδηγεί μερικές φορές σε επαναλήψεις και αλληλεπικαλύψεις, ενίοτε και πλατειασμούς, αλλά αυτό δύσκολα αποφεύγεται σε μια διδασκαλία που πιστεύει στην παιδαγωγική αξία της επανάληψης καθεαυτήν και επίμονα εξαίρει τα κρίσιμα και αξιομνημόνευτα στοιχεία ώστε να βοηθήσει τον αποδέκτη να τα επισημάνει και να τα συγκρατήσει. Την όποια ενόχληση πάντως αντισταθμίζουν η σφαιρική συζήτηση και η διαρκής σύνδεση του μέρους με το όλο. Στα επί μέρους κεφάλαια, που ορίζονται από την πολιτική ιστορία της Ρώμης, σταθερά προτάσσεται μια εισαγωγή όπου: εκτίθενται οι ιστορικές συνθήκες της εποχής· θίγονται οι ιδιαιτερότητες της λογοτεχνικής παραγωγής και οι σχέσεις της με την προγενέστερη λατινική και ελληνική παράδοση· παρουσιάζονται τα είδη και σχολιάζονται οι ιδεολογικές παράμετροι όχι μόνο σε συνάρτηση με τα εξωλογοτεχνικά συμφραζόμενα (φιλοσοφία, θρησκεία, πολιτική κτλ.) αλλά και ως προς τον ενδολογοτεχνικό προβληματισμό. Το ίδιο σχήμα τηρείται λίγο-πολύ και κατά την ιδιαίτερη παρουσίαση της προσωπικότητας και του έργου των ρωμαίων συγγραφέων. Ετσι, εκτός από τις γραμματολογικές πληροφορίες, μπορεί κανείς να αποκομίσει γνώσεις για ουσιαστικά ζητήματα του στοχασμού και της λογοτεχνικής ποιότητας του εκάστοτε συγγραφέα αλλά και να πληροφορηθεί για την επίδραση που άσκησε διαχρονικά στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Ο χρονολογικός πίνακας στο τέλος του έργου περιεκτικά και εποπτικά σκιαγραφεί τις λογοτεχνικές εξελίξεις σε συνδυασμό με τα μείζονα κοινωνικοπολιτικά και ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία του ρωμαϊκού κράτους από τις απαρχές ως τον 6ο μεταχριστιανικό αιώνα.

Το συνολικό αποτέλεσμα είναι ένα άριστο διδακτικό εγχειρίδιο, εξαιρετικό βοήθημα για κάθε σπουδαστή Κλασικής Φιλολογίας, αλλά εξίσου κατάλληλο για τον αναγνώστη που η επαφή του με αντίστοιχα βιβλία οφείλεται όχι σε ειδικό ερευνητικό ή επιστημονικό ζήλο αλλά στην άδολη φιλομάθεια και στην αγάπη για την αρχαιογνωσία και τη λογοτεχνία. Αυτόν τον αναγνώστη φαίνεται ότι είχε διαρκώς υπόψη του ο Μ. von Albrecht κατά τη σύνταξη της Ιστορίας του. Ομότιμος πλέον καθηγητής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης και επιστήμονας με διεθνές κύρος, επέλεξε να σφραγίσει την τεράστια προσφορά του στην κλασική φιλολογία κατά τον ευτυχέστερο τρόπο για έναν δάσκαλο: με ένα πόνημα που με τρόπο έγκυρο και εύληπτο θα φέρει κοντά στο ευρύτερο κοινό το γνωστικό αντικείμενο που διακονεί, τα λατινικά γράμματα. Δεν θα έπρεπε ένα τέτοιας εμβέλειας έργο να λείπει από την ελληνόγλωσση βιβλιογραφία, πολύ περισσότερο που το ΑΠΘ έχει την τιμή να συγκαταλέγεται ο Μ. von Albrecht μεταξύ των επιτίμων διδακτόρων της Φιλοσοφικής Σχολής του. Το βαρύ χρέος αλλά και τον ηράκλειο άθλο της μεταγλώττισης ανέλαβε και διεκπεραίωσε με υπευθυνότητα ο καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας του ΑΠΘ Δ. Ζ. Νικήτας με τη συνδρομή ομάδας νεότερων φιλολόγων. Το τελικό αποτέλεσμα, χάρη και στην προσεγμένη εκδοτική δουλειά των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, δικαιώνει τον μόχθο τους. Ετσι διαθέτουμε μια σύγχρονη Ιστορία της Λατινικής Λογοτεχνίας που συμπληρώνει με τα νεότερα επιστημονικά πορίσματα και τη φρέσκια οπτική της την παλιά πλέον αλλά πάντα αξιανάγνωστη, στη μετάφραση του Κ. Χ. Γρόλλιου, αντίστοιχη Ιστορία του Η. J. Rose, η οποία μόρφωσε γενιές φιλολόγων.



Βασίλης Α. Φυντίκογλου (λέκτωρ της Λατινικής Φιλολογίας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 30-03-2003