Ορεινή Στερεά Ελλάδα

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της μεγάλης περιοχής ή περιφέρειας; Η οικονομία μέχρι πρόσφατα ήταν κτηνοτροφική και γεωργική. Ιδιαίτερα η κτηνοτροφία είχε μεγάλη ανάπτυξη και ήταν ως επί το πλείστον κοπαδιάρικη. Σημειώνω ότι σε όλο το χώρο υπήρχαν και Σαρακατσάνοι (Βοιωτία, Ευρυτανία, Αιτωλοακαρνανία κ.ά.). Εξάλλου, το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής είναι απόλυτα ελληνόφωνο, αν και τα στοιχεία (τοπωνύμια, επώνυμα κλπ.) υποδηλώνουν παλαιότερη εγκατάσταση Βλαχόφωνων και αλβανόφωνων πληθυσμών. Η Βλαχοφωνία και η Αλβανοφωνία πάντως διατηρούνται μέχρι σήμερα στα δύο άκρα της περιφέρειας, στη Βοιωτία, όπου οι κάτοικοι είναι σε μεγάλο ποσοστό δίγλωσσοι, μιλώντας και τα βλάχικα (ή καραγκούνικα). Σ' αυτές τις δύο περιοχές έχει ενδιαφέρον η παρατήρηση του τρόπου που υποδέχθηκαν μετά το 1989 τους Αλβανούς λαθρομετανάστες, περιθάλποντάς τους, βαφτίζοντάς τους και δίνοντάς τους εργασία στην αρβανιτόφωνη περιοχή, και αδιαφορώντας γι' αυτούς στα βλαχόφωνα χωριά της Ακαρνανίας. Στην τελευταία περιοχή όμως δέχονταν ευχαρίστως τους Βλάχους της Αλβανίας.
Η επιτόπια έρευνα, φέρνοντας στο φως και άλλα στοιχεία παλαιότερης πολιτικής οργάνωσης επί Τουρκοκρατίας, δείχνει ότι οι έδρες των οπλαρχηγών (καπετάνιων) ή αρχηγών περιοχών βρίσκονταν στον ορεινό χώρο όπου η πρόσβαση των Τούρκων ήταν δύσκολη, δηλ. στα χωριά: Πλάτανος, Κλεπά, Αράχοβα (Ναυπακτίας), Αρτοτίνα, Άνω Χώρα. Πρόκειται για τους οπλαρχηγούς: Ροντήρη, Σαφάκα, Σισμάνη, Σκαλτσά, Κανααβό. Επισημαίνεται επίσης η εξέλιξη των οικογενειών τους σε σύγχρονα πολιτικά τζάκια (πολιτευτές, βουλευτές κλπ.) μετά την απελευθέρωση.
Άλλη παρατήρηση: ότι η μετανάστευση και η ερήμωση που είχαν αρχίσει πριν από πολλές δεκαετίες συνεχίζεται. Πολλοί κάτοικοι εγκαθίστανται μόνιμα στα κοντινότερα αστικά κέντρα: Αγρίνιο, Μεσολόγγι, Πάτρα, Λαμία, αλλά και την Αθήνα, διατηρώντας πάντως τις επαφές τους με τα χωριά. Γι' αυτό το λόγο η εθνογραφική έρευνα μπόρεσε και επεσήμανε με μεγάλη δυσκολία τις παρωχημένες δομές και μόνο στο βαθμό που υπήρχε ιστορική ανάμνηση. Σε ελάχιστες περιπτώσεις υπήρχαν αυτούσιες, π.χ. κάποιες περιπτώσεις πολυπυρηνικών οικογενειών.