Το αόρατο άσυλο

Δύο φίλοι πορεύονται παράλληλα. Ο ένας σχετικώς υποψιασμένος, πλην κατά βάση εκπρόσωπος της «αυτόματης ζωής». Ο άλλος κατ' επάγγελμα καχύποπτος απέναντι στα αυτονόητα και σαρκαστής. Καθώς τα γεγονότα ξετυλίγονται προκαλώντας αναταράξεις στη ζωή τους, ο δεύτερος επιχειρεί τη ρήξη, ενώ ο πρώτος καταλήγει οριστικά υποψιασμένος, αλλά και ανήμπορος να αποδράσει από το αόρατο άσυλο της καθημερινότητας. Σε μια απεγνωσμένη απόπειρα αυτογνωσίας, επιχειρεί την αναδρομική αποτίμηση των καταστάσεων που μεσολάβησαν...





ΚΡΙΤΙΚΗ



Μάιο του 2000, από τις εκδόσεις Πλανόδιον, με την τυποτεχνική αισθητική του εν λόγω περιοδικού που δείχνει σαν να προσπαθεί να διαφύγει της προσοχής του καταναλωτικού κοινού, η πρώτη εμφάνιση του Α. Αλεβίζου με μια συλλογή διηγημάτων, ο Δεινός καβαλάρης. Μάιο του 2001, από εμπορικό πλέον εκδοτικό οίκο, το μυθιστόρημα Το αόρατο άσυλο· το ίδιο υλικό με τα διηγήματα αλλά σε ελεύθερη ανασύνθεση ηρώων και ιστοριών. Τα δύο βιβλία δεν φαίνεται να προκάλεσαν το ενδιαφέρον, παρ' όλο που τουλάχιστον το μυθιστόρημα θα λέγαμε ότι προσφέρεται. Γιατί η επικοινωνία με το μεγάλο κοινό, όπως τόσο εύγλωττα δείχνουν οι λίστες των ευπωλήτων, απαιτεί αποφυγή της ελλειπτικής ή και καινοτόμου γραφής, όπως και των πολλαπλών ερμηνευτικών επιπέδων, μια και ο αγχωτικός και σπεύδων σημερινός αναγνώστης ζητεί να συγκινηθεί και να επιμορφωθεί ακόπως, ειδάλλως θα στραφεί στον τηλεοπτικό του δέκτη. Οπότε ο Α. Αλεβίζος δικαιούται μιας σχετικά καλής θέσης στη χορεία των πρωτοεμφανιζόμενων την τελευταία διετία, αφού το μυθιστόρημά του διαθέτει αυτά τα προσόντα. Ανεξάρτητα αν σε παλαιότερους καιρούς στα ίδια αυτά σημεία θα εντοπίζονταν οι αδυναμίες του μυθιστορήματος.

Αντί συγκεκριμένων πυρήνων, η θεματική των βιβλίων του Α. Αλεβίζου συγκεντρώνεται σε ορισμένα χαρακτηριστικά δίπολα. Πρώτο διχαστικό δίπολο, ο τόπος. Κάτοικοι της πόλης, οι ήρωες υποφέρουν από νοσταλγία για τον γενέθλιο τόπο· άλλοτε χωριό της Πελοποννήσου και άλλοτε της Ακαρνανίας, παραμένει σταθερά συνώνυμος με το φως, σε αντιπαραβολή με τον αποπνικτικό αστικό χώρο. Ενα δεύτερο, παρομοίως διχαστικό, δίπολο ο κόσμος των ανδρών και η συνομοταξία των γυναικών. Οι ήρωες στηρίζονται στην ανδρική φιλία, που ανόθευτη και γνήσια λειτουργεί σχεδόν ως άσυλο όταν κατασπαράσσονται από τον έρωτα.

Στο μυθιστόρημα ο αφηγητής και κεντρικός ήρωας προβάλλει ιδιαίτερα γνώριμος· καθόλου δήθεν, συνιστά πρότυπο κατοίκου πρωτευούσης. Από χωριό, γύρω στα 40, δικηγόρος και ανύπαντρος, κατατρύχεται από τις σεξουαλικές επιθυμίες του. Καλός στο λέγειν, με συμπαθές παρουσιαστικό, διατηρεί παράλληλες σχέσεις· την επίσημη, την περιστασιακή, την καψούρα του. Εκ πρώτης όψεως, ολόκληρη η υπόθεση του μυθιστορήματος είναι ο έρωτάς του για μια παντρεμένη. Ανθρωποφαγικός, με ρομαντικές εξάρσεις, θα τον φέρει στα πρόθυρα της τρέλας. Θα διασωθεί ωστόσο χάρη στους φίλους που τυγχάνουν συγχωριανοί και συνάδελφοι, και αυτοί αντιπροσωπευτικοί· ο λίγο φευγάτος διανοούμενος που σαρκάζει τα πάντα και τους πάντες και ο οικογενειάρχης που έχει τον νου του στα κοψίδια.

Ωστόσο ένα δευτερεύον πρόσωπο και μια παράπλευρη ιστορία μεταμορφώνουν το αισθηματικό ρομάντζο του ήρωα. Μια εξαδέλφη που δεν έπαιρνε τα γράμματα, από μικρή στη βιοπάλη, παντρεμένη με οικοδόμο και δύο παιδιά, προσβάλλεται από κακοήθη ασθένεια και βρίσκεται έρμαιο των αθηναϊκών νοσοκομείων. Σπαραχτικό πρόσωπο, που ολοκληρώνεται με αδρές γραμμές χωρίς τον φόρτο των λεπτομερειών, θυμίζει τη Σοφούλα από το ομότιτλο διήγημα του Τ. Καλούτσα, με τον οποίον ο συγγραφέας συγγενεύει, τουλάχιστον θεματικά. Σε κάθε περίπτωση, ο Α. Αλεβίζος δείχνει την αφηγηματική του δεινότητα στις σκηνές που εκτυλίσσονται στους διαδρόμους δικαστηρίων και νοσοκομείων, αναμφιβόλως τα πλέον καφκικά μέρη της σημερινής πρωτεύουσας.

Στη συλλογή διηγημάτων ο συγγραφέας πειραματιζόταν δοκιμάζοντας διαφορετικούς αφηγηματικούς τρόπους· τέσσερις τριάδες διηγημάτων και αναμεταξύ τους η γεφύρωση με σύντομες ποιητικές πρόζες. Σε αντίθεση με το μυθιστόρημα, όπου κατασταλάζει στην πρωτοπρόσωπη, συχνά χειμαρρώδη αφήγηση. Αλλοτε ο ήρωας εγκαταλείπεται σε συνειρμούς, ανακατώνοντας και μάλλον παράταιρες ιστορίες, και άλλοτε περιγράφει τα δρώμενα μετά απροκαλύπτου και άνευ αναστολών ρεαλισμού. Ωστόσο ο συγγραφέας δείχνει να έχει εγκλωβιστεί, και αυτός με τη σειρά του, σε ένα δίπολο με αντιτιθέμενα στοιχεία, το σχόλιο και την ποιητική έκφραση.

Ο Α. Αλεβίζος για να φωτίσει περαιτέρω τους χαρακτήρες διανθίζει μέχρι κορεσμού την αφήγηση με ρήσεις στοχαστικές ή και αμπελοφιλοσοφίες καθώς και με στίχους γνωστών ποιητών. Σχολιασμός που, κατά τη γνώμη μας, λειτουργεί σε βάρος της οικονομίας του κειμένου. Πολύ περισσότερο τελεσφορούν οι σκαμπρόζικες στιχομυθίες, κυρίως παροιμιακές εκφράσεις στις οποίες συχνά πυκνά καταφεύγει ο αφηγητής. Πολύτιμη κληρονομιά του τόπου του, αποδεικνύονται γνησιότερα ποιητικές, αν μόνο έλειπαν οι υποσελίδιες ερμηνευτικές σημειώσεις που ξεδοντιάζουν την ντοπιολαλιά από τη σοφία της.

Για τους εγκλείστους της Αθήνας το μυθιστόρημα δείχνει έναν απρόσμενο τόπο διαφυγής· τα βουνά της Αττικής, ακόμη και αυτό το παραγκωνισμένο όρος Αιγάλεω, που μέσα από τη μυθοπλασία αναδύεται ως το κατ' εξοχήν αξιοθέατο με σπαράγγια, πέρδικες και μοναδικά ηλιοβασιλέματα.




ΜΑΡΗ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 21-10-2001