Το καφενείο των τρελών

Ιδιόρρυθμο και μοναδικό βιβλίο, Το Καφενείο των Τρελών συνάντησε την επιτυχία πολλές δεκαετίες μετά την πρώτη του έκδοση, καθώς οι αναγνώστες του διέκριναν την ανεξάντλητη ευρηματικότητα του Αλφάου κι ίσως «αυτή τη συγγένεια με τον Ναμπόκοφ, τον Καλβίνο, τον Έκο. Και θα ‘λεγα ακόμη και με τον Μπόρχες…», για την οποία μιλάει η Μαίρη Μακάρθυ.

Το Καφενείο των Τρελών στο Τολέδο, πόλη μαγική, μετέωρη στο χρόνο, είναι ο χώρος συγκέντρωσης των λογοτεχνικών χαρακτήρων που δεν έχουν βρει το συγγραφέα τους… Ο Φελίπε Αλφάου, Ισπανός μετανάστης στην Αμερική, μουσικοκριτικός και φίλος του Λόρκα, που αναγκάζεται να γράψει στα αγγλικά την ισπανική ιστορία του, συχνάζει κι αυτός, καμιά φορά, μαζί με τους αποτυχημένους συγγραφείς, στο Καφενείο των Τρελών αναζητώντας χαρακτήρες για να αφηγηθεί την ιστορία τους. Οι χαρακτήρες όμως είναι απείθαρχοι και όταν γευθούν την πραγματικότητα, αυτή τη νέα διάσταση που τους προσφέρει ο συγγραφέας, μεθούν και γυρεύουν να πλάσουν μόνοι το πρόσωπο και τη μοίρα τους. Γιατί η πραγματικότητα, για τους χαρακτήρες, είναι ακριβώς αυτό που για τα πραγματικά όντα είναι η φαντασία: Η επαφή μαζί της τους τρελαίνει και στον πόθο τους να την αγγίξουν δεν διστάζουν να αρπάξουν την πένα από τα χέρια του συγγραφέα τους και να γράψουν την ιστορία τους όπως αυτοί τη θέλουν. Κι αυτός, άλλοτε υποχείριο των παθών τους, κι άλλοτε εγγυητής της εσωτερικής συνέχειας της αφήγησης, αναγκάζεται να επέμβει, να αλλάξει την πλοκή, ή να υποδείξει στον αναγνώστη κάποια πτυχή που οι χαρακτήρες του αποκρύβουν.


***
Οκτώ συνδεόμενες και ταυτόχρονα αυτοτελείς ιστορίες υφαίνουν αυτό το αριστοτεχνικά επινοημένο μυθιστόρημα στο οποίο ο Alfau δημιουργεί ένα ευμετάβλητο ονειρικό τοπίο όπου οι ήρωες -νταβατζήδες, επαίτες και παπάδες μεταξύ άλλων- προσπαθούν να δραπετεύσουν από τον εξουσιαστικό έλεγχο του συγγραφέα. Αδίκως αγνοημένο για μισό αιώνα, το βιβλίο αυτό προανήγγειλε τον μαγικό ρεαλισμό της μοντέρνας λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας.