Η ονειρεμένη πατρίδα μου

Η Ιζαμπέλ Αλιέντε και η μεγάλη αγάπη και νοσταλγία της για τη Χιλή, την πατρίδα της. Η αδιάκοπη παρουσία του παρελθόντος, η αίσθηση της απούσας πατρίδας, ο πόνος για τη χαμένη ευτυχία, η συνείδηση της περιπλανώμενης και ξένης, όλα αυτά, συσσωρευμένα για χρόνια στην καρδιά της, η Ιζαμπέλ Αλιέντε το αγκαλιάζει και μας τα προσφέρει με μαεστρία και χιούμορ.
Βιβλίο βαθιά ρεαλιστικό και συγκινητικό, η Ονειρεμένη πατρίδα μου της Ιζαμπέλ Αλιέντε εκφράζει την ανθρώπινη ψυχή μεσ' από δυο ιστορίες, της πατρίδας της και τη δική της, που πλέκονται αξεδιάλυτα μεταξύ τους, όπως συμβαίνει μ' όλους τους ανθρώπους.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Oσο διαβάζεις την αυτοβιογρφία της Iζαμπέλ Aλιέντε «H Ονειρεμένη Πατρίδα Mου» κάτι σε τριβελίζει: Είναι τόσο χυμώδης η γραφή της, τόσο μελετημένη η δόση ρεαλισμού και φαντασίας, τόσο ισοζυγισμένο το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός σε σχέση με τον ρομαντισμό και τη νοσταλγία που διαισθάνεσαι όπως πολλές φορές στο παρελθόν ότι το πρώτο μέλημα της κυρίας Aλιέντε είναι να «αιχμαλωτίσει» τον αναγνώστη της.



Στη σελίδα 172 επαληθεύεσαι. «Το βιβλίο», λέει, «δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι μέσο επικοινωνίας όπως μια εφημερίδα ή ένα περιοδικό. Γι' αυτό προσπαθώ να πιάσω τον αναγνώστη από τον λαιμό και να μην τον αφήσω μέχρι το τέλος».

Δεν τα καταφέρνει πάντα. Ούτε όλα της τα μυθιστορήματα έχουν την ίδια λογοτεχνική βαρύτητα.

«H Ονειρεμένη Πατρίδα Μου» όμως, που γράφτηκε μετά το πλήγμα της 11ης Σεπτεμβρίου, και μιλάει για τη σχέση της με την πατρίδα της, τη Χιλή, την ιδιοσυγκρασία των κατοίκων της αλλά και την ελευθερία που νιώθει ως μετανάστρια στη νέα της πατρίδα (Αμερική), είναι από τα βιβλία που θα δικαιώσουν τους «φαν» της, γιατί μέσα στις σελίδες του θα ανακαλύψουν τις σκιές και τους ψιθύρους όλων της των μυθιστορημάτων.

Ο ελληνικός τίτλος ωστόσο είναι ολίγον παραπλανητικός: H ακριβής μετάφραση είναι η «Επινοημένη Πατρίδα μου» - και όντως το βιβλίο περιλαμβάνει ό,τι ακριβώς σημαίνει η λέξη. Το «ονειρεμένη» παραπέμπει περισσότερο σε έναν τόπο ειδυλλιακό, εξιδανικευμένο, φτιαγμένο με τα ακατανίκητα χρώματα της νοσταλγίας που νιώθει ο μετανάστης. Εκείνη ωστόσο δεν έχει την παραμικρή διάθεση να ωραιοποιήσει την πατρίδα της, ούτε φαίνεται να την απασχολεί η καταγραφή τής «αντικειμενικής αλήθειας». Αλλωστε, ποια αντικειμενική αλήθεια. Και ποια πατρίδα;

«Ήμουνα ταξιδιώτισσα σε περισσότερους δρόμους από όσους θέλω να θυμάμαι. Από τους τόσους αποχαιρετισμούς, οι ρίζες μου ξεράθηκαν κι αναγκάστηκα να βγάλω άλλες, που, εξαιτίας της έλλειψης ενός γεωγραφικού χώρου για να εγκατασταθούν, ρίζωσαν στη μνήμη». Τη μνήμη λοιπόν θεωρεί η συγγραφέας πατρίδα της, τη συναισθηματική μνήμη που δεν απέχει πολύ (όπως λέει) από τον κόσμο της φαντασίας, μια που είναι φτιαγμένη από κατακερματισμένες εικόνες που χάνονται στο παρελθόν. Πονεμένα συναισθήματα από την παιδική της ηλικία, μυρωδιές από το σπίτι της, ζωές που έζησε μέσα από τις ιστορίες του παππού της, η πατριαρχική, «αυταρχική» οικογένεια, η δύσκολη εφηβεία μακριά από το σπίτι της, οι ξεριζωμοί της, η μεταλλική γεύση του φόβου στο στόμα όταν η χώρα υπέκυψε στα τανκς του Πινοσέτ...



Πηγή έμπνευσης



H οικογένειά της (και ο εαυτός της μέσα σ' αυτήν) είναι το εφαλτήριό της για να δει κατά πρόσωπο τους Χιλιανούς, την καταγωγή τους, τον φυσικό τους χώρο, τον χαρακτήρα τους σε σχέση την ιστορία τους, την κακοδαιμονία τους, τις αρετές τους, τις ιδιαιτερότητές τους. «Και καθώς μιλάμε για νοσταλγία, σας παρακαλώ κάντε λίγη υπομονή, γιατί δεν μπορώ να ξεχωρίσω το θέμα της Χιλής από τη δική μου ζωή», ξεκαθαρίζει κάποια στιγμή.

Και όντως όσο προχωράει η ανάγνωση συνειδητοποιείς ότι όλη αυτή η ανάλυση και οι περιγραφές της χιλιανής κοινωνίας στις δεκαετίες '40, '50, '60 και στις αρχές του '70, που περνάει και μέσα από τα πρόσωπα της ίδιας της οικογένειάς της, σου φαίνονται απολύτως οικεία - γιατί επί της ουσίας τα έχεις γνωρίσει ήδη μέσα από τις ιστορίες της: Τόσο η ατμόσφαιρα της καθημερινότητας των Χιλιανών όσο και οι σχεδόν μυθικές φιγούρες των παππούδων και προπαππούδων (και της ευρύτερης οικογένειας) είναι η πηγή της έμπνευσής της. Το «μεγάλο αρχοντικό σπίτι» της οδού Κουέτο - «Το Σπίτι Των Πνευμάτων» - όπου γεννήθηκε η μητέρα της (και η ίδια δεν το είδε ποτέ παρά μόνο μέσα από τις διηγήσεις του παππού της), η γιαγιά Ιζαμπέλ που προσπαθούσε σε όλη της τη ζωή να επικοινωνήσει με το Υπερπέραν, η αίσθηση πως η πραγματικότητα έχει πολλές διαστάσεις και ότι δεν είναι φρόνιμο να εμπιστεύεται κανείς τη λογική και τις αισθήσεις του για να καταλάβει τη ζωή.

«H γιαγιά Ιζαμπέλ με έμπασε στον μαγικό ρεαλισμό πολύ πριν τον φέρει στη μόδα το ομώνυμο «μπουμ» της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας. Αυτό με βοήθησε στη δουλειά μου, γιατί αντιμετωπίζω κάθε βιβλίο με το ίδιο κριτήριο που χρησιμοποιούσε εκείνη, στις πνευματιστικές της συγκεντρώσεις: φώναζε με αβρότητα στα πνεύματα ζητώντας τους να της διηγηθούν τη ζωή τους».




TOTE, H ΖΩΗ MOY ΚΟΠΗΚΕ...



Στην αυτοβιογραφία της, η Ιζαμπέλ Αλιέντε δεν κάνει τίποτα άλλο από το να επιστρέφει στα μέρη όπου περπάτησε στο παρελθόν και να εξερευνά τον ρόλο που έπαιξε η μνήμη και η νοσταλγία στη ζωή της και στη συγγραφική της καριέρα. Ορισμένες φορές έχεις την εντύπωση πως επαναλαμβάνεται - και όντως συμβαίνει αυτό - όμως το στυλ της γραφής της είναι τόσο γοητευτικό που παραδίδεσαι άνευ όρων. Καταλύτης γι' αυτή της την επιστροφή στο παρελθόν είναι, όπως λέει, η «ανατριχιαστική σύμπτωση» δύο καταστροφών - η ανατροπή της νόμιμης κυβέρνησης της Χιλής από τη στρατιωτική χούντα του Πινοσέτ στις 11 Σεπτεμβρίου 1973 που ήταν έργο της CIA και η τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους στις 11 Σεπτεμβρίου 2001. Για τον ίδιον τον Σαλβαδόρ Αλιέντε, που ήταν ξάδελφος του πατέρα της και φίλος του πατριού της, είναι φειδωλή. «Αν και δεν συνεργάστηκα με την κυβέρνησή του», γράφει, «εκείνα τα τρία χρόνια της Λαϊκής Ενότητας ήταν σίγουρα τα πιο ενδιαφέροντα στη ζωή μου. Ποτέ δεν ένιωσα τόσο ζωντανή, ούτε συμμετείχα ποτέ τόσο πολύ σε μια κοινότητα ή στο γίγνεσθαι μιας χώρας».

Μην περιμένετε λοιπόν μια «ορθόδοξη» ρεαλιστική μαρτυρία που έχει αρχή, μέση και τέλος ή που ακολουθεί χρονολογική σειρά. H δομή του βιβλίου ακολουθεί τα ανεξέλεγκτα ταξίδια του μυαλού, γι' αυτό και ο χρόνος πηγαινοέρχεται ελεύθερα μεταξύ παρόντος και παρελθόντος. Στο φινάλε επανέρχεται στο παρόν, στο σπίτι της στην Καλιφόρνια, στα εγγόνια της, στη σχετικά πρόσφατη τραγωδία από τον θάνατο της κόρης της, στο μεγάλο τούνελ του πόνου που ξεπέρασε με τη βοήθεια του άνδρα της και του γραψίματος. Γεμάτη ζωή, ταξιδιάρα, γεμάτη πάθη, εκπλήξεις, εξορίες, απώλειες. Φινάλε; Μάλλον αισιόδοξο...

«Τώρα η Καλιφόρνια είναι το σπίτι μου και η Χιλή η χώρα της νοσταλγίας μου. H καρδιά μου δεν είναι μοιρασμένη, αλλά έχει μεγαλώσει. Μπορώ να ζω και να γράφω σχεδόν σε οποιοδήποτε μέρος. Κάθε βιβλίο μου συνεισφέρει στην ολοκλήρωση εκείνης "της χώρας μέσα στο μυαλό μου"».



ΧΑΡΗ ΠΟΝΤΙΔΑ

ΤΑ ΝΕΑ, 20-03-2004