Το φλιτζάνι του διαβόλου - Η ιστορία του καφέ

Είναι όντως ο καφές η κινητήρια δύναμη της ιστορίας; Στην αναζήτηση αυτής της ιστορικής αλήθειας ο Στιούαρτ Λη Αλλεν, ταξιδιώτης σε υπερδιέγερση, αφού στη ζωή του κατανάλωσε 2920 λίτρα καφέ φιλτραρισμένου, εσπρέσο, λάττε, καπουτσίνο, μακιάτο, κον πάννα, στιγμιαίου και αμερικάνικου, ή όπως λέει ο ίδιος, κοινωνικός ανθρωπολόγος του καφέ, αναλαμβάνει το έργο της επαλήθευσης ή διάψευσης αυτής της θέσης και γυρίζει γι' αυτό ολόκληρη την υφήλιο. Το Κατμαντού, το Σίδνευ, το Σαν Κριστομπέλ, η Καλκούτα και το Σαν Φραντσίσκο είναι μερικές από τις πατρίδες του Στιούαρτ Λη Άλλεν. Παρ' όλο που είναι γέννημα-θρέμμα Καλιφορνέζος, η τελευταία του διεύθυνση είναι στο Μπρούκλιν, αλλά βασικά η ζωή του είναι μια βαλίτσα.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Το παρόν βιβλίο Το φλιτζάνι του διαβόλου (πρωτότυπος τίτλος The Devil' s Cup. Coffee, the Driving Force in History) είναι μια πρωτότυπη ταξιδιωτική αφήγηση γραμμένη από τον Αμερικανό Στιούαρτ Λη Αλεν, ο οποίος αυτοσυστήνεται ως κοινωνικός ανθρωπολόγος του καφέ. Ξεκινώντας από τη θέση ότι ο καφές είναι η κινητήριος δύναμη της Ιστορίας, ο συγγραφέας ανέλαβε το έργο της επαλήθευσης ή της διάψευσης αυτής της θέσης, ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο, και στις πέντε ηπείρους, για να ανακαλύψει τα μυστικά αυτού του αφεψήματος που λατρεύεται μετά μανίας και δημιουργεί άτομα εξηρτημένα. Το ταξίδι του αρχίζει από την Αιθιοπία, που θεωρείται η πατρίδα του καφέ (η λέξη λέγεται ότι προέρχεται από τη ρίζα Kefa, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από την αραβική λέξη κάχβα -qahwa-, όπερ σημαίνει «το να δημιουργείς απέχθεια για κάτι»), ακολουθώντας κατά κάποιον τρόπο τα ίχνη του Αρθούρου Ρεμπό.

Στη συνέχεια ο συγγραφέας πηγαίνει στο Τζιμπουτί και στην Υεμένη, πάντα διατρέχοντας πλείστους κινδύνους για τη σωματική ακεραιότητα και τη ζωή του. Μετά φτάνει στην Κωνσταντινούπολη (οι Γάλλοι, οι Ολλανδοί και οι Αιθίοπες διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία για τη διάδοση του καφέ, αλλά το μεγάλο αφεντικό είναι οι Τούρκοι, μας λέει), στη Βιέννη, στο Παρίσι, στο Ρίο ντε Τζανέιρο και επιστρέφει στις Ηνωμένες Πολιτείες, πίνοντας συνεχώς γουλιές από το «φλιτζάνι του διαβόλου» και δίνοντας χρήσιμες πληροφορίες για ποικίλα ζητήματα σχετικά με την απόλαυση του αφεψήματος.

Αναφέρει επίσης στοιχεία από τον «πολιτισμό του καφέ», όπως για παράδειγμα μαθαίνουμε ότι παλιά τα καφενεία στην Τουρκία λειτουργούσαν και ως πορνεία, αφού διέθεταν νεαρούς «ειδικά στρατευμένους για την ικανοποίηση λάγνων πόθων», ότι το πρώτο καφενείο της Ευρώπης άνοιξε το 1650 στην Οξφόρδη από έναν Εβραίο, ότι τα καφενεία του Παρισιού ήταν οι χώροι όπου γεννήθηκε η Γαλλική Επανάσταση, ότι τρία εκατομμύρια Αφρικανοί μεταφέρθηκαν στη Βραζιλία για να εργαστούν ως σκλάβοι στις ιδιωτικές φυτείες του καφέ.

Ασφαλώς ο Αλεν για το γράψιμο του πονήματός του, εκτός από τα ταξίδια του, με τα οποία επιχειρεί να γοητεύσει τον αναγνώστη και να τον κρατήσει σε διαρκή εγρήγορση, χρησιμοποίησε και αρκετά βιβλία σχετικά με το θέμα του (τα ανακάλυψε ψάχνοντας σε βιβλιοθήκες και μουσεία). Το φλιτζάνι του διαβόλου πάντως είναι αξιανάγνωστο όχι μόνο για τις πληροφορίες που κομίζει μα κυρίως για την απόλαυση των ταξιδιών και τη γνωριμία εξωτικών τόπων που προσφέρει.

Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας), ΤΟ ΒΗΜΑ , 07-07-2002