Υπερ-Πολιτεία

"... η Ευρώπη μέσα από μια πνευματώδη και σατιρική ματιά... Μια Ευρώπη επιθετική και ολοένα πιο ξενοφοβική, που κυβερνάαι από μια γραφειοκρατία προέδρων και πλουτοκρατών. Σας φαίνεται μήπως γνώριμο; Κι ας μην ξεχνάμε και τους τρεις Ευρωπαίους αστροναύτες που κοντεύουν να φτάσουν σ' έναν από τους δορυφόρους του Δία..."

Tim Cadman, εφημερίδα The Times του Λονδίνου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Για τον πραγματικό, τον συνειδησιακό οραματιστή συγγραφέα που χρησιμοποιεί τις λέξεις για να οικοδομήσει τα όνειρά του και να σχεδιάσει τους προβληματισμούς του, κυρίως για να μεταδώσει το «μήνυμα» που ενυπάρχει -και υποκρύπτεται- κάτω από τα αμφίβολα, ρευστά, με πολυποίκιλες εκβλαστήσεις και συμπαραδηλώσεις κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα, η έτσι κι αλλιώς αινιγματική πραγματικότητα μοιάζει να υφίσταται και να υπάρχει, ως έχει, όχι τόσο για να την προσδιορίζει όσο βασικά για να την αποκρυπτογραφεί - και να ανιχνεύει το εσωτερικό της προσωπείο. Κυρίως για να «υποπτεύεται», με βάση τις «παράλογες» συμπεριφορές της, τις μυστηριώδεις υπόγειες διαδρομές της που ενδέχεται, πιθανώς, να καθορίσουν την αυριανή μετεξέλιξή της. Υπό αυτή την έννοια το σώμα του μέλλοντος, παρ' όλα τα θαυμαστά επιτεύγματα του δημιουργού του, κάθε άλλο παρά υγιές και εύρωστο προοιωνίζεται. Η σύγχρονη επιστημονική φαντασία, στις πλέον γόνιμες στιγμές της, καταδεικνύει τις ανίατες ασθένειές του και τις κακοφορμισμένες πληγές του (Φίλιπ Ντικ, Νόρμαν Σπίνραντ, Χάρλαν Ελισον, επί παραδείγματι), οι οποίες συνήθως δεν είναι παρά «σουρεαλιστικές» προεκτάσεις ενός ήδη επί ρεαλιστικής βάσεως νοσούντος οργανισμού. Υπεύθυνος πάντα ο προαναφερθείς κάτοχος του σώματος, που με τις ολέθριες πρακτικές, ενέργειες, κινήσεις και πράξεις του το έχει οδηγήσει σε επικίνδυνες περιοχές, η μολυσματική φύση των οποίων, όχι μόνο δεν υπόσχεται βελτίωσή του, αλλά αντιθέτως επιδείνωση της διαπιστωμένης «θανατηφόρας αρρώστιας» του.

Ο σπουδαίος Αγγλος συγγραφέας Ε.Φ., και όχι μόνον, Μπράιαν Αλντις (Νόρφολκ, 1925) ανήκει σ' εκείνους τους λογοτέχνες που αναζητούν τα βαθύτερα αίτιά της. Μέσα από προκλητικούς, εντυπωσιακούς οπωσδήποτε, ακόμη και «εξωφρενικούς» ενίοτε μύθους, σχολιάζει με ειρωνική, σαρκαστική έως και σαρδόνια γλώσσα την ανθρώπινη συμπεριφορά, της οποίας τα αποτελέσματα δεν έχουν συνήθως ολέθριες επιπτώσεις μόνο στο άτομο απ' το οποίο εκπορεύεται, αλλά στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Ενδεικτικό του αιχμηρού του πνεύματος... και της ευθύβολης, οξείας κριτικής ματιάς του... το ανά χείρας μυθιστόρημά του, το οποίο, υπό το πρόσχημα μιας φανταστικής ιστορίας του εγγύς μέλλοντος (που, ωστόσο, δεν θα μπορούσε και πολύ να απέχει από μια πιθανή ρεαλιστική εκδοχή του), λειτουργεί ως παραμορφωτικό κάτοπτρο εντός του οποίου αντικατοπτρίζεται ένας κόσμος όχι απλώς αποπροσανατολισμένος, αλλά υπό μορφή «σκιάχτρου». Ο ρευστός μύθος με τις παράλογες, φουτουριστικές εκδοχές-εικόνες του, διανθισμένες με λεπτό χιούμορ και «χαριτωμένες» ακρότητες, προκαλούν βέβαια τη θυμηδία, αφήνουν, όμως, στο βάθος μια πικρή γεύση, η οποία σταδιακά μεταμορφώνεται σε ανησυχία για να καταλήξει εντέλει ακόμη και σε τρόμο. Διότι το πρόσωπο του κόσμου μπορεί να εμφανίζεται σχεδόν γραφικά γκροτέσκο και αλαζονικά δυναμικό, αλλά κάτω από την κατ' επίφαση λαμπερή εξωτερική όψη-σκευή του εργάζεται ερήμην του η σήψη, η οποία, προϊόντος του χρόνου, έχοντας προσβάλει με τον θανατηφόρο ιό της και το τελευταίο προπύργιο του «ελεύθερου» ανθρώπου, -τη γηραιά «σοφή» Ευρώπη..., της οποίας το υγιές τμήμα ματαίως αγωνίζεται να διατηρήσει την παγκόσμια ισορροπία- απειλεί με διάβρωση ολόκληρο τον οργανισμό. Ακόμη και η φανταχτερή έναρξη της ιστορίας, που δεν είναι κατ' ουσίαν παρά μια παραμορφωτική προβολή του παρόντος που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος, δεν αφήνει την παραμικρή αμφιβολία περί αυτού.

Ολα αρχίζουν με τις χαρακτηριστικές πομπώδεις, καρναβαλίστικες τυμπανοκρουσίες και παράτες των εστεμμένων και των ανάλογων διασημοτήτων.

Εδώ, στο φανταχτερό μέλλον των διαστημικών ταξιδιών ρουτίνας -το διαστημόπλοιο «Ρόντεμπερι» (φόρος τιμής στον δημιουργό της διάσημης τηλεοπτικής σειράς «Σταρ Τρεκ» Τζιν Ρόντεμπερι 1921-1991) προσεγγίζει τον Δία και τους δορυφόρους του- και των τέλειων ανδροειδών που «έχουν σχεδιαστεί να είναι τόσο ηλίθια ώστε να κολακεύουν τον ανθρώπινο εγωισμό», ο γιος του Προέδρου του Διεθνούς Χρυσού Τάγματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης (είναι η νέα παγκόσμια υπερδύναμη) παντρεύεται τη Βασίλισσα των Εστιατορίων, της οποίας το καινούριο εστιατόριο βρίσκεται στην κορυφή του Εβερεστ.

Αδυνατώντας, όμως, λόγω υποχρεώσεων, να παραστεί στη στέψη της, θα αντικατασταθεί από ένα θηλυκό ανθρωποειδές. Καμία σκιά, λοιπόν, στο λαμπερό γεγονός. Ολοι είναι χαρούμενοι κι ευτυχισμένοι, διότι «η μελαγχολία είναι ξεπερασμένη» σ' αυτήν την εκκωφαντική Υπερπολιτεία του ευρωπαϊκού μέλλοντος, που προβάλλεται στον παγκόσμιο ορίζοντα ως το πρότυπο της φιλανθρωπίας και της ελευθερίας. Η μόνη που επαίρεται ότι μπορεί να εξασφαλίσει ανώτερο βιοτικό επίπεδο και ανθρώπινη καθημερινότητα στους κατοίκους της Γης στο παρόν και στο μέλλον. Στο παρασκήνιο, ωστόσο, αυτού του αστραφτερού «δημοκρατικού» οικοδομήματος, ο πλανητάρχης του ετοιμάζεται πυρετωδώς να επιτεθεί σε ένα φτωχό ασιατικό κρατίδιο, διότι οι εξ αυτού προερχόμενοι πρόσφυγες, οι ονομαζόμενοι υποκριτικά «οικονομικοί μετανάστες», δυστυχισμένοι άνθρωποι στην πραγματικότητα, που ζητούν μια ανθρωπινότερη ζωή, υπερβαίνοντας το ένα εκατομμύριο ετησίως, είναι εχθροί της σταθερότητας, σύμφωνα με την εκτίμηση στρατιωτικής ηγεσίας και επίσημου κράτους, και «πρέπει να τους εμποδίσουμε». Η φωνή του ανθρωπισμού, που εκφράζεται από τον ειρηνιστή, τιμημένο με το Βραβείο Νόμπελ, σπουδαίο επιστήμονα, και ο οποίος επικαλείται, όχι μόνο τις επίσημες, πομπώδεις διακηρύξεις της Υπερπολιτείας περί φιλανθρωπίας, αλλά και τον βρόμικο πόλεμο των Αμερικανών στο Βιετνάμ, φυσικά δεν εισακούεται. Στο κενό πέφτουν επίσης και τα προκλητικά ανακοινωθέντα της αναρχοεπαναστατικής οργάνωσης «Σχιζοπαράφρονες», που αποκαλύπτουν την υποκρισία και τη σήψη της πολιτικής και της θρησκευτικής εξουσίας. Τις ενέργειες, επί παραδείγματι, της Πρώτης Κυρίας του κράτους, η οποία αρνείται να προσλάβει γυναίκες ως οικιακές βοηθούς, επειδή γνωρίζει καλά την τάση του πλανητάρχη συζύγου της «να ρίχνει στο κρεβάτι το θηλυκό υπηρετικό προσωπικό». Εξυπακούεται, βεβαίως, ότι είναι βαθύτατα θρησκευόμενη έως υστερικά θρησκόληπτη, αγνοώντας -και αδυνατώντας- να κατανοήσει το αυτονόητο: ότι «ο Θεός είναι επινόηση του ανθρώπου. Κατά συνέπεια, η φύση του Θεού δεν είναι και τόσο απρόσιτο μυστήριο. Αυτό που παραμένει βαθύ μυστήριο είναι η φύση του ανθρώπου». Οποιαδήποτε ή οτιδήποτε κι αν είναι αυτή η ακατανόητη «φύση», η υποσυνείδητη αίσθησή του, από τη στιγμή που εισέρχεται στον κόσμο, «ότι θα μεγαλώσει και θα γίνει "άνθρωπος"», σηματοδοτεί, ως γνωστόν, την έλευσή του με γοερό συνήθως κλάμα. Τουλάχιστον έτσι ερμηνεύουν το γεγονός τα ρομπότ-ανθρωποειδή, η μελλοντική τελειοποίηση των οποίων πιστεύεται ότι θα επιλύσει αυτό το εν λόγω υπαρξιακό αυτό πρόβλημα-αίνιγμα.

Ο πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος Μπράιαν Αλντις, από τους πλέον σημαντικούς συγγραφείς Ε.Φ., χρησιμοποιεί το είδος προκειμένου να εκθέσει και να θίξει το ανθρώπινο πρόβλημα στις πολυποίκιλες διαστάσεις του. Ενα πρόβλημα σύνθετο, πολύπλοκο και ακανθώδες, δημιούργημα, ωστόσο, του ίδιου του ανθρώπου, του οποίου η Ιστορία του παρελθόντος αποδεικνύεται άχρηστη ως μάθημα για τη μελλοντική του κατεύθυνση. Απαισιόδοξο το μήνυμα της Υπερπολιτείας του, αλλά αληθινό, γεγονός που μπορεί να ενεργοποιήσει τη σκέψη.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 16/02/2007