Κουμράν ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜ

Οι δύο όψεις της πίστης: λατρεία και θρησκευτικός φανατισμός. Οι δύο όψεις της απαγορευμένης γνώσης: έγκλημα και τιμωρία. Πού κρύβεται η αλήθεια όταν και οι δύο, θύμα και θύτης ορκίζονται εις το όνομα του Πατρός;
Ένας σπουδαίος ιερέας βρίσκεται σταυρωμένος μέσα στην ορθόδοξη εκκλησία της Ιερουσαλήμ. Ένα πολύτιμο χειρόγραφο από εκείνα που ανακαλύφθηκαν το 1947 στα παράλια της Νεκράς Θάλασσας, μέσα στις σπηλιές του Κουμράν, εξαφανίζεται. Απλή σύμπτωση ή η αρχή του τέλους μιας σκοτεινής πολιτικοθρησκευτικής διαμάχης;
Ένας νεαρός Εβραίος μελετητής, ο Αρτ, θα προσπαθήσει μαζί με τον αρχαιολόγο πατέρα του να εξιχνιάσει την υπόθεση. Οι φόνοι θα συνεχιστούν με τον ίδιο φρικιαστικό τρόπο: σταυρωμένα πτώματα ιερέων ή σοφών ερευνητών, οι οποίοι κάποτε έτυχε να έχουν στα χέρια τους κάποιο από τα χειρόγραφα. Μια μυστηριώδης τελετουργία θανάτου, που κανείς δεν ξέρει πού θα σταματήσει. Είναι άραγε τόσο τρομερό το αίνιγμα και τόσο απειλητική η αλήθεια που κρύβεται πίσω από τα χειρόγραφα για τη ζωή και το θάνατο του Ιησού;

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Η γέννηση, η καταγωγή και η σημασία των διαφόρων θρησκειών, ως «λογική» προσπάθεια ερμηνείας της δημιουργίας, παρά τη μεταφυσική διάστασή τους, είναι ένα ακανθώδες πρόβλημα που συνεχίζει να απασχολεί το σκεπτόμενο άνθρωπο. Οι δημιουργοί μάλιστα των εν λόγω θρησκειών και τα αίτια που τους οδήγησαν στην «κατασκευή» τους μελετώνται ανελλιπώς. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η πλέον αμφιλεγόμενη, αμφισβητούμενη και αινιγματική προσωπικότητα εξ αυτών είναι ο Ιησούς, ο ιδρυτής της χριστιανικής θρησκείας. Η ύπαρξή του θεωρείται δεδομένη. Αλλά ποιος ήταν; Ο απεσταλμένος υιός του θεού που ενανθρωπίστηκε προκειμένου να ανανεώσει τη διαθήκη του ανθρώπου με το δημιουργό του ή ένας κατασκευασμένος μύθος θρησκευτικής-πολιτικής-κοινωνικής σκοπιμότητας; Ενας φαντασιόπληκτος προφήτης χαμένος μέσα στους μεσσιανικούς δαιδάλους των Γραφών ή ένας φανατικός επαναστάτης ζηλωτής Εβραίος, ο οποίος, στην καλύτερη περίπτωση, οραματίστηκε την απελευθέρωση του Ισραήλ από το ρωμαϊκό ζυγό; Είναι και τα βασικά ερωτήματα που διερευνώνται προσεχτικά από τον ψύχραιμο, νηφάλιο επιστήμονα μελετητή. Το έργο του, ωστόσο, καθίσταται ιδιαιτέρως δύσκολο όταν διαπιστώνει ότι οι μόνες ιστορικές πηγές είναι τα ευαγγέλια των τεσσάρων αποστόλων, Ματθαίου, Μάρκου, Λουκά και Ιωάννη, που γράφτηκαν μεταξύ 60 και 110 μ.Χ., δηλαδή τριάντα περίπου χρόνια μετά τη Σταύρωση, έχοντας αντλήσει υλικό και από άλλες πηγές, απ' τα Συνοπτικά Ευαγγέλια, για παράδειγμα, -του Ιωάννη, μάλιστα, διαφέρει σε πολλά σημεία από των άλλων τριών- ενώ ο Ιουδαίος ιστορικός της εποχής Φλάβιος Ιώσηπος (37 μ.Χ. - 100 μ.Χ.), αντιπαρέρχεται το Συμβάν μέσα σε λίγες γραμμές χωρίς να του δίνει ιδιαίτερη σημασία. Τα Απόκρυφα Ευαγγέλια, τα οποία ο ερευνητής πρέπει να τα λάβει και αυτά υπόψη του, δεν ξεπερνούν το επίπεδο της γραφικότητας καθώς παρουσιάζουν τον Ιησού ως μάγο. Εξίσου αινιγματικά θεωρούνται και τα «Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας», που ανακαλύφτηκαν το 1947 «εντελώς τυχαία από κάποιον βοσκό», σε σπήλαια του Κουμράν, περιοχή της Ιορδανίας, κοντά στη Δυτική Οχθη. Ετσι κι αλλιώς οι προαναφερθείσες «πηγές» θεωρούνται αναξιόπιστες, με αποτέλεσμα το Αίνιγμα να παραμένει άλυτο.

Η εβραϊκής καταγωγής από Σεφαραδίτες του Μαρόκου διδάκτωρ της Φιλοσοφίας Ελιέτ Αμπεκασίς (Στρασβούργο 1969), με το ανά χείρας πρώτο μυθιστόρημά της (έχουν ακολουθήσει ακόμη τα μυθιστορήματά της «Το χρυσάφι και η στάχτη» 1997, «Η αποπομπή» 2000, «Ο θησαυρός του ναού» 2001, «Ο πατέρας μου» 2002, και το δοκίμιο «Μικρή μεταφυσική του φόνου» 1998), διερευνά το πρόβλημα του Ιησού βασιζόμενη, κυρίως, στην αποκαλυπτική σημασία των «Χειρογράφων», αλλά και σε ένα πλουσιότερο ιστορικό πραγματολογικό υλικό. Ο μύθος της, ερεθιστικός και δομημένος με άψογη αρχιτεκτονική, επικεντρώνεται πάνω σε δύο βασικές συνιστώσες: Στη σταύρωση ενός καθολικού ιερέα μέσα στην ορθόδοξη εκκλησία της Ιερουσαλήμ, και στην αναζήτηση ενός χαμένου «Χειρογράφου», που η μαρτυρία του θα αποκαταστήσει οριστικά την αλήθεια περί της πραγματικής υπόστασης του Ιησού. Με φόντο το κατοικημένο από μυθικά φαντάσματα βιβλικό τοπίο και με το πρόσχημα μιας επιφανειακά αστυνομικής ιστορίας, η συγγραφέας ξετυλίγει τη θρησκευτική - κοινωνική - πολιτική της σκέψη χρησιμοποιώντας ως όχημα τα διάφορα πρόσωπα της μυθοπλασίας της, που επιστρατεύονται ώστε να λειτουργήσουν ως Λόγος - Αντίλογος. Απ' αυτή την άποψη, σχεδόν όλοι, ιερείς, θεολόγοι, μελετητές, ερευνητές, πανεπιστημιακοί, διανοούμενοι, κρατικοί λειτουργοί, εκπρόσωποι του νόμου, ακόμη και δημοσιογράφοι αλλά και απλοί άνθρωποι, είναι κυρίως φορείς ιδεών, θεωριών, απόψεων και θέσεων, χωρίς αυτό να τους στερεί, ωστόσο, το ανθρώπινο περίβλημά τους. Αλλά αν τους ενεργοποιεί κάτι, είναι αυτό ακριβώς το «πνευματικό» τους περιεχόμενο, το βάρος της πολιτισμικής κληρονομιάς τους που τους μεταμορφώνει σε παθιασμένους αγωνιστές, όραμα των οποίων είναι η πραγματοποίηση ενός υπερκόσμιου θαύματος. Και είναι η ανεδαφική προοπτική αυτού του «θαύματος» που μοιραία τούς οδηγεί σε ακρότητες, από την άρνηση του σώματος έως την πλήρη διαστρέβλωση του ίδιου του «θεϊκού» φαινομένου-νοήματος της ζωής.

Το κεντρικό ζευγάρι του έργου, ο νεαρός Εβραίος ερευνητής και η Αμερικανίδα δημοσιογράφος φίλη του, εκπρόσωποι δύο εκ διαμέτρου αντίθετων κόσμων, θα εμπλακούν σ' αυτό το μάταιο παιχνίδι της αναζήτησης μιας ανύπαρκτης αλήθειας, με αποτέλεσμα να χάσουν τον εαυτό τους και να διαπιστώσουν στο τέλος τη σπαρακτική ερημιά τους. Εκείνος θα «βυθιστεί» μέσα στο θεοκρατικό σύστημα που τον «κατασκεύασε», κι εκείνη θ' αναζητήσει «παρηγοριά» μέσα στην ουδετερότητα του ψυχρού επαγγελματισμού της. Τα «Χειρόγραφα», μυθολογική προσπάθεια φανατισμού να επαναπροσδιοριστεί το χάος της καθημερινότητας και να δοθεί ένα κάποιο νόημα στη διαπιστωμένη υπαρξιακή ερημιά του ανθρώπου, κάθε άλλο παρά το επιτυγχάνουν, καθώς το αμείλικτο φως της επιστήμης τα απογυμνώνει εντελώς από το μεταφυσικό ένδυμά τους και τα εκθέτει στο προσκήνιο της Ιστορίας τέτοια που είναι: προϊόν θρησκόληπτης σκοπιμότητας. Γι' αυτό και το «χαμένο» χειρόγραφο, που καλείται να υποστηρίξει την άποψη ότι ο Ιησούς δεν ήταν παρά ένας απλός δυστυχισμένος μάρτυρας, ενώ η έλευση του αυθεντικού μεσσία πρέπει να αναμένεται «αναμφισβήτητα» στο επερχόμενο μέλλον, ηχεί ως βιβλικό ποιητικό παραλήρημα, κάθε άλλο παρά αξιόπιστο. Η συγγραφέας, εμμέσως πλην σαφώς, οδηγεί έντεχνα τον αναγνώστη της προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Αν αυτός θα την ακολουθήσει είναι αποκλειστικά και μόνο δική του απόφαση. Το μυθιστόρημά της, όμως, έτσι κι αλλιώς, ενεργοποιεί τη σκέψη του, τον προβληματίζει, τον ταξιδεύει μέσα στο γοητευτικό σύμπαν της «εξωτικής» μυθολογίας του και, κυρίως, τον καλεί να λάβει μέρος σε μια συζήτηση μεγαλειώδους, κοσμοϊστορικής σημασίας, που έχει αρχίσει πολύ πριν από την εμφάνιση του ταπεινού Ναζωραίου.

Η μετάφραση της Αγλαΐας Κατράκη, με ωραία ελληνικά, αποδίδει το πνεύμα, το ύφος, το χρώμα και τη λογοτεχνική ποιότητα του πρωτότυπου αποτελεσματικά.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17/10/2003