Blog

Τα blog, ή καλύτερα τα ιστολόγια, δεν είναι μόνο ένα τεχνολογικό φαινόμενο που σχετίζεται με το Διαδίκτυο. Πρόκειται για μια μείζονος σημασίας κοινωνική, πολτισμική και οικονομική εξέλιξη που απειλεί ν' αλλάξει ριζικά τα ΜΜΕ του πλανήτη και μαζί την ίδια την επικοινωνία, την ενημέρωση και την ψυχαγωγία των πολιτών. Απ' τους τεχνόφιλους που βλέπουν μόνο τεράστιες ευκαιρίες ως τους τεχνοφοβικούς που προβλέπουν την οριστική απώλεια του νοήματος της ζωής, οι κατηγορίες εκατέρωθεν περισσεύουν. Αυτό που λείπει, μια ψύχραιμη κριτική αποτίμηση του φαινομένου, ένα είδος ανεξάρτητης τεχνο-κριτικής δηλαδή, είναι ακριβώς ό,τι επιχειρείται εδώ.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Τα ευχάριστα νέα είναι ότι ζούμε στην εποχή μας «μια επανάσταση ισάξια με την ανακάλυψη της τυπογραφίας». Η έκφραση αυτή του 30χρονου συγγραφέα - ήδη βετεράνου στον χώρο - δεν είναι υπερβολική, αν αναλογιστεί κανείς ότι τα blogs ή ιστολόγια ή διαδικτυακά ημερολόγια άρχισαν να εξαπλώνονται από το 1999, έγιναν δημοφιλή το 2004 και ήδη ορίζουμε κάποιους ως «ψηφιακά αναλφάβητους». Τα δυσάρεστα νέα απαντώνται σε κάθε κεφάλαιο αυτού του βιβλίου - και γι' αυτά κυρίως αξίζει να διαβαστεί η κατάθεση του Μανώλη Ανδριωτάκη. Αν τα αναγνωρίσει κανείς ως έμφυτη παθογένεια του φαινομένου, μπορεί να βγει αλώβητος από την εμπειρία.

Κατ' αρχάς δημιουργεί κάποιος ένα blog (σύντμηση των λέξεων web και log) για να δημοσιεύει κείμενα, εικόνες, ήχους ακόμη και μικρά βίντεο, και να εκθέτει τις απόψεις του. Οι «κυβερνοναύτες», όπως αποκαλούνται οι υπόλοιποι χρήστες στα σπίτια τους ή στα Internet καφέ ανά τον κόσμο, μπορούν να στέλνουν όποια ώρα επιθυμούν τα έργα και τα σχόλιά τους στο κάθε ημερολόγιο και να τα βλέπουν δημοσιευμένα λίγα δευτερόλεπτα μετά. Χωρίς περαιτέρω λογοκρισία, με ελάχιστες τεχνικές γνώσεις και συχνά εντελώς δωρεάν. Ολα καλά ως εδώ. Οι χρήστες, όπως και ο κάτοχος του blog, είναι ανώνυμοι ή ψευδώνυμοι, άγνωστων λοιπών στοιχείων και κινήτρων, πιθανόν με πολλαπλά προσωπεία. Ως εκ τούτου, τα ιστολόγια συχνά αναφέρονται ως θρίαμβος της απόλυτης ελευθερίας έκφρασης και της συλλογικής ευφυΐας. «Κάτι όμως που δεν λέγεται ποτέ είναι ότι η συλλογική ευφυΐα μπορεί να είναι και συλλογική βλακεία» διαπιστώνει ο συγγραφέας.

Και πάλι δεν θα πείραζε, αλλά η αληθινή «φρίκη» του κυβερνοχώρου είναι ότι «συμπεριφερόμαστε σε "πραγματικά" πρόσωπα σαν σε εικονικές οντότητες που μπορούν να βασανιστούν και να σφαγιαστούν ατιμωρητί, δεδομένου ότι βρισκόμαστε σε αλληλεπίδραση μαζί τους μόνο στην Εικονική Πραγματικότητα». Βλέποντας ότι η δημοσίευση μπορεί να γίνει με τη χρήση ενός ψευδωνύμου μόνο, «η μεγάλη πλειοψηφία των ιδιωτών ιστολόγων μιμείται τους υπόλοιπους, δελεάζεται από την ελευθερία να λες ό,τι θες χωρίς να αποκαλύπτεις την ταυτότητά σου, και διαλέγει να εκφραστεί ανώνυμα». Σύντομα παρατηρείται συναγωνισμός λασπολογίας, ανεξαρτήτως αρχικών προθέσεων του κατόχου ενός blog. Αλλά και η πληροφορία της γέννησης ενός νέου ιστολογίου κάθε ένα λεπτό εγείρει την υποψία ότι «το Διαδίκτυο μπορεί να κρύψει και να προσφέρει καταφύγιο σε οποιαδήποτε νοσηρότητα και να την εκθρέψει, να την επωάσει ως ένα μοντέρνο αυγό του φιδιού...».

Η επίφοβη πια ανωνυμία δοξάζεται σαν «συλλογική εμμονή» ή σαν «φανερό πάθος», αφού οι θιασώτες της προασπίζονται πάντα την ελευθερία έκφρασης. «Δεν είναι δυνατό, λένε, να απαγορεύεις σε κάποιον να χρησιμοποιεί ψεύτικο όνομα, όπως δεν μπορείς να του υπαγορεύσεις τι θα πει». Οσο και αν ισχύει όμως κάτι τέτοιο στις περιπτώσεις καλλιτεχνικής δημιουργίας, το πράγμα διαφέρει όταν αναλαμβάνει κάποιος να ενημερώσει ανωνύμως με ειδήσεις της αρεσκείας του. Την απειλή αντιλήφθηκε πρώτος ο επιχειρηματικός κόσμος, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αμέσως ένας νέος επαγγελματικός κλάδος με ειδίκευση στην παρακολούθηση των ιστολογίων. «Εάν δεν παρακολουθείς καθημερινά τι λένε για σένα στα ιστολόγια, είσαι χαμένος» λένε στελέχη του κλάδου της επικοινωνίας. «Οι δυσφημιστές μπορεί να είναι υποχείρια ανταγωνιστών, ψυχασθενείς, εκδικητικοί πρώην υπάλληλοι, οτιδήποτε». Αλλά και ο απλός χρήστης στο σπίτι του δεν μπορεί να κοιμάται ήσυχος. «Οι αναγνώστες των πολιτικών ιστολογίων δεν θα μπορούν ποτέ να είναι βέβαιοι αν τους απευθύνεται ένας πολίτης, που μιλά με τη συνείδησή του, ή μια εταιρεία ή ένα πολιτικό κόμμα, κ.λπ.».

Θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει ότι και σε αυτή την περίπτωση αναπαράγεται ο ανταγωνισμός της κοινωνίας. Στο Διαδίκτυο όμως, «αν οι ιστολόγοι επιστρατευθούν ως πρόσωπα που επηρεάζουν την κοινή γνώμη, ή αλλιώς ως λομπίστες κομμάτων, οργανώσεων, βιομηχανιών, κρατών, απόψεων ή ό,τι άλλου, σημαίνει ότι προσλαμβάνονται προκειμένου να προωθήσουν συγκεκριμένες ιδέες». Δεν έχει ο καθένας τη δυνατότητα να προσλάβει λομπίστες, οπότε η τεχνολογία ευνοεί τεράστιες ανισότητες. «Ως γνωστόν, η δύναμη των λόμπι έγκειται στις διασυνδέσεις και το χρήμα. Η οικονομική επιρροή και η πίεση που ασκούν στα κατάλληλα πρόσωπα και θεσμούς έχουν πάντα ως στόχο την επίτευξη σκοπών που εξυπηρετούν αποκλειστικά τα δικά τους συμφέροντα». Και τα ιστολόγια προσφέρονται για να «εξαγοράζουν οι ενδιαφερόμενοι ένα Νέο Μέσο, που καλύπτει ακόμη και τους ύποπτους σκοπούς τους, δημιουργώντας μόνιμα θετικές εντυπώσεις».

Σε κάθε περίπτωση, ανάλογοι χώροι υποδοχής κινδυνεύουν να αλωθούν από τους «βανδάλους» - στην εσπεράντο της πληροφορικής, troll. Μπορεί να είναι απλώς αργόσχολοι. «Συχνά το βήμα των ιστολογίων χρησιμοποιείται από επιτήδειους που, μη έχοντας κάτι καλύτερο ή πιο εμπνευσμένο να κάνουν, καταπιάνονται με την καταστροφή συζητήσεων». Ακόμη και στα νέα ιστολόγια εκπαιδευτικού περιεχομένου, σύντομα διαπιστώνεται ο κατακλυσμός τους με ύβρεις, ασυνάρτητα σχόλια, επιθέσεις και λεκτική βία, ώσπου να αποφασίσει ο κάτοχος πια να παρέμβει και να κλείσει με πόνο ψυχής το ιστολόγιό του. Αν αυτό είναι το μέλλον της ενημέρωσης και αφού η ασυνειδησία καραδοκεί στο Διαδίκτυο, εμείς τι κάνουμε τώρα; «Κάθε εργαλείο πρέπει να παραδίδεται προς χρήση με τις απαραίτητες οδηγίες. Πρέπει να εξηγούμε ακόμη και τα αυτονόητα» προτείνει ο συγγραφέας.



ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ

Το ΒΗΜΑ, 25/03/2007