Κρυπτοχριστιανικά κείμενα

[...] Η ζωή των Κρυπτοχριστιανών, όπως είναι αυτόδηλο, δεν μπορούσε να γίνει θέμα ούτε της Ιστορίας ούτε της Λογοτεχνίας παρά μετά την απελευθέρωση ή την εγκατάλειψη των εδαφών όπου διαδραματίστηκε, δηλ. μετά την Ανταλλαγή. Και όμως στο σχετικό σύντομο αυτό χρονικό διάστημα η παρουσία της και στην ιστορική έρευνα και στα νεοελληνικά γράμματα είναι κιόλας αισθητή, και θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο σημαντική, αν η νέα μας λογοτεχνία γινόταν περισσότερο εθνική. Υπάρχουν ήδη πολλά νεοελληνικά κείμενα, γραμμένα αποκλειστικά από Κρητικούς και Ποντίους, που έχουν ως υπόθεση επεισόδια και συμβάντα από τη ζωή των Κρυπτοχριστιανών. Τα κείμενα αυτά, όσο κι αν είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος τους ανεκδοτολογικά, κάποτε υψώνονται ως το Διήγημα, όπως στο βιβλίο του Ιω. Δαμβέργη, "Οι Κρήτες μου", ως το Μυθιστόρημα, όπως στο έργο του Π. Μελανοφρύδη, "Οι Κλωστοί", και ως το Δράμα, όπως στο θεατρικό έργο του Φ. Κτενίδη, "Ο Γκιαούρης".

Το βιβλίο μου τούτο απαρτίζεται από τέτοια κείμενα, που τα μαζεύω χρόνια τώρα με φροντίδα και στοργή. Είναι και αυτό ένα "Συναξάρι των αμαρτωλών", ιστορίες δυστυχισμένω Ελλήνων και απελπισμένων Χριστιανών, που ταλαιπωρούν τη ζωή τους, για να μη χάσουν ολότελα την επαφή τους με το Θεό των πατέρων τους, για να μην τους καταπιεί ο Άδης της αμαρτίας. Ιστορίες που τις διαβάζει κανείς σιωπηλά και τις κλείνει με τα μάτια υγρά.