Άνθρωπος και Θεός

Σ' αυτό τον σουφικό ύμνο, που διέσωσε το 1867 ο John P. Brown, διερμηνέας της αμερικάνικης διπλωματικής υπηρεσίας στην Υψηλή Πύλη της Κωνσταντινούπολης, έχουμε ένα εξαίσιο δείγμα ποιητικής γραφής από τη συροπαλαιστινιακή περιοχή ανάμεσα στους 8ο και 10ο αιώνες.






Ο σουφικός ύμνος «Ανθρωπος και θεός» κατεγράφη από τον John Ρ. Brown, γραμματέα και διερμηνέα της αμερικανικής διπλωματικής υπηρεσίας στην Υψηλή Πύλη της Κωνσταντινούπολης. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «The Darrishes or Oriental spititualism», που πρωτοεκδόθηκε τον Οκτώβριο του 1867 και επανεκδόθηκε το 1968. Πρόκειται να κυκλοφορήσει στα ελληνικά, σε μετάφραση του Φώτη Τερζάκη από τις ίδιες εκδόσεις. Το πρωτότυπο κείμενο, όπως μας πληροφορεί ο μεταφραστής, δεν σώζεται. Ετσι ο απόηχός του είναι έμμεσος, διά της αγγλικής γλώσσας. Πρώιμο κείμενο της αραβικής γλώσσας (8ος-10ος αιώνας μ.Χ.) από την ευρύτερη συροπαλαιστινιακή περιοχή, αποτελεί εξαιρετικό δείγμα του ισλαμικού μυστικισμού. Το άρωμα του ύμνου, που δεν απευθύνεται αποκλειστικά στους ευσεβείς του ισλαμισμού, σ' έναν ασκημένο αναγνώστη ίσως του φέρει στην όσφρηση την ποίηση του Ρουμί. Ο άγνωστος συντάκτης απευθύνεται στον έναν και μοναδικό θεό μπροστά στον οποίο ο άνθρωπος αισθάνεται μικρός και ελάχιστος: «Απέναντι στη δική σου μεγαλοσύνη -ένα μηδενικό μπροστά/ Στη δική σου απεραντότητα; Τι είμαι τότε εγώ; Τίποτα». Καταφανώς είναι το κείμενο ενός πιστού ουχί εν απιστία, αλλά εν αγωνία. Τα ένδεκα μέρη οδηγούν σταδιακά τον παρακαλούντα κόκκο της άμμου προς την πτήση πέραν της ύλης, όταν «η γλώσσα δεν μπορεί τίποτα να εκφράσει,/ Η ψυχή θα μιλήσει με δάκρυα ευγνωμοσύνης». Στο εξώφυλλο έχει τυπωθεί φωτογραφία του κοιμητηρίου των μπεκτασήδων μοναχών του τεκέ Ντουρμπαλή Σουλτάν (Ερέτρια, Φάρσαλα). Ενα από τα σημαντικότερα κέντρα του βαλκανικού σουφισμού σήμερα είναι σχεδόν κατεστραμμένο.



ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 30/12/2004