0
Your Καλαθι
Ανθολογία ανύπαρκτων συγγραφέων
Περιγραφή
Μία αξιόλογη συλλογή ξένης πεζογραφίας από την Αρμενία, Αγγλία, Ουκρανία, Περού, Ελβετία, Σλοβενία Ιταλία, Γεωργία, Μογγολία, Ρωσία και πολλές άλλες χώρες.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Αγνοώ ποιος είναι ο Ελληνας λογοτέχνης που είχε την ιδέα να παρουσιάσει ανύπαρκτους συγγραφείς, πάει να πει γεννήματα της φαντασίας του, που καθίστανται υπαρκτά, αφού τα συνοδεύουν σκίτσα που αποδίδουν τα χαρακτηριστικά τους και βιογραφικά σημειώματα, τα οποία πείθουν ότι αυτοί οι ανύπαρκτοι συγγραφείς έχουν στο ενεργητικό τους έργο αναγνωρισμένο, που ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει και να απολαύσει.
Φαντάζομαι πως τα κείμενα που αποδίδονται στους ανύπαρκτους συγγραφείς ανήκουν στον άγνωστο «ανθολόγο». Είκοσι δύο ανύπαρκτοι συγγραφείς από δεκαέξι υπαρκτές χώρες, από τη Μογγολία, το Περού και την Κούβα ώς τη Γαλλία, την Ελβετία και την Ελλάδα, είναι δείγματα προσωπικής γραφής, που εντάσσονται απολύτως στην εποχή τους και βρίσκονται σε συνάφεια με τον περίγυρό τους, μιας και αποπνέουν φυσικότητα, στηριγμένη στην ιστορία και τη λογοτεχνική παράδοση της χώρας από την οποία υποτίθεται ότι προέρχονται. Ετσι, ο ανύπαρκτος συγγραφέας της Κούβας Χοσέ Αρκάδιο Πατσέκο πείθει πως δεν μπορεί παρά να είναι Κουβανός, όπως ο Γεωργιανός Νοντάρ Αμανατισβίλι καταθέτει μιαν αφήγηση γεμάτη από τους χυμούς και τα ήθη της χώρας του.
Μεταξύ των ανύπαρκτων συγγραφέων περιλαμβάνονται ο Βολτέρος (με μια επιστολή προς την ανιψιά του -και ερωμένη του- κυρία Ντενί), ο Τσέχοφ (με ένα διήγημα όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιεί το όνομά του, εγκαταλείποντας το ψευδώνυμό του Αντόσα Τσεχόντε), ο Κάφκα (με μιαν αναφορά προς τους προϊσταμένους του, όπου με αυστηρά τεχνοκρατικά επιχειρήματα ζητεί αύξηση των αποδοχών του). Στην ίδια κατηγορία πρέπει να εντάξουμε και τον πατέρα τού μαρκήσιου ντε Σαντ, που αποκαλύπτεται πως υπήρξε (πράγμα αληθινό) σημαντικός διπλωμάτης του καιρού του και άνθρωπος καλλιεργημένος, που υπέκυπτε σε ερωτικούς πειρασμούς με ευγένεια και ηρεμία, στοιχεία που ο γιος του -ο θείος μαρκήσιος- απέρριψε προς όφελος μιας άλλης προσέγγισης, που την έκτασή της δεν είναι εύκολο να συλλάβουμε. Γιατί θα πρέπει να θεωρήσουμε πως και αυτοί ακόμα οι συγγραφείς είναι ανύπαρκτοι; Υποθέτω επειδή τα κείμενα που υποτίθεται πως φέρνουν την υπογραφή τους και αποτελούν μιμήσεις της τέχνης τους θα μπορούσαν να ενταχθούν στο συγγραφικό τους έργο ως απαραίτητα συμπληρώματα. Είναι, λοιπόν, προφανές πως ο άγνωστος ανθολόγος, γράφοντας ο ίδιος τα σχετικά κείμενα, φιλοδοξεί να αναδείξει αυτές τις μορφές, βέβαιος πως αν είχαν γράψει αυτά που ο ανθολόγος παρουσιάζει, κάτι περισσότερο θα είχαμε να πούμε για την αξία τους, την έκταση των ενδιαφερόντων τους και το χαρακτήρα τους.
Ολα αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν πετυχημένες ασκήσεις, αν δεν συνοδεύονταν από μελετημένη σοβαρότητα, που μοιάζει να αναιρεί την ανυπαρξία των ανθολογούμενων συγγραφέων. Ετσι, παρέχονται πρωτογενείς πληροφορίες κατάλληλα τεκμηριωμένες (όπως, για παράδειγμα, ότι ο πατέρας τού μαρκήσιου ντε Σαντ ήταν εραστής της Αικατερίνης της Μεγάλης), που φέρνουν κάτι καινούργιο, τόσο καινούργιο ώστε οι ειδήμονες να πρέπει να το μελετήσουν. Επιπλέον, κάθε περίπτωση έχει κάποιο σημείο που την καθιστά μοναδική: ποιος δεν εντυπωσιάζεται από τα ποιήματα του Ούγγρου ποιητή Μίκλος Ραντνότι, που βρέθηκαν, δεκαετίες μετά την εκτέλεσή του από τους Γερμανούς, στο αδιάβροχο με το οποίο είχε ταφεί, όταν οι αρχές ανακάλυψαν τον τάφο του κι έφεραν τα οστά του στο φως, θέλοντας να ανεγείρουν μνημείο αναγνώρισης της θυσίας του;
Στη σημερινή ελληνική λογοτεχνία, που πολύ συχνά περιορίζεται σε σοβαροφάνειες, ομφαλοσκοπήσεις και αναμασημένες (δήθεν πρωτοποριακές) εκδηλώσεις, αυτή η ανθολογία έρχεται να θυμίσει πως η λογοτεχνία έχει το δικαίωμα να ασκείται στην περιοχή του divertimento, όπου η διασκέδαση είναι μελετημένη και αποδίδει μιαν άλλη ατμόσφαιρα, ικανή να προσθέτει αξία στο λόγο. Ετσι, αν θα μπορούσε κάποιος να ιχνηλατήσει τη φυσιογνωμία του ανθολόγου, θα έλεγε πως πρέπει να έχει ενδιατρίψει στον Λόρενς Στερν, θα πρέπει να έχει σπουδάσει Συγκριτική Λογοτεχνία και να έχει μελετήσει έργα των κλασικών από το 16ο ώς και το 19ο αιώνα. Αυτή η μελέτη είναι εκείνη που αναδεικνύει την ελληνική γλώσσα (ως προϊόν μετάφρασης, δηλαδή ως απόσταγμα που παράγεται μέσα από άλλες γλώσσες).
Πιστεύω πως ο ανθολόγος έπραξε πολύ καλά αποφεύγοντας να βάλει το όνομά του σε αυτή την ανθολογία: παρουσιάζοντας ανύπαρκτους συγγραφείς υψηλής αξίας, τους παραδίδει ανεξάρτητους στον αναγνώστη, χωρίς να τους τοποθετεί κάτω από το δικό του όνομα, οπότε θα τους στερούσε την ύπαρξη που δικαιούνται. Υπό αυτή την έννοια, καλό είναι να αφήσουμε τα πράγματα όπως είναι και να απολαύσουμε αυτό το βιβλίο, που ανάλογό του δεν έχει να επιδείξει η γραμματεία μας.
Αν κάποιος με ρωτούσε ποιος μου φαίνεται πως είναι ο ανθολόγος, θα είχα να πω τρία ή τέσσερα ονόματα προς ικανοποίηση του λογοτεχνικού μας μικρόκοσμου. Εύχομαι ο αναγνώστης να βρεθεί στην ίδια κατάσταση προς ικανοποίηση του δικού του μικρόκοσμου. Με αυτό τον τρόπο, η λογοτεχνία μας θα μείνει κερδισμένη.
Φ.Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 07/12/2001
ΚΡΙΤΙΚΗ
Αγνοώ ποιος είναι ο Ελληνας λογοτέχνης που είχε την ιδέα να παρουσιάσει ανύπαρκτους συγγραφείς, πάει να πει γεννήματα της φαντασίας του, που καθίστανται υπαρκτά, αφού τα συνοδεύουν σκίτσα που αποδίδουν τα χαρακτηριστικά τους και βιογραφικά σημειώματα, τα οποία πείθουν ότι αυτοί οι ανύπαρκτοι συγγραφείς έχουν στο ενεργητικό τους έργο αναγνωρισμένο, που ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει και να απολαύσει.
Φαντάζομαι πως τα κείμενα που αποδίδονται στους ανύπαρκτους συγγραφείς ανήκουν στον άγνωστο «ανθολόγο». Είκοσι δύο ανύπαρκτοι συγγραφείς από δεκαέξι υπαρκτές χώρες, από τη Μογγολία, το Περού και την Κούβα ώς τη Γαλλία, την Ελβετία και την Ελλάδα, είναι δείγματα προσωπικής γραφής, που εντάσσονται απολύτως στην εποχή τους και βρίσκονται σε συνάφεια με τον περίγυρό τους, μιας και αποπνέουν φυσικότητα, στηριγμένη στην ιστορία και τη λογοτεχνική παράδοση της χώρας από την οποία υποτίθεται ότι προέρχονται. Ετσι, ο ανύπαρκτος συγγραφέας της Κούβας Χοσέ Αρκάδιο Πατσέκο πείθει πως δεν μπορεί παρά να είναι Κουβανός, όπως ο Γεωργιανός Νοντάρ Αμανατισβίλι καταθέτει μιαν αφήγηση γεμάτη από τους χυμούς και τα ήθη της χώρας του.
Μεταξύ των ανύπαρκτων συγγραφέων περιλαμβάνονται ο Βολτέρος (με μια επιστολή προς την ανιψιά του -και ερωμένη του- κυρία Ντενί), ο Τσέχοφ (με ένα διήγημα όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιεί το όνομά του, εγκαταλείποντας το ψευδώνυμό του Αντόσα Τσεχόντε), ο Κάφκα (με μιαν αναφορά προς τους προϊσταμένους του, όπου με αυστηρά τεχνοκρατικά επιχειρήματα ζητεί αύξηση των αποδοχών του). Στην ίδια κατηγορία πρέπει να εντάξουμε και τον πατέρα τού μαρκήσιου ντε Σαντ, που αποκαλύπτεται πως υπήρξε (πράγμα αληθινό) σημαντικός διπλωμάτης του καιρού του και άνθρωπος καλλιεργημένος, που υπέκυπτε σε ερωτικούς πειρασμούς με ευγένεια και ηρεμία, στοιχεία που ο γιος του -ο θείος μαρκήσιος- απέρριψε προς όφελος μιας άλλης προσέγγισης, που την έκτασή της δεν είναι εύκολο να συλλάβουμε. Γιατί θα πρέπει να θεωρήσουμε πως και αυτοί ακόμα οι συγγραφείς είναι ανύπαρκτοι; Υποθέτω επειδή τα κείμενα που υποτίθεται πως φέρνουν την υπογραφή τους και αποτελούν μιμήσεις της τέχνης τους θα μπορούσαν να ενταχθούν στο συγγραφικό τους έργο ως απαραίτητα συμπληρώματα. Είναι, λοιπόν, προφανές πως ο άγνωστος ανθολόγος, γράφοντας ο ίδιος τα σχετικά κείμενα, φιλοδοξεί να αναδείξει αυτές τις μορφές, βέβαιος πως αν είχαν γράψει αυτά που ο ανθολόγος παρουσιάζει, κάτι περισσότερο θα είχαμε να πούμε για την αξία τους, την έκταση των ενδιαφερόντων τους και το χαρακτήρα τους.
Ολα αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν πετυχημένες ασκήσεις, αν δεν συνοδεύονταν από μελετημένη σοβαρότητα, που μοιάζει να αναιρεί την ανυπαρξία των ανθολογούμενων συγγραφέων. Ετσι, παρέχονται πρωτογενείς πληροφορίες κατάλληλα τεκμηριωμένες (όπως, για παράδειγμα, ότι ο πατέρας τού μαρκήσιου ντε Σαντ ήταν εραστής της Αικατερίνης της Μεγάλης), που φέρνουν κάτι καινούργιο, τόσο καινούργιο ώστε οι ειδήμονες να πρέπει να το μελετήσουν. Επιπλέον, κάθε περίπτωση έχει κάποιο σημείο που την καθιστά μοναδική: ποιος δεν εντυπωσιάζεται από τα ποιήματα του Ούγγρου ποιητή Μίκλος Ραντνότι, που βρέθηκαν, δεκαετίες μετά την εκτέλεσή του από τους Γερμανούς, στο αδιάβροχο με το οποίο είχε ταφεί, όταν οι αρχές ανακάλυψαν τον τάφο του κι έφεραν τα οστά του στο φως, θέλοντας να ανεγείρουν μνημείο αναγνώρισης της θυσίας του;
Στη σημερινή ελληνική λογοτεχνία, που πολύ συχνά περιορίζεται σε σοβαροφάνειες, ομφαλοσκοπήσεις και αναμασημένες (δήθεν πρωτοποριακές) εκδηλώσεις, αυτή η ανθολογία έρχεται να θυμίσει πως η λογοτεχνία έχει το δικαίωμα να ασκείται στην περιοχή του divertimento, όπου η διασκέδαση είναι μελετημένη και αποδίδει μιαν άλλη ατμόσφαιρα, ικανή να προσθέτει αξία στο λόγο. Ετσι, αν θα μπορούσε κάποιος να ιχνηλατήσει τη φυσιογνωμία του ανθολόγου, θα έλεγε πως πρέπει να έχει ενδιατρίψει στον Λόρενς Στερν, θα πρέπει να έχει σπουδάσει Συγκριτική Λογοτεχνία και να έχει μελετήσει έργα των κλασικών από το 16ο ώς και το 19ο αιώνα. Αυτή η μελέτη είναι εκείνη που αναδεικνύει την ελληνική γλώσσα (ως προϊόν μετάφρασης, δηλαδή ως απόσταγμα που παράγεται μέσα από άλλες γλώσσες).
Πιστεύω πως ο ανθολόγος έπραξε πολύ καλά αποφεύγοντας να βάλει το όνομά του σε αυτή την ανθολογία: παρουσιάζοντας ανύπαρκτους συγγραφείς υψηλής αξίας, τους παραδίδει ανεξάρτητους στον αναγνώστη, χωρίς να τους τοποθετεί κάτω από το δικό του όνομα, οπότε θα τους στερούσε την ύπαρξη που δικαιούνται. Υπό αυτή την έννοια, καλό είναι να αφήσουμε τα πράγματα όπως είναι και να απολαύσουμε αυτό το βιβλίο, που ανάλογό του δεν έχει να επιδείξει η γραμματεία μας.
Αν κάποιος με ρωτούσε ποιος μου φαίνεται πως είναι ο ανθολόγος, θα είχα να πω τρία ή τέσσερα ονόματα προς ικανοποίηση του λογοτεχνικού μας μικρόκοσμου. Εύχομαι ο αναγνώστης να βρεθεί στην ίδια κατάσταση προς ικανοποίηση του δικού του μικρόκοσμου. Με αυτό τον τρόπο, η λογοτεχνία μας θα μείνει κερδισμένη.
Φ.Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 07/12/2001
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
