Αλφαβητάρι του Νεοέλληνα

Στο βιβλίο αυτό συγκεντρώνονται αποσπάσματα γραφής νεοελλήνων συγγραφέων και δημιουργών με σκοπό να οριοθετηθεί μιά σύγχρονη και ρεαλιστική αναζήτηση νοήματος της ελληνικότητας. Να λειτουργήσει η ανθολόγηση πραγματικά σαν «αλφαβητάρι» για τον συλλαβισμό απαντήσεων στο ερώτημα: Αν έχει ουσιαστικό θετικό αντίκρισμα στη ζωή του Νεοέλληνα σήμερα η ελληνική του καταγωγή, αντίκρισμα καθαρμένο από επιπόλαιες συναισθηματικές εμμονές και εθνικιστικά ιδεολογήματα. Αν το να ονομαζόμαστε Έλληνες μπορεί να αντιπροσωπεύει, στον προσωπικό μας βίο και στην απτή καθημερινότητα, κάποια ξεχωριστή δυνατότητα ή ιδιαίτερο πλούτο ποιότητας ζωής.







Ο Χρήστος Γιανναράς σε -μια ακόμα!- «σύγχρονη αναζήτηση νοήματος της ελληνικότητας», συνθέτοντας ένα «αλφαβητάρι» «για τον συλλαβισμό απαντήσεων στο πολύ ρεαλιστικό ερώτημα: αν έχει ουσιαστικό θετικό αντίκρισμα στη ζωή του Νεοέλληνα σήμερα η ελληνική του καταγωγή, αντίκρισμα καθαρμένο από ρητορικούς εθνικισμούς και επιπόλαιες συναισθηματικές εμμονές». Υπό την επήρεια του ζωντανού οράματος της «ενεργητικής ελληνικότητας», αναζητά τα ίχνη της και την αναδεικνύει σε πρόταση «για τα ουσιώδη της ζωής» που μπορεί όμως να ισχύει μόνο σε πανανθρώπινο επίπεδο. Και κατακεραυνώνει όλες τις «παρεκκλίσεις» από τον κανόνα που έχει κατασκευάσει, όλες τις υπαρκτές σήμερα μορφές «ελληνικότητας», συνώνυμα, όπως μας λεει, «με την υπανάπτυξη και τον μεταπρατισμό».



Στο «Αλφαβητάρι», ο καθηγητής φιλοσοφίας μιλάει μέσα από το στόμα του Σεφέρη, του Ελύτη, του Πικιώνη, του Τσαρούχη, του Χατζιδάκι, αλλά και των στρατηγών Μακρυγιάννη και Πλαστήρα, του Ίωνα Δραγούμη, του Θεμιστοκλή Σοφούλη ή της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους. «Δανείζεται» τις μνήμες του Κολοκοτρώνη, του Ζ. Λορετζάτου, του Θ. Ζιάκα και τόσων άλλων, μεταφέρει προσωπικές οπτικές για το χριστιανισμό και τη Δύση, την ελληνική γλώσσα και γραμματεία, την τέχνη, την παιδεία, το φρόνημα, τα μελανά σημεία της σημερινής Ελλάδας και τις προοπτικές για το «πώς να ξαναγίνουμε Έλληνες», από «θεριακλήδες του μοντερνισμού που γινήκαμε». Ο ίδιος μιλάει για «κατ' όνομα "ελληνικότητα" του ελλαδικού κράτους», το οποίο υπήρξε «εισαγόμενο από τη Δύση προϊόν», για «πολεοδομικό βαρβαρισμό και γλωσσική αναρχία», καταθέτει την απογοήτευσή του για τα μετεωριζόμενα «απτά κατάλοιπα της ελληνικής οικουμενικότητας: τη βυζαντινή μας παράδοση και την εκκλησιαστική ορθοδοξία» και είναι κατηγορηματικός ότι «ο Ελληνισμός» -τουλάχιστον όπως ο ίδιος τον αναγνωρίζει, αυτός ο ελληνισμός που παντού στο βιβλίο συναντάται με Ε κεφαλαίο- «έχει πια τελειώσει», «έσβυσε το 1922». Απογοητευμένος για τα χαμένα μεγαλεία της «κοσμοπολίτικης απλοχωριάς και της αυτοκρατορικής αρχοντιάς των Ελλήνων», λαβωμένος από την επέλαση της Δύσης μετά τον Διαφωτισμό και από την καταστροφή του 22 που σήμανε την -οριστική;- αναδίπλωση του ελληνισμού, χαρακτηρίζει περιττή και άχρηστη μια «μουσειακή ή σωβινιστική "ελληνικότητα"». Και, τέλος, βάζει ξανά στο στόμα των ανθολογούμενών του τη λύση που προτείνει: «Θέλει μελτέμι γερό, γεννημένο στην Τήνο, που να 'ρθει με τη μορφή της Παναγίας και να καθαρίσει τον τόπο απ' όλων των λογιών της Τουρκιάς και της γηραιάς Ευρώπης τ' απομεινάρια», μάς λέει ο Οδ. Ελύτης, λίγο πριν γραφτεί το τελευταίο γράμμα στο «Αλφαβητάρι» -αφήνοντάς μας με το όραμα της ανάδυσης ενός καινούργιους πολιτισμού, με την εικόνα του Φοίνικα που αναδύεται από τις στάχτες του να ξεπετάγεται ολοζώντανος μέσα από τις σελίδες...



Τα σύντομα αποσπάσματα έχουν ταξινομηθεί σε οχτώ ενότητες και συνοδεύονται από σύντομα βιογραφικά σημειώματα των ανθολογούμενων συγγραφέων.