Αριστερά μαρξισμός και σοσιαλισμός

Το βιβλίο αυτό δεν είναι η ιστοριογραφία μίας συγκεκριμένης πολιτικής ιδεολογίας, ούτε η θεωρητική ανάπτυξη μίας πολιτικής άποψης. Είναι μάλλον ένα δοκίμιο με την αυστηρή έννοια του όρου, δηλαδή μία προσπάθεια απόδειξης μίας θέσης.
Ο σύγχρονος κόσμος χαρακτηρίζεται από τον ατομικισμό και την έκθεση στις διεθνείς συνθήκες, με κυρίαρχη ιδεολογία το νεοφιλελευθερισμό και κυρίαρχο σύστημα τον ακραιφνή χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό. Οι συντεταγμένες αυτού του περιβάλλοντος πρέπει να γίνουν απόλυτα κατανοητές και να βρεθούν οι μηχανισμοί και οι κανόνες που θα επιτρέψουν ένα δικαιότερο προσανατολισμό της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αυτή πρέπει να είναι η αποστολή της αριστεράς σήμερα.
Καθόλου τυχαία, η αριστερά στις μέρες μας αντιμετωπίζει μία πρωτόγνωρη κρίση λόγου, ιδεών και προτάσεων. Η κομμουνιστική αριστερά έχασε το βασικό πεδίον αναφοράς της, μετά την κατάρρευση των ολοκληρωτικών καθεστώτων του Ανατολικού Μπλοκ, ενώ η σοσιαλδημοκρατία και η ριζοσπαστική αριστερά έχασαν το λαϊκό τους έρεισμα, αφού δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τις καταστροφικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, παρά μόνο στοιχιζόμενες πίσω από νεοφιλελεύθερες πολιτικές ακραίας λιτότητας, για την αναχαίτιση κυρίως των μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
Η αριστερά, αν θέλει να επιβιώσει, είτε ως θεωρητική αναζήτηση είτε ως πολιτική πρακτική, θα πρέπει να εγκαταλείψει τη μόνιμη στάση της βαλλόμενης, αμυντικής και φιλοκατήγορης μειοψηφίας και να ενστερνιστεί κάποια απαρέγκλιτα στοιχεία του πολιτικού φιλελευθερισμού και της οικονομίας της αγοράς. Θα πρέπει να απαλλαγεί από τη θεωρητική ορθοδοξία του μαρξισμού και να ταυτιστεί με τις αρχές του σεβασμού του ατόμου και της κοινωνίας των ελευθεριών, λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις του σημερινού κόσμου. Θα πρέπει να εγκαταλείψει τους λαϊκιστικούς ριζοσπαστισμούς, την πολιτισμική ομογενοποίηση και τους μοντέρνους κομφορμισμούς και να προτείνει ένα ρεαλιστικό αναπτυξιακό μοντέλο, το οποίο θα διασφαλίζει ένα επιθυμητό επίπεδο κοινωνικής δικαιοσύνης και προστασίας του ατόμου, αλλά ταυτόχρονα και έναν αποδεκτό βαθμό οικονομικής αποτελεσματικότητας.
Η αριστερά θα πρέπει να εγκαταλείψει την πεποίθηση ότι κάποια μέρα θα έρθει η ιδεώδης κοινωνία, ο νέος άνθρωπος και το λαμπρό μέλλον. Θα πρέπει να αντιληφθεί ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι προϊόν της ιστορίας και μόνο σταδιακά μπορεί να αλλάξει με την επίδραση των ηθών και των νόμων. Θα πρέπει να αντιληφθεί ότι ριζοσπαστισμός δεν είναι η καθαρότητα της ιδεολογίας, αλλά η πρόταξη των πρακτικών αναγκών, έστω και υπό συνθήκες αναγκαστικής ιδεολογικής επιμειξίας. Ριζοσπαστισμός δεν είναι η τάση να βλέπουμε συνωμοσίες και χειραγωγήσεις, ακόμα και στις πιο καλοπροαίρετες μεταρρυθμίσεις, αλλά η ειλικρινής προσπάθεια κατανόησης της περιπλοκότητας του σύγχρονου κόσμου και η απόπειρα να δοθούν λύσεις που θα υποστηρίζουν τις οικονομικά ασθενέστερες τάξεις, τιθασεύοντας την απληστία και την ανθρωποφαγία του κεφαλαίου, χωρίς όμως ταυτόχρονα να υπονομεύονται και οι βασικοί δημοκρατικοί κανόνες.
Οι εργαζόμενοι προτιμούν να είναι κάτι μέσα στον κόσμο στον οποίο ζουν, αντί να αγωνίζονται να γίνουν το παν σε ένα κόσμο που δε θα υπάρξει ποτέ. Όσο η αριστερά δε θα κατανοεί αυτήν την αυτονόητη αλήθεια, τόσο ο καπιταλισμός θα μένει χωρίς ιδεολογικό αντίπαλο, εκτός ίσως από το χρόνο και τον ίδιο του τον εαυτό…