Ο τρικέφαλος ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Κριτική
Το φανταστικό αφήγημα πλάθει έναν κόσμο πέραν της πραγματικότητας. Υπέρβαση που γίνεται συνήθως στα όρια του δυνατού και κινείται προς δύο διαμετρικά αντίθετες κατευθύνσεις ως προς το πνεύμα της εποχής που αποδίδει: είτε ως οραματική, εν μέρει και εξερευνητική, επέκταση της εκάστοτε γνωστής επιστημονικής αιτιότητας είτε ως αλληγορική απογείωση.

Παρ' όλο που το φανταστικό αφήγημα ελκύει, μια και η ανάγνωσή του ενέχει το στοιχείο της αποκρυπτογράφησης, δεν καλλιεργείται από πολλούς ούτε σε μεγάλη έκταση. Στα καθ' ημάς ο εξερευνητικός κλάδος με τις μελλοντολογικές ουτοπίες αριθμεί ετησίως σχετικά λίγα βιβλία που μόνο κατ' εξαίρεσιν γίνονται μπεστ σέλερ, σε αντίθεση με τη λοιπή δυτική μυθιστοριογραφία που επιφυλάσσει θερμή υποδοχή σε βιβλία επιστημονικής φαντασίας. Προφανώς ακόμη ισχνότερος εμφανίζεται ο έτερος κλάδος, που φαίνεται να έχει απομείνει στον Νίκο Καχτίτση και στον Ε.Χ. Γονατά. Αν και πρόσφατα ορισμένοι νεότεροι συγγράφουν αλλόκοτες ιστορίες δείχνοντας αφηγηματική δεξιότητα, ωστόσο θεματικά φαίνεται ότι διαγράφουν επάλληλους κύκλους. Στην Ελεονώρα είναι αφιερωμένο το πρόσφατο, τέταρτο, βιβλίο του Αριστείδη Αντονά (ψευδώνυμο που ο Αριστείδης Αντωνακάκης έχει υιοθετήσει από το πρώτο βιβλίο του «Ο επίσκοπος», το 1988, ενώ είχε ξεκινήσει δύο χρόνια νωρίτερα δημοσιεύοντας με το πραγματικό του όνομα παράξενα πεζά στο περιοδικό «Μαύρο Μουσείο», που εξέδιδε μια συντροφιά φοιτητών του ΕΜΠ). Πιθανώς να πρόκειται για συμβολική αναφορά στην ηρωίδα του ομώνυμου διηγήματος του Ε.Α. Πόου. Ωστόσο Ελεονώρα ονομαζόταν η μοιραία γυναίκα σε ένα από τα προηγούμενα βιβλία του Α. Αντονά Οι τέσσερις κήποι. Αλλωστε είναι ένα όνομα που κουβαλά την αίγλη του Μεσαίωνα, ευπρόσδεκτο ψιμύθιο για ένα βιβλίο που στερείται της γυναικείας αύρας. Αν και τελείως απομυθοποιητικά, ο συγγραφέας δεν αποκλείεται να αφιερώνει το βιβλίο του σε κάποιο οικείο του πρόσωπο.



Από μιας αρχής οι παράξενες ιστορίες του Α. Αντονά αντλούν αδιακρίτως από μύθους και παραμύθια ερωτοτροπώντας με τα περιπετειώδη αφηγήματα των παλαιών καιρών. Ο στόχος του συγγραφέα μοιάζει αμφίρροπος καθώς δεν δείχνει να τον ενδιαφέρει το αλληγορικό φορτίο της διήγησης αλλά μάλλον αυτή καθαυτή η αφήγηση. Οι παράξενοι κόσμοι που στήνει και οι μυστηριώδεις ήρωες που σκιαγραφεί κάποτε παραπέμπουν σε αδιέξοδες καταστάσεις και στο απύθμενο του ανθρώπινου ψυχισμού και άλλοτε πάλι μένουν μετέωροι. Σχετικά ολιγοσέλιδο και το πρόσφατο πεζό, στεγάζεται σε ένα μικρού σχήματος καλαίσθητο τομίδιο. Και πάλι η ιστορία διαδραματίζεται σε έναν τόπο χωρίς συγκεκριμένες γεωγραφικές συντεταγμένες και σε ακαθόριστο χρόνο. Για μία ακόμη φορά το ίδιο επιβλητικό σκηνικό· το υγρό στοιχείο, ένα περιπλανώμενο σκάφος, προπαντός το ξερονήσι που κρύβει το φοβερό μυστικό σε έναν υπόγειο τάφο. Λαξευτός στον βράχο, όπως και το μεγαλειώδες μοναστηριακό συγκρότημα στο μυθιστόρημα του Β. Χατζηγιαννίδη. Συχνά οι νεότεροι συγγραφείς συμπίπτουν σε εφευρετικότητα, είτε κινούνται σε ρεαλιστικά πλαίσια είτε σε φανταστικά. Το πιθανότερο γιατί οι μεν συχνάζουν στα ίδια μπαρ και οι δε ταυτίζονται στις αναγνώσεις τους.

Σύντομα κεφάλαια με τίτλους που προδιαθέτουν. Το κλίμα παραμένει προς το καφκικό. Στον πυρήνα της νουβέλας, όπως συμβαίνει συχνά σε ιστορίες μυστηρίου, ο σημαδιακός αριθμός τρία. Τρεις αδελφοί τρίδυμοι και η κορύφωση της πλοκής, μια τριμαχία. Ο συγγραφέας δημιουργεί την υποβλητική ατμόσφαιρα ενός θυσιαστικού τελετουργικού με τα λόγια που προφέρονται. Δύο αδελφοί μένουν στον τάφο και ο επιζών συνεχίζει την παράδοση. Καπετάνιος σε ένα καΐκι-φάντασμα με το όνομα «Τρικέφαλος». «Είς εν τρισίν», από την Αγία Τριάδα ώς τη μυστικιστική υπόσταση του τριγωνικού σχήματος και τον τρικέφαλο Γηρυόνη από τον δέκατο άθλο του Ηρακλή. Πάντως ο αφηγητής, και αυτός ένας εκ των τριδύμων, όσο και αν μάχεται ως άλλος Ηρακλής, δεν κατορθώνει να δώσει ένα τέλος στο φονικό έθιμο.


Η ιστορία υπολείπεται στην εκκίνηση, κερδίζει ταχύτητα προς το μέσον και τελειώνει μάλλον πρόωρα. Ο Α. Αντονάς περιγράφει μετά περισσείας ακριβολογίας, χωρίς ποιητικές παρεκβάσεις ούτε ανατροπές. Όπως και στις προηγούμενες νουβέλες του, σε πρώτο πρόσωπο η αφήγηση, μένει πιστή στον ήρωα, χωρίς διάθεση υπονόμευσης. Κατ' εξαίρεση σε αυτό το βιβλίο του ο συγγραφέας ζητεί να προσδώσει συμβολική διάσταση με την παράθεση, στην αρχή των κεφαλαίων, δάνειων φράσεων που άλλοτε απλώνονται σε ολόκληρη την αριστερή σελίδα και άλλοτε σμικρύνονται ως μότο. Με μία υπαρκτική σκέψη του Ρουσό ανοίγει το βιβλίο ενώ κλείνει με απόφθεγμα του Ντεριντά. Εν μέσω αυτών κορφολογούνται στοχασμοί διαφόρων επιφανών, στη γλώσσα του πρωτοτύπου, αν και για τον δυστυχή, μη ξενόγλωσσο, αυτόχθονα έχει προβλεφθεί παράρτημα με τις μεταφράσεις. Μένει ζητούμενο κατά πόσο αυτές οι στοχαστικές παρεκβάσεις δικαιώνονται ή αποτελούν μια επιπλέον εκζήτηση.


Ένα περιπετειώδες αφήγημα που μένει στη γοητεία του αλλόκοτου χωρίς να μεταγγίζει αγωνία ή φόβο.

ΜΑΡΗ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 29-04-2001