Ταραγμένοι καιροί

Στην έκδοση αυτή περιλαμβάνονται δεκατέσσερα διηγήματα του μεγάλου Σερβοβόσνιου συγγραφέα γραμμένα μεταξύ 1924 και 1953. Κοινός παρονομαστής των δεκατεσσάρων αυτών σύντομων ιστοριών το έντονο ιστορικό υπόβαθρο και ο προβληματισμός του συγγραφέα για τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής του και της χώρας του. Στις σελίδες αυτές ο αναγνώστης θα ξαναβρεί όλα εκείνα τα στοιχεία που έκαναν τον νομπελίστα συγγραφέα διάσημο και αγαπητό σε όλο τον κόσμο: την ανθρωπιά και την ευαισθησία με την οποία ο Άντριτς αντιμετωπίζει τους ήρωές του, το πάθος με το οποίο βλέπει τη ζωή, την κριτική ματιά με την οποία αντιμετωπίζει τα τερτίπια της Ιστορίας. Από τα «αναγκαστικά» αναγνώσματα για όποιον θελήσει να έχει μια ολοκληρωμένη ματιά για το έργο του μεγάλου Βαλκάνιου συγγραφέα.

Από το οπισθόφυλλο του συγγραφέα

ΚΡΙΤΙΚΗ



Εχουμε το σύνολο σχεδόν του έργου του Βόσνιου Ιβο Αντριτς (1892-1975, βραβείο Νόμπελ 1961) στη γλώσσα μας. Το ευτύχημα είναι πως το έχουμε από τον ίδιο εκδοτικό οίκο και -το σπουδαιότερο- από τον κόπο του ίδιου μεταφραστή, του Χρήστου Γκουβή, που η επάρκειά του στα σερβοκροατικά -γλώσσα του πρωτοτύπου- συνδυάζεται με τη βαθιά κατανόηση του ύφους και των τεχνασμάτων του συγγραφέα, έτσι που η απόδοση στα ελληνικά δημιουργεί την εντύπωση ενός «δικού μας ανθρώπου». Σε αυτό τον ευρύτερο χώρο που συνηθίζουμε να αποκαλούμε Βαλκάνια, πολλοί είναι οι συγγραφείς που έφεραν στο φως την Ιστορία ως το πρωτεύον στοιχείο που όρισε τη μοίρα των εθνών, των ομάδων, των ατόμων. Θα έλεγε μάλιστα κανείς πως χωρίς αυτό το στοιχείο δεν υπάρχει λογοτεχνία των Βαλκανίων. Ο Δημήτρης Χατζής στα καθ' ημάς, ο Ντανίλο Κις στη Γιουγκοσλαβία, ο Ισμαήλ Κανταρέ στην Αλβανία είναι παραδείγματα συγγραφέων που απορροφήθηκαν από την Ιστορία, είτε για να αποδώσουν απώλειες είτε για να υμνήσουν ηρωισμούς είτε για να περιγράψουν το πριν, το μετά, το παράλογο και το απογοητευτικό. Κανείς συγγραφέας των Βαλκανίων, πιστεύω, δεν χρησιμοποίησε την Ιστορία ως μια πραγματικότητα κινούμενη με τους δικούς της ρυθμούς και τη δική της λογική, μέσα από την οποία διαβαίνουν οι άνθρωποι με το δικό τους ρυθμό, έτσι που η μοίρα τους λαβαίνει τη μορφή της αντίστασης στο ρυθμό και στη λογική της Ιστορίας σε τέτοιο βαθμό, ώστε τα ελάχιστα του βίου τους καθίστανται άξια απομνημόνευσης, μια «ομιλούσα» εμφάνιση. Ο Ιβο Αντριτς πέτυχε όχι μόνο να προσθέσει «ομιλία» στο «βωβό» της Ιστορίας και των ανθρώπων, αλλά και να σφυρηλατήσει τη σχέση των πραγμάτων με τα ανθρώπινα, σε βαθμό που ο κόσμος να είναι συνιστώσα της δράσης. Οι τίτλοι των βιβλίων του το αποδεικνύουν: Το γεφύρι του Δρίνου, Το χρονικό του Τράβνικ, Η καταραμένη αυλή. Το περιεχόμενο των βιβλίων του το επιβεβαιώνει: πρόκειται για αφηγήσεις με τη μορφή του χρονικού, όπου ένα είδος ύστερου αναγεννησιακού στοχασμού παρεμβαίνει για να εξηγήσει και να αναρωτηθεί. Θα έλεγε κανείς πως ο Ιβο Αντριτς είχε μελετήσει τον Μακιαβέλι, τον Μοντένι, τον Τζιορντάνο Μπρούνο και δεν είχε πάψει να κοιτάζει προς την πλευρά του Γαλιλαίου, βέβαιος πως η Γη κινείται περί τον Ηλιο, ξαφνιασμένος ωστόσο από αυτή την παρατήρηση.

Ο αναγνώστης που έχει διαβάσει αυτά τα βιβλία, θα χαρεί να δει «περισσότερο από το ίδιο» στην επιλογή των διηγημάτων που κυκλοφορεί υπό τον τίτλο Ταραγμένοι καιροί. Πρόκειται για δεκατέσσερα διηγήματα που προέρχονται από τις εφτά συλλογές διηγημάτων του Ιβο Αντριτς και δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά μεταξύ των ετών 1924 και 1953. Σε καθένα από αυτά τα διηγήματα κυρίαρχη είναι η ρευστότητα των πραγμάτων και των προσώπων ώς τη στιγμή που πράγματα και πρόσωπα μαρμαρώνουν, καθώς πάνω τους επικάθεται η σκόνη του χρόνου και πήζουν τα ιζήματα των συσχετισμών τους. Δημιουργείται η εντύπωση ενός «παραμυθιού», όπου μάγισσες και αθώες μορφές, ρόλοι που μπορεί να εναλλάσσονται, παίζουν το παιχνίδι της απελπισίας ώς την τελική λύση, που δεν είναι η καλύτερη. Να λοιπόν οι ισχυροί αγάδες, οι Αυστριακοί κατακτητές, οι Τούρκοι που απέρχονται, οι Εβραίοι που παραμένουν, να τα γυρίσματα του «παραμυθιού». Ο Ιβο Αντριτς γράφει με ουδετερότητα, με βραδύτητα, λες και γνωρίζει την κατάληξη και δεν θέλει να την εμφανίσει παρά τη στιγμή που δεν θα μπορεί να κάνει αλλιώς. Ισως επειδή η πατρίδα του, η Βοσνία, υπήρξε και είναι ένα πέρασμα που υφίσταται τους άλλους τόσο έντονα, ώστε δεν είναι σε θέση πια να υφίσταται τον ίδιο του τον εαυτό.

Αν θα θέλαμε να καταλάβουμε τις διαστάσεις της ανύπαρκτης πια Γιουγκοσλαβίας, δεν υπάρχει καλύτερο εγχειρίδιο αναφοράς από το συγγραφικό έργο του Ιβο Αντριτς. Ας σκεφτούμε πως, εκτός των άλλων, ο Ιβο Αντριτς υπηρέτησε στο διπλωματικό σώμα από το τέλος του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου ώς το 1941. Εκείνοι που τον γνώρισαν κάνουν λόγο για έναν άνθρωπο που δεν πρόβαλε ποτέ τη φήμη του, που συμμετείχε με ενδιαφέρον, αλλά και κάποια απόσταση, στα μικροπράγματα που χαρακτηρίζουν τους συγγραφείς και το έργο τους, που έζησε στο Σεράγεβο σαν να ζούσε στο κέντρο του κόσμου. Είναι πολύ πιθανό πως τα ίχνη αυτής της προσωπικότητας βρίσκονται στο έργο. Ετσι, το έργο διακρίνεται για μια ευγένεια, που παραπέμπει σε περασμένους καιρούς και υπογραμμίζει τη στιβαρότητα του λόγου τόσο έξοχα, ώστε δεν θα ήταν υπερβολή αν υποστήριζε κανείς πως ο Ιβο Αντριτς προσφέρει, εκτός της χαράς της ανάγνωσης, τη μαθητεία για επίδοξους συγγραφείς. Στα διηγήματά του, αυτή η διπλή επιτυχία διακρίνεται εναργέστερα, καθώς τα θέματα ολοκληρώνονται με οικονομία, με μια τέχνη υποχρέωσης απέναντι στην πληρότητα του λόγου, που ισοδυναμεί με την υποχρέωση ικανοποίησης ενός κοινωνικού ρόλου που μόνον ο συγγραφέας μπορεί να παίξει.



Φ. Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 25/04/2003