Σύγχρονες τάσεις αντεγκληματικής πολιτικής

Πρόλογος: Νίκος Παρασκευόπουλος, Καθηγητής Νομικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης




Το βιβλίο με τίτλο «Σύγχρονες τάσεις αντεγκληματικής πολιτικής: η πολιτική της μηδενικής ανοχής και τα μέτρα διαχείρισης κρίσεων» κινείται γύρω από την υπόθεση ότι τα μέτρα, οι μέθοδοι και οι πρακτικές που υιοθετούνται σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο, με σκοπό τόσο τη διατήρηση της καθημερινής τάξης (διαχείριση των απλών κινδύνων) όσο και την αντιτρομοκρατική θωράκιση των δυτικών κοινωνιών (διαχείριση κρίσεων ασφάλειας) είναι συχνά κοινές ή μεταξύ τους διαπλεκόμενες ή τουλάχιστον διαπνέονται από το ίδιο πνεύμα (πολιτικής) διαχείρισης των ορατών ενδείξεων των σύγχρονων εκείνων κινδύνων που σηματοδοτούν το έγκλημα και την ανασφάλεια, με περαιτέρω, ωστόσο, αρνητικές επιπτώσεις στην απόλαυση των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών. Αρχικά, εξετάζεται ακριβώς αυτό το διαχειριστικό πνεύμα που επιδρά βαθειά στο σχεδιασμό, στην εφαρμογή και στο συντονισμό της δημόσιας αντεγκληματικής δράσης, κάτω από την ευρύτερη δυναμική της κοινωνίας της διακινδύνευσης και της λογικής της διαχείρισης των κινδύνων ή κρίσεων που τη διέπει ολοκληρωτικά, ενώ, στη συνέχεια, προσεγγίζονται δύο σύγχρονα και χαρακτηριστικά και για τη χώρα μας παραδείγματα. Παρουσιάζεται, αφενός, εκτεταμένα η πολυσυζητημένη πολιτική της μηδενικής ανοχής, ένα μοντέλο αντεγκληματικής πολιτικής που επιδιώκει να διαχειριστεί το εγκληματικό φαινόμενο μέσα από την αυστηρή και επιθετική αστυνόμευση συγκεκριμένων κατηγοριών ατόμων και δραστηριοτήτων ήσσονος σημασίας, σχετιζόμενα με την αταξία των δημοσίων χώρων, και αφετέρου επιχειρείται μια κριτική εξέταση εκείνων των μέτρων του κρατικού ελέγχου, που όλο και περισσότερο, αλλά και με μεγαλύτερη ευκολία, υιοθετούνται στις μέρες μας, παντού στον κόσμο, στοχεύοντας στη θωράκιση και στην αναχαίτιση της τρομοκρατικής απειλής, των μέτρων, δηλαδή, του προληπτικού διοικητικού ή ποινικού ελέγχου και αστυνόμευσης. Πέρα, όμως, από την παρουσίασή τους, επιδιώκεται εξίσου κάτι άλλο, ιδιαίτερα κρίσιμο και σε ένα βαθμό ανησυχητικό: η αποκάλυψη μιας διαχειριστικής λογικής που διέπει και τα δύο παραδείγματα και η ανάδειξη του μεταξύ τους συσχετισμού. Έτσι, διαπιστώνεται πώς -υπό την πρόταξη της διαχειριστικής ουδετερότητας- συχνά αλλοιώνονται οι φιλελεύθερες αρχές στην άσκηση του αντεγκληματικού ελέγχου, με αποτέλεσμα την περιστολή των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, κυρίως συγκεκριμένων κατηγοριών πολιτών, δίχως την ύπαρξη του αναγκαίου νομιμοποιητικού λόγου προς τούτο και την ανάπτυξη μιας αναποτελεσματικής, ανορθολογικής και σε μεγάλο βαθμό αμφίβολης αντεγκληματικής πολιτικής.