Διαταραχές στα Μετέωρα

Στα σκοτεινά εκείνα χρόνια της δεκαετίας του '60 το χειμωνιάτικο τοπίο των Μετεώρων γίνεται η σκηνή ενός δράματος όπου συγκρούονται φανεροί και σκιώδεις πρωταγωνιστές. Η εξαφάνιση ενός εκδρομέα ξετυλίγει την άκρη του νήματος, που οδηγεί μέσα από ερωτικά πάθη και δολοπλοκίες στην αποκάλυψη μιας συνωμοσίας η οποία είχε στόχο τη συκοφάντηση του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη. Στην αντίπερα όχθη κάνει την εμφάνισή του ο τότε ακόμη άγνωστος Γεώργιος Παπαδόπουλος κι ανάμεσά τους μια παρέα της αθηναϊκής αστικής κοινωνίας με τις κοσμικές της συνήθειες, η ωραία Ολλανδέζα του Κινήματος Ειρήνης και ο γνωστός χορός του παρακράτους της εποχής εκείνης. Τον τελευταίο λόγο ωστόσο έχει η γραφή του Ανδρέα Αποστολίδη, ατμοσφαιρική, πάνω απ' όλα όμως εύστοχη, στο χιούμορ και στη δοσολογία του σασπένς.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Την Πρωτοχρονιά του 1963 μια εύθυμη και ξέγνοιαστη εκ πρώτης όψεως παρέα καταφτάνει στην περιοχή της Καλαμπάκας για να περάσει μερικές ευχάριστες ημέρες στο χειμωνιάτικο τοπίο των Μετεώρων. Πρόκειται για γνώριμους και φίλους του επιτυχημένου θεατρώνη Νάσου Μουρούζη. Τον κύκλο του θεατρικού επιχειρηματία αποτελούν ο δημοσιογράφος Λέλος Βαρλάμης και η γυναίκα του Λίτσα, που είναι ψυχίατρος, η ηθοποιός Μπέτυ Τσοκά, ο ζωγράφος Νίκος Καρνέζης και το μοντέλο του Αθηνά Λόντου, καθώς και το άτυπο ζεύγος της Μάρθας Λαμπαδαρίου και του Μιχάλη Ντόρου. Μια άλλη συντροφιά, στο μεταξύ, βρίσκεται ήδη στην περιοχή και περιδιαβάζει τα αξιοθέατα με τη βοήθεια της ξεναγού Αύρας Σεϊτανίδου. Στο ολοκαίνουργιο πούλμαν της περιήγησης θα συναντήσουμε την Κάρεν ντε Μπουργκ, αρχηγό ενός ολλανδικού γκρουπ, τον Αγγλο φυσιοδίφη Κένεθ Λίμας, τον ανερχόμενο και ελαφρώς κυνικό δικηγόρο Ανδρέα Οικονόμου, τον πολλά υποσχόμενο νέο Αρη Κανελλόπουλο και, τέλος, το σύζυγο της Μάρθας Λαμπαδαρίου, Θωμά Μηναΐδη, που έχει έρθει στην Καλαμπάκα ινκόγκνιτο, με σκοπό να παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς τη γυναίκα του. Οπως κατά κανόνα συμβαίνει στις απροσδόκητες και ετερόκλητες συναντήσεις (κάποια στιγμή στα Μετέωρα θα εμφανιστεί και ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης, σε αναζήτηση παράνομου και, βεβαίως, άκρως σαγηνευτικού ερωτικού στόχου), η ανέμελη ατμόσφαιρα θα καταρρεύσει προοδευτικά, για να δώσει τη θέση της στο βαρύ κλίμα μιας διπλής δολοφονίας, που καλείται να εξιχνιάσει ο υπομοίραρχος Γεράσιμος Δρακάτος.



Πολυμερής θίασος



Ο θίασος που ανεβάζει ο Ανδρέας Αποστολίδης επί σκηνής στο πέμπτο κατά σειρά αστυνομικό μυθιστόρημά του περιλαμβάνει τα πάντα: όχι μόνο τον ακατάβλητο ερωτικά Μουρούζη και τους λιγότερο ή περισσότερο κοσμικούς συνδαιτυμόνες του, αλλά και ξένους διπλούς πράκτορες, η δόξα των οποίων φτάνει μέχρι τα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, απαράτσικους του ΚΚΕ με αμαρτωλές πολιτικές περιπέτειες στη μεταπολεμική Ανατολική Ευρώπη, θερμοκέφαλους αξιωματικούς του ελληνικού στρατού (ανάμεσά τους και ο Γεώργιος Παπαδόπουλος), που καλοβλέπουν μια πολιτειακή εκτροπή (εξετάζοντας προσεκτικά τις διαθέσεις των Αμερικανών απέναντι σ' ένα τέτοιο ενδεχόμενο), όπως και, για να μετακινηθούμε αίφνης σ' ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο, γυναίκες με σοβαρές ψυχικές διαταραχές, τις οποίες αναλαμβάνει να θεραπεύσει η νεόδμητη για την Ελλάδα της εποχής ψυχανάλυση.

Ο Αποστολίδης επιδιώκει να ρίξει στην ίδια κοίτη πολλαπλά υλικά, με στοιχεία παρμένα τόσο από το αστυνομικό όσο και από το κατασκοπευτικό ή το ιστορικό μυθιστόρημα. Ο αναιμικός ελληνικός κοινοβουλευτισμός της δεκαετίας του '60 και τα συνεπακόλουθα φαινόμενα ισχυρής πολιτικής αστάθειας ολόκληρης της περιόδου, μέχρι και την επιβολή του καθεστώτος των συνταγματαρχών, σε συνδυασμό με τα κινήματα ειρήνης και τον ασίγαστο ψυχρό πόλεμο σε μιαν Ευρώπη που απαλλάσσεται από το φάντασμα του ναζισμού για να μοιραστεί μεταξύ Σοβιετικής Ενωσης και Αμερικής, στηρίζουν το γενικό άξονα της αφήγησης (θα δούμε πόσο ακριβώς στηρίζουν), στον πυρήνα της οποίας εκτυλίσσεται μια κλασική ιστορία μυστηρίου, συνταιριασμένη εμφανώς με μια παράλληλη ροή -το αφήγημα του Νίκου Μαράκη που διαβάζει στο περιοδικό «Μυστήριο», σε διάφορα στάδια της πλοκής, ο Μουρούζης.



Πώς δένουν τα υλικά;



Πόσο δένουν, άραγε, όλα αυτά μεταξύ τους; Σε ποιον βαθμό παρακολουθούν το ένα το άλλο και κατά πόσο ανταποκρίνονται στις ανάγκες μιας ενιαίας, με εσωτερική συνέπεια και εξωτερική συνοχή σύνθεση; Φοβάμαι πως, παρά τις φιλόδοξες προθέσεις του, ο Αποστολίδης δεν καταφέρνει να ελέγξει την ύλη του. Μ' ένα κατ' αρχάς μάλλον ασθενές από ψυχολογική άποψη κίνητρο για την πρώτη δολοφονία της ιστορίας του, με «επικολλημένα» τα πολιτικά γεγονότα της δεκαετίας του '60 στη δράση (χωρίς οργανική συνάφεια μαζί της), με μιαν επίμονη και διάχυτη σεξουαλικότητα, που κατακλύζει τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των περισσότερων ηρώων, κόντρα στις πεποιθήσεις και τη δημόσια νοοτροπία του χρόνου και του τόπου της κίνησής τους, όπως και με μιαν εντελώς σύγχρονη, ενοχλητικά σημερινή γλώσσα τόσο στους διαλόγους όσο και στις τριτοπρόσωπες, αντικειμενικές περιγραφές (μια γλώσσα που πετάει αυτομάτως τον αναγνώστη έξω από κάθε αίσθηση αληθοφάνειας για έναν, έτσι κι αλλιώς, συντελεσμένο και εκ των πραγμάτων ολοκληρωμένο κόσμο), ο Αποστολίδης βγαίνει σίγουρα χαμένος από την αναμέτρηση με το παρελθόν, όπως κι αν το ονομάσουμε: πολιτικό, καθημερινό, ιστορικό ή κοινωνικό.

Σοβαρά, όμως, προβλήματα παρουσιάζει το βιβλίο και στην αρχιτεκτονική του: οι ποικίλες συνωμοσίες που εξυφαίνουν δαιμόνιοι κατάσκοποι και μυωπικοί στρατιωτικοί στον περίγυρο της ομάδας του Νάσου Μουρούζη δεν συσχετίζονται παρά μόνο πολύ χαλαρά με τις δύο δολοφονίες, και μοιάζουν απλώς, αν δοκιμάσουμε να τις εγγράψουμε αιτιωδώς στην τροχιά τους, με αχνό και άνευρο φόντο: ένα φόντο επινοημένο απρογραμμάτιστα και εν κενώ. Ξεκρέμαστο σε σχέση με τα δρώμενα δείχνει και το παράλληλο αφήγημα του «Μυστηρίου»: ένα ωραίο, αλλά εντέλει ουδετεροποιημένο και ανεκμετάλλευτο (πάει κυριολεκτικά χαράμι) τέχνασμα. Απομένει μια σε κάθε περίπτωση καλή και πειστική αβάντα: οι προσεκτικά και σε βάθος σχεδιασμένοι γυναικείοι χαρακτήρες της Λίτσας Βαρλάμη και της Μάρθας Λαμπαδαρίου. Χαρακτήρες που προσφέρουν ένα δυναμικό υπόστρωμα για τους λόγους οι οποίοι καθορίζουν τις πράξεις και των δύο γυναικών, γεμίζοντας με αληθινή, ολοζώντανη πνοή και τις αντίστοιχες μυθιστορηματικές σκηνές ή καταστάσεις. Αρκεί, εντούτοις, αυτό το όντως ισορροπημένο παιχνίδι για να σταθεί με αξιοπιστία ένας κατά τα άλλα ιδιαιτέρως σύνθετος, φανερά, ωστόσο, πρόχειρα και αδέξια στημένος αφηγηματικός μηχανισμός; Δυσκολεύομαι να το πιστέψω.



ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 07/11/2003