Κουλτούρα και αναρχία

Το έργο Κουλτούρα και αναρχία του μεγάλου Βικτωριανού ποιητή, κριτικού και στοχαστή Μάθιου Άρνολντ αποτελεί σταθμό στην ιστορία της σύγχρονης δυτικής σκέψης. Με δεδομένο ότι η βικτωριανή Αγγλία, στην οποία ασκεί κριτική ο Μ. Άρνολντ, είναι η παραδειγματική μορφή της νεωτερικής κοινωνίας όπου αναπτύσσονται όλες οι βασικές τάσεις και αντιφάσεις που διατρέχουν τον κόσμο μέχρι και τις μέρες μας, από μόνο του το ιστορικό περιεχόμενο του έργου αποτελεί ουσιώδη προπαίδεια για την κατανόηση του καιρού μας.

Στηλιτεύοντας το ατομικιστικό, εγωκεντρικό και υλιστικό ιδεώδες της ταξικής κοινωνίας της εποχής του, την οποία διαιρεί σε Βαρβάρους (αριστοκράτες), Φιλισταίους (φιλελεύθερους) και Πλήθος (εργατική τάξη), ο Άρνολντ προβάλλει ως αντίδοτο στην παρακμή τη γλυκύτητα και το φως του ελληνισμού, δηλαδή τον εξευγενισμό του σημερινού ανθρώπου που έχει αποθηριωθεί από το κυνήγι της υλικής ευμάρειας, καθώς και την επιδίωξη της πιο πλατιάς επιστημονικής γνώσης για τον κόσμο και τον άνθρωπο. Το ιδεώδες του Άρνολντ
είναι κατηγορηματικά αταξικό. Η δυναμική της πνευματικής
καλλιέργειας είναι η υπέρβαση των διαχωρισμών που αποκλείουν την πλειονότητα της κοινωνίας από τη συμμετοχή στον διανοητικό και υλικό πλούτο που ο ίδιος ο μόχθος της παράγει. Και στην πραγμάτωση του συνεργατικού αυτού πεπρωμένου επιστατεί ένα νέο κέντρο «αυθεντικής εξουσίας» μέσα στην κοινωνία, μια κρατική αρχή η οποία δεν είναι προσδεδεμένη στα στενά συμφέροντα καμίας επιμέρους τάξης αλλά έχει ως μοναδικό σκοπό την επίτευξη του συλλογικού αγαθού.

Η εκτενής εισαγωγή του Περικλή Βαλλιάνου («Πνευματική
καλλιέργεια και ταξική κοινωνία: το ελληνικό ιδεώδες του Μάθιου Άρνολντ»), καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να εξοικειωθεί με τη σκέψη του Άρνολντ και με το πνευματικό και κοινωνικό περιβάλλον που τη διαμόρφωσε, ώστε να προσεγγίσει από ασφαλέστερη βάση το έργο του Άγγλου στοχαστή.