Η δύναμη του κέντρου

Ο Rudolf Arnheim διερευνά τη συνολική οργάνωση της οπτικής μορφής στα έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής με αφετηρία τη συνθετική δύναμη του κέντρου. Με τη σύνθεση, ως σημαντική προϋπόθεση κάθε οργανωμένης οπτικής έκφρασης, έχουν ασχοληθεί εδώ και αιώνες καλλιτέχνες, θεωρητικοί και κριτικοί της τέχνης. Στο βιβλίο αυτό διατυπώνονται αρχές της σύνθεσης που ισχύουν γενικά για την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική, τις εφαρμοσμένες και τις καλές τέχνες, ανεξάρτητα από τον τόπο και το χρόνο της δημιουργίας τους. Ο Arnheim είναι πεπεισμένος ότι η σύνθεση, σε οποιοδήποτε μέσο ή στυλ, προέρχεται από τη διάδραση δύο οπτικών αρχών, του κεντρικού και του έκκεντρου συστήματος. Το βιβλίο ξεκινά με μια εμπεριστατωμένη ανάλυση της σύνθεσης, ιδωμένη ως δυναμική αλληλεπίδραση οπτικών τάσεων. Περιγράφονται τα διανύσματα και η βασική τους ομαδοποίηση ως επίκεντρα ενέργειας. Μετά το ρόλο του πρωταρχικού κέντρου –τη δύναμη της βαρύτητας και της επιρροής του θεατή– ακολουθεί η γενικότερη αλληλεπίδραση του επίκεντρου της σύνθεσης. Οι παρατηρήσεις σχετικά με το σχεδιασμό ενσωματώθηκαν με εκείνες για τον κύκλο και το τετράγωνο. Το κέντρο ισορροπίας ως κορμός της σύνθεσης διακρίνεται σαφώς από τη λειτουργία του ως διαχωριστή στη δίμορφη ομαδοποίηση, ενώ οι επεκτάσεις στο χρόνο και άλλα θεωρητικά υπόβαθρα της βασικής προσέγγισης του συγγραφέα έχουν συγκεντρωθεί στο τελευταίο κεφάλαιο. Επίσης, τον έχει απασχολήσει η αναζήτηση της καταλληλότερης ορολογίας. • Ο Rudolf Arnheim (1904-2007) δίδαξε ψυχολογία της τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ψυχολογία στο Κολλέγιο Σάρα Λόρενς στη Νέα Υόρκη. Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης είναι καθηγητής αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου