Σχολικός Εκφοβισμός

Το 1978 μελετήθηκε για πρώτη φορά το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού από τον Σουηδό Καθηγητή Ψυχολογίας Dan Olweus στο Πανεπιστήμιο Bergen της Νορβηγίας με αφορμή την αυτοκτονία τριών θυμάτων, οπότε και χαρακτηρίστηκε ως κοινωνικό ζήτημα. Λίγα χρόνια αργότερα, ο όρος 'bullying' εμφανίζεται στα επιστημονικά περιοδικά και έκτοτε ξεκινά μια σταδιακά πλούσια ερευνητική δραστηριότητα. Σήμερα ακούμε και χρησιμοποιούμε τον όρο καθημερινά σε διάφορα πλαίσια (π.χ. σχολείο, οικογένεια, εργασία, ευρύτερη κοινωνία).
Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να απαντήσει σε ερωτήματα, όπως:
- Πού βρισκόμαστε σήμερα 45 χρόνια μετά την αρχική μελέτη του εκφοβισμού;
- Σε ποιες πτυχές του φαινομένου εστιάζουν οι έρευνες από το 1970 έως σήμερα (2023) και ποια τα κύρια πορίσματά τους;
- Πόσο συχνό είναι το φαινόμενο και ποιες είναι οι επιπτώσεις του;
- Ποια είναι η μετεξέλιξή του και πώς συνδέεται με τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης;
- Τι προβλέπει το θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα και διεθνώς;
- Ποια μέτρα λαμβάνουν τα σχολεία για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου;
- Ποιες παιδαγωγικές-διδακτικές στρατηγικές και προσεγγίσεις κρίνονται αποτελεσματικές;
- Ποια είναι τα αποτελέσματα της πρώτης συστηματικής προσπάθειας αποτύπωσης του φαινομένου, της πανελλήνιας έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε όλα τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα το σχολικό έτος 2015-2016;
Το βιβλίο «Σχολικός εκφοβισμός: θεωρία, έρευνα και πρακτικές» αποτελεί ένα χρήσιμο και περιεκτικό σύγγραμμα, που προσεγγίζει πολύπλευρα το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και για πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο συνοψίζει τα κύρια δεδομένα σε θεωρητικό, ερευνητικό και πρακτικό επίπεδο. Απευθύνεται σε στελέχη της εκπαίδευσης, υπεύθυνους λήψης αποφάσεων και εφαρμογής των δημόσιων πολιτικών για την εκπαίδευση και την πρόληψη της βίας, εν ενεργεία εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (δημόσιας και ιδιωτικής), ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, πτυχιούχους Τμημάτων που οδηγούνται στο εκπαιδευτικό επάγγελμα (Παιδαγωγικά Τμήματα, Τμήματα Νηπιαγωγών, Φιλοσοφικές Σχολές, Σχολές Κοινωνικών Σπουδών, Σχολές Θετικών Επιστημών, κ.ά.), φοιτήτριες/ές, γονείς και σε όσες και όσους ενδιαφέρονται να ενημερωθούν για το σοβαρό και επίκαιρο αυτό φαινόμενο.

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΜΕΡΟΣ Ι: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
1.1 Εννοιολογική οριοθέτηση
Ένα «συνεχές» εκφοβισμού
Προσέγγιση του όρου «bullying» από τις/τους ερευνήτριες/ές
Προσέγγιση του όρου «bullying» από φορείς και οργανισμούς
1.2 Μορφές και συνέπειες του εκφοβισμού
1.3 Εμπλεκόμενοι σε περιστατικά εκφοβισμού
1.4 Συμπεράσματα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
2.1 Διαδικτυακός εκφοβισμός
Ερευνητικά δεδομένα
Εννοιολογική οριοθέτηση
Μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού
Συνέπειες διαδικτυακού εκφοβισμού
Πρόληψη και αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού
2.2 Ομοφοβικός και τρανσφοβικός εκφοβισμός
Εννοιολογική οριοθέτηση
Ερευνητικά δεδομένα
Ο ρόλος του σχολείου
2.3 Ρητορική μίσους
2.4 Συμπεράσματα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΜΕΡΟΣ II: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
3.1 Πρωτοβουλίες-δικτύωση σε διεθνές επίπεδο
Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.)
UNESCO
3.2 Πρωτοβουλίες-δικτύωση σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Ευρωπαϊκή Ένωση
Συμβούλιο της Ευρώπης
European Antibullying Network (ΕΑΝ)
3.3 Πρωτοβουλίες-δικτύωση σε εθνικό επίπεδο
3.4 Συμπεράσματα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ: ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΡΩΝ
4.1 Το σχολείο ως χώρος πρόληψης και παρέμβασης στη βία και τον εκφοβισμό
4.2 Εννέα (9) προτεινόμενες περιοχές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας
Ανάπτυξη ηγεσίας, σχολικών πρακτικών και μεθόδων συντονισμού
Συλλογή δεδομένων για τη βία και παρακολούθηση των αλλαγών
Πρόληψη βίας δια μέσου δραστηριοτήτων που βασίζονται στο Πρόγραμμα Σπουδών
Εκπαίδευση των εκπαιδευτικών στη θετική πειθαρχία και τη διαχείριση της σχολικής τάξης
Άμεση ανταπόκριση στη βία
Αναθεώρηση και προσαρμογή του σχολικού χώρου
Συμμετοχή των γονέων σε δραστηριότητες πρόληψης της βίας
Συμμετοχή της κοινότητας σε δραστηριότητες πρόληψης της βίας
Αξιολόγηση των δραστηριοτήτων πρόληψης της βίας και αξιοποίηση των στοιχείων για ενίσχυση των προσεγγίσεων
4.3 Βία, ενδοσχολικός εκφοβισμός και στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης της Ατζέντα 2030
4.4 Συμπεράσματα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
5.1 Καλές πρακτικές για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού
Σχολικό κλίμα/Κλίμα σχολικής τάξης
Σχολική ηγεσία
Εκπαιδευτικοί
Προγράμματα διαχείρισης και παρέμβασης
5.2 Πρωτόκολλα διαχείρισης περιστατικών ενδοσχολικού εκφοβισμού
Αξιολόγηση περιστατικών εκφοβισμού
5.3 Προσεγγίσεις διαχείρισης και παρέμβασης
Η παραδοσιακή πειθαρχική προσέγγιση (The traditional disciplinary approach)
Η ενίσχυση του θύματος (Strengthening the victim)
Η διαμεσολάβηση (Mediation)
Η επανορθωτική δικαιοσύνη (Restorative Justice)
Η Μέθοδος της Ομάδας Υποστήριξης (The Support Group Method)
Η Μέθοδος Πίκας (Shared Concern Method)
5.4 Δράσεις προτεραιότητας για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και του ενδοσχολικού εκφοβισμού
5.5 Συμπεράσματα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΜΕΡΟΣ III: Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
6.1 Αναγκαιότητα επισκόπησης των ερευνών
6.2 Επισκόπηση ερευνών σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο
Δεκαετία 1970-1980
Δεκαετία 1980-1990
Δεκαετία 1990-2000
Δεκαετία 2000-2010
Δεκαετία 2010 έως σήμερα (2023)
6.3 Επισκόπηση ερευνών στην Ελλάδα [...]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ: ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ