Σύνταγμα των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Ελλάδος ΙΙ

Η Πελοπόννησος και η Στερεά Ελλάδα, των οποίων τα ψηφιδωτά δάπεδα δημοσιεύονται στο δεύτερο τόμο του "Συντάγματος", αποτελούσαν κατά την παλαιοχριστιανική εποχή -μαζί με την Κρήτη- την επαρχία της Αχαΐας, που υπαγόταν στην ευρύτερη επικράτεια του Ανατολικού Ιλλυρικού. Πρόκειται για ένα χώρο που κυριολεκτικά μας αιφνιδιάζει, καθώς η αρχαιολογική σκαπάνη καθημερινά φέρνει στο φως νέο υλικό. Ρωμαϊκά και παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά δάπεδα κοσμικών και εκκλησιαστικών κτηρίων, συχνά υψηλής ποιοτικής στάθμης, που αποκαλύπτονται στην παραπάνω περιοχή, μπορούν να θεωρηθούν ως αδιαφιλονίκητοι μάρτυρες ακμής αυτού του είδους διακόσμησης σε ολόκληρη την όψιμη αρχαιότητα.
Η αρχική πρόθεσή μου να προτάξω στον τόμο αυτόν μια συνθετική εισαγωγή για την εξέλιξη του παλαιοχριστιανικού ψηφιδωτού δαπέδου, όχι μόνο στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα αλλά σε όλο τον σημερινό ελλαδικό χώρο, καλύφθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της από δύο εισηγήσεις που έκανα με το θέμα αυτό στη Θεσσαλονίκη (1980) και στη Ραβέννα (1984). Επιχείρησα εκεί κυρίως να εντοπίσω, με τη βοήθεια των έργων που διασώθηκαν, εργαστήρια ψηφωτών και να καθορίσω, όσο αυτό ήταν δυνατό, την καλλιτεχνική τους δραστηριότητα. Προσπάθησα επίσης να αποδείξω, με βάση τη συγκριτική έρευνα συγγενικών μεταξύ τους ψηφιδωτών, ότι οι ψηφωτές που αποτελούσαν τα εργαστήρια αυτά διακινούνταν σε περιοχές περισσότερο ή λιγότερο γειτονικές. Εντοπίστηκαν έτσι ορισμένες ομάδες που κινούνταν στις επαρχίες του Ανατολικού Ιλλυρικού από το τελευταίο τέταρτο του 4ου μέχρι και τον 6ο αι. και ερευνήθηκε η εξάπλωση στις περιοχές αυτές συγκεκριμένων εικονογραφικών χαρακτηριστικών που προϋποθέτουν κοινό καλλιτεχνικό κλίμα. [...]