Αναζητώντας Κροκανθρώπους

[...] «Κάποτε θα με διαβάσεις ίσως, θ' ακούσεις τα τραγούδια μου, θα με κατανοήσεις. Αλλά δε θα 'μαι πια εγώ. Θα 'ναι αυτή η μάσκα που φορούν στους πεθαμένους. Όσους τους χρησιμοποιούν μετά το θάνατό τους, όταν οι ίδιοι δεν υπάρχουν. Όσο υπήρχα με φοβόσουν. Όσο υπήρχα δε με άντεχες. Δεν είχες καν την δύναμη να μείνεις ένα δευτερόλεπτο κοντά, άμα σου το ζητούσα. Θα προτιμούσα να μη με διάβαζες ποτέ. Είναι καλύτερο ν' αγοράσεις ή να κλέψεις ένα μπλουζάκι με τη φάτσα μου επάνω τυπωμένη. Κι ας σου φαίνεται γελοίο. Κι ας μου φαινόταν γελοίο». [...]






ΚΡΙΤΙΚΗ



Δεν ξέρω ποιος παράξενος συνειρμός μού φέρνει στο νου, κάθε φορά που ακούω το τραγούδι του Σαββόπουλου «Αγγελος-εξάγγελος», τη δυσοίωνη φιγούρα του Νικόλα Ασιμου. Του «αλήτη και σχιζοειδή» τροβαδούρου, που έγινε έμβλημα ενός ορισμένου περιθωριακού χώρου, αναρχικού κατά συνθήκη, ο οποίος άρχισε να σχηματίζεται αργά, μέσα στα τελευταία και γόνιμα χρόνια της απριλιανής δικτατορίας, κηλίδωσε με μια τραγική χροιά την πλαστή ευφορία τής Μεταπολίτευσης και ύστερα εξοντώθηκε αποφασιστικά και αθόρυβα με διάφορους τρόπους -τη φυλάκιση, την ηρωίνη, την τρέλα και την αυτοκτονία- μέσα στη δεκαετία που σάρωσε τις τελευταίες αναλαμπές των οραμάτων και των πυρετών τού '60. Σήμερα, δεκαπέντε χρόνια μετά το θάνατό του, μια κανονική έκδοση του μοναδικού του βιβλίου με τίτλο Αναζητώντας Κροκανθρώπους, με την προσωπική φροντίδα του Μιχαήλ Πρωτοψάλτη, έρχεται σαν χαμηλότονο μνημόσυνο εκείνης της -τόσο κοντινής μας, παρ' όλ' αυτά- εποχής.

Λέω κανονική έκδοση επειδή το Αναζητώντας Κροκανθρώπους είχε εκδοθεί για πρώτη φορά εκτός εμπορίου από τον ίδιο τον Ασιμο το 1980, σαν ένας απολογισμός των μουσικών και πολιτικών του προσπαθειών της προηγούμενης δεκαετίας, τη στιγμή ακριβώς που έκλεινε οριστικά ο κύκλος της Μεταπολίτευσης και που ο ίδιος ο Ασιμος διάβαινε μοιραία το κατώφλι που θα τον χώριζε από τον κόσμο των λεγόμενων φυσιολογικών ανθρώπων -των οποίων τη βία δέχτηκε σε απίστευτες ποσότητες από την εποχή των φοιτητικών του προσπαθειών για ένα αδέσμευτο θεατράκι στη Θεσσαλονίκη, ματαιωμένων άγρια από τις αστυνομικές παρεμβάσεις της δικτατορίας, μέχρι την οριστική αποτυχία όλων του των προσπαθειών για ένα ανεξάρτητο μουσικό/πολιτικό καφενείο έξω από τα εμπορικά ελεγχόμενα μουσικά κυκλώματα που δέσποζαν στην πολιτιστική ζωή της Μεταπολίτευσης. Εκείνο που μεσολάβησε ήταν μια σειρά εμπλοκών με τους μηχανισμούς της αστυνομικής και ιατρικής καταστολής, μια περιπετειώδης απαλλαγή από τη στρατιωτική θητεία μ' ένα βασανιστικά κερδισμένο «τρελόχαρτο», περιστασιακές εμφανίσεις του στις μπουάτ της Πλάκας και με ανεξάρτητα μουσικά σχήματα, μια θηλιά οικονομικού και κοινωνικού αποκλεισμού, που ολοένα έσφιγγε όσο πιο απελπισμένη γινόταν η άρνησή του να ενταχθεί σε μια κοινωνία που ήταν όλο και λιγότερο διατεθειμένη να ανεχθεί οτιδήποτε περίσσευε από τους μηχανισμούς καταγραφής της.

Ιστορίες κοινές, χωρίς σημασία για όποιον δεν έχει ζήσει στο πετσί του αυτή την άλλη όψη της «δημοκρατικής» πραγματικότητας, ιστορίες για τις οποίες ελάχιστοι ενδιαφέρονται σήμερα, ακόμη και από κείνους που ευχαρίστως καταναλώνουν πλέον τα τραγούδια του, όσα τουλάχιστον «σώθηκαν» σε επαγγελματικές ηχογραφήσεις και διατίθενται σήμερα από κανονικά κυκλώματα διανομής -όπως το ανατριχιαστικό Ουλαλούμ του Σκαρίμπα, του οποίου τη μελοποίηση χρωστάμε στον Νικόλα Ασιμο. Αν η περίπτωση του Ασιμου έχει μια ιδιαίτερη αξία, είναι στο βαθμό ακριβώς που γίνεται ο σκοτεινός καθρέφτης μιας εποχής που βαυκαλίζεται στις αυταπάτες του «εκδημοκρατισμού» της, μιας κοινωνίας που κατασκευάζει κίβδηλα είδωλα του εαυτού της, ενώ στο βάθος της γίνεται ολοένα και πιο σιδερένια και ανελέητη, καθώς βαδίζει τον χωρίς επιστροφή δρόμο του γραφειοκρατικού της «εξορθολογισμού» και του τεχνολογικού της «εκσυγχρονισμού». Ταυτόχρονα, όμως, η περίπτωσή του γίνεται καθρέφτης της υπνοβατικής πορείας μιας ολόκληρης γενιάς, αυτής που συμβατικά ονομάζουμε του '60, η οποία, παίρνοντας στα σοβαρά τα ίδια της τα όνειρα, έσπασε όλες τις ασφαλιστικές δικλίδες και βρέθηκε ξάφνου πάνω από ένα απύθμενο χάσμα, καθώς πίσω της όλα υποχωρούσαν στην ασφυκτική ομαλότητα.

Τα ετερόκλητα γραπτά που είναι συγκεντρωμένα εδώ, έχουν προπάντων την αξία ντοκουμέντου αυτής της ιλιγγιώδους πορείας. Περιέχουν αυτοβιογραφικά, όπως λέμε, κομμμάτια, θεατρικές απόπειρες και «ποιηουργήματα» (μια γλωσσοπλαστική περιγραφή του Νικόλα Ασιμου για τα ποιητικά του σκίτσα, σε καμία περίπτωση η μόνη), καθώς και επιστολές του σε εφημερίδες της εποχής, προκηρύξεις, ακόμη και αγγελίες ή επιγραφές από τους χώρους όπου έδινε τις παραστάσεις του. Υπάρχουν επίσης οι στίχοι όλων των τραγουδιών του, αυτών που κατά καιρούς κυκλοφορούσε ο ίδιος σε παράνομες κασέτες και μερικά πλέον, όπως είπαμε, έχουν ηχογραφηθεί από επαγγελματίες ερμηνευτές και είναι διαθέσιμα στο εμπόριο. Τα παλαιότερα «πολιτικά» κείμενα είναι γραμμένα σε μια γλώσσα που σήμερα ακούγεται μάλλον απωθητική, με συχνά ξύλινη φρασεολογία και με επαναστατικές μεγαλοστομίες, ενώ τα ποιητικά του σχεδιάσματα είναι ως επί το πλείστον άτεχνα και επιπλέον, ιδίως στα πιο ύστερα, βλέπει, αν είναι εξοικειωμένος κάποιος, όλες τις γλωσσικές ενδείξεις μιας αρχόμενης διανοητικής διαταραχής. Τα τραγούδια του Νικόλα Ασιμου, όπως γνωρίζουν όσοι τα έχουν ζήσει από παλιά, είναι άνισα, ωστόσο είναι κατάσπαρτα με στιγμές μεγάλης ποιητικής και μουσικής αξίας. Οπως καταλαβαίνει κανείς, το βιβλίο δεν μπορεί και δεν του αξίζει να κριθεί με συμβατικά κριτήρια: το σπαρακτικό, κι εκείνο που του δίνει τη μεγαλύτερη δύναμή του, δεν είναι αυτό που γράφεται, αλλά εκείνο που διατρέχει τις σελίδες του ανάμεσα στις γραμμές. Είναι η αιμάσσουσα σχεδόν μαρτυρία μιας συνείδησης που, από απόγνωση και αθωότητα, ώθησε την εναντίωσή της πέρ' από το σημείο όπου είναι δυνατή η ζωή:



Ισως μια μέρα να σας σκοτώσω

γιατί τον κόσμο πολύ τον λαχταρώ,

το πιθανότερο ίσως με φάτε,

αλλά μαζί σας δεν περπατώ.



Ο Νικόλας Ασιμος πρόλαβε τους πιθανούς θύτες του. Βρέθηκε κρεμασμένος στο υπόγειό του πριν από δεκαπέντε ακριβώς χρόνια, πρωινές ώρες της Πέμπτης 17 Μαρτίου 1987.



ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 21/06/2002