Όρυξ και Κρέικ

Ένα μυθιστόρημα για το μέλλον, το σημαντικότερο μέχρι σήμερα έργο της καναδής συγγραφέως, που δεν μπορεί ν' αφήσει κανέναν ασυγκίνητο, καθώς η αρχή του μέλλοντος είναι ήδη εδώ και μας αφορά όλους.
Η Άτγουντ ξετυλίγει με εκπληκτικό τρόπο ένα παραμύθι βιοτεχνολογικής καταστροφής, μας ξεναγεί σ' έναν όχι και τόσο θαυμαστό καινούργιο κόσμο, σ' έναν τόπο επιστημονικής φαντασίας απόλυτα πειστικό, όπου κατοικούν πρόσωπα που θα συνεχίσουν να ζουν στα όνειρά μας πολύ καιρό μετά την ανάγνωση του βιβλίου.
Ο αφηγητής, που αυτοαποκαλείται Χιονάνθρωπος, ζει πάνω σ' ένα δέντρο και προσπαθεί να ξεδιαλύνει όσα συνέβησαν, πώς κατέρρευσαν όλα, πώς έμεινε ολομόναχος. Καθώς παιδεύεται με τα ερωτήματά του και ξεφυλλίζει τις αναμνήσεις του, διαπιστώνουμε με δέος πως οι σωστές απαντήσεις είναι αυτές που πάντα γνωρίζαμε: ότι δεν μπορείς, από υπεροψία ή απληστία, να επεμβαίνεις βίαια στη φύση, χάνοντας κάθε αίσθηση του μέτρου.

(Από το εξώφυλλο του βιβλίου)

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το «Ορυξ και Κρέικ» της πολυγραφότατης Καναδής Μάργκαρετ Ατγουντ παρουσιάστηκε ως μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας και ως είθισται στα μυθιστορήματα του είδους, τοποθετείται στο μέλλον -όταν ο πλανήτης υφίσταται τις συνέπειες της εφαρμογής των σύγχρονων ανακαλύψεων της βιοτεχνολογίας- και ταυτόχρονα λειτουργεί προειδοποιητικά, θεματοποιώντας τις πιθανές επιπλοκές. Εν τούτοις, η ίδια η Ατγουντ σε συνέντευξή της υποστηρίζει πως το «Ορυξ και Κρέικ» είναι, κατά κύριο λόγο, μυθιστόρημα «προβληματισμού», καθώς τα γεγονότα που περιγράφει θα μπορούσαν πραγματικά να συμβούν, και βασικός της στόχος είναι η εγρήγορση και η προειδοποίηση. Καταγράφοντας τις συνέπειες και τους επικείμενους κινδύνους της άκριτης εφαρμογής αυτών των ανακαλύψεων, μας ωθεί στην κριτική εξέταση όχι μόνο του μέλλοντος αλλά και του παρόντος, καθώς, όπως είχε γράψει παλιότερα: «Το σημείο στο οποίο βρίσκεσαι εξαρτάται, εν μέρει, από τα σημεία που έχεις ήδη περάσει».


Δεν είναι η πρώτη φορά που η συγγραφέας τοποθετεί τους χαρακτήρες της στο αποκορύφωμα μιας κρίσιμης κατάστασης και χρησιμοποιώντας την τεχνική των αναδρομών αποδίδει τόσο την οικογενειακή τους όσο και την προσωπική τους ιστορία αλλά και τα γεγονότα εκείνα που τους οδήγησαν σε όσα εξελίσσονται στο παρόν. Στις πρώτες σελίδες μάς παρουσιάζεται κάποιος που μας συστήνεται ως Χιονάνθρωπος, ο οποίος βρίσκεται σε μια φουτουριστική έρημη χώρα -όπως εμφανίζεται ο κόσμος στα μάτια του- και είναι, ίσως, ο μοναδικός επιζήσας ύστερα από κάποια φοβερή καταστροφή και, σαν τον Ροβινσώνα Κρούσο, ψάχνει υπολείμματα τροφής για να συντηρηθεί. Τα μοναδικά πλάσματα που έχουν επιζήσει είναι κάποια υβρίδια βιογενετικής παρασκευής, όπως τα ρακουνάβια (συνδυασμός ρακούν και κουναβιού), τα τσακαλόσκυλα (συνδυασμός τσακαλιού και σκύλου) και κάποια ανθρωποειδή, τα επονομαζόμενα «Παιδιά του Κρέικ», που είναι όμορφα, υπάκουα και άτρωτα και που με προσήλωση ακούν τις ιστορίες του Χιονάνθρωπου και περιμένουν τις οδηγίες του. Η αφήγησή του, στην προσπάθειά του να εξηγήσει πώς έφθασε ο κόσμος έως εκεί, διακόπτεται τακτικά, δίνοντάς μας λεπτομερείς περιγραφές της παιδικής του ηλικίας, όταν τον έλεγαν Τζίμι και ζούσε στο αποστειρωμένο περιβάλλον τού Organ link, ενός εκ των συγκροτημάτων. Ο πατέρας του ήταν ένας από τους καλύτερους γονιδιολόγους και πρωτεργάτης του προγράμματος Οργούνια, το οποίο είχε στόχο την αναπαραγωγή μιας σειράς οργάνων από ανθρώπινο ιστό μέσα σε γενετικά βελτιωμένους χοίρους -διαδικασία που στοίχιζε λιγότερο από την κλωνοποίηση. Τα συγκροτήματα ήταν κτισμένα σαν κάστρα και οι κάτοικοί τους ήταν ασφαλείς και προστατευμένοι από κάθε είδους ιό και κίνδυνο που θέριζε τους ανθρώπους των παρακείμενων «οχλοπόλεων», τις επικίνδυνες αναρχικές πόλεις στις οποίες κατοικούσαν οι άμυαλοι «ελεύθεροι σκοπευτές». Σε μια απ' αυτές θα καταφύγει αργότερα και η μητέρα τού Τζίμι, η οποία θα το σκάσει από το συγκρότημα, μη αντέχοντας τα επιστημονικά πρωτόκολλα και την αποστειρωμένη ζωή που διάγει, αφήνοντας το γιο της σε μια κατάσταση αμφιθυμίας και αμφιβολίας για την επιλογή της αποστάτριας μητέρας του και τις διαθέσιμες επιλογές. Αργότερα, μας δίνεται το χρονικό της φιλίας του με κάποιον από τους συμμαθητές του, τον ευφυή Γκλεν, ο οποίος θα αναρριχηθεί και θα εξελιχθεί σε κορυφαίο επιστήμονα και θα πάρει το όνομα Κρέικ. Τα δύο αγόρια επιδίδονται στις εφηβικές ενασχολήσεις της εποχής τους, παίζουν παιχνίδια στον υπολογιστή, σερφάρουν στο Διαδίκτυο και περνούν ατελείωτες ώρες στα πορνογραφικά sites. Σ' ένα απ' αυτά ο Τζίμι θα δει την εικόνα ενός κοριτσιού και θα μαγευτεί από την έκφραση του προσώπου της, πρόσωπο που θα τον στιγματίσει καθώς νομίζει πως κι εκείνη τον κοιτάζει και του απευθύνεται προσωπικά, μέσα από την οθόνη.


Ο Κρέικ είναι ένας ορθολογιστής, συγκεντρωμένος στις μελέτες του και μετά την αποφοίτησή του από το Λύκειο θα συνεχίσει τις σπουδές του στη Διαγενετική στο καλύτερο πανεπιστήμιο της εποχής του, το Ινστιτούτο Γουότσον Κρικ, ενώ ο Τζίμι, ο οποίος τρέφει μια ιδιαίτερη αγάπη για τις λέξεις (συνθέτει καινούριες και σώζει τις ξεχασμένες), θα βρεθεί σε μια ακαδημία καλλιτεχνικού προσανατολισμού που φέρει το όνομα της σπουδαίας χορεύτριας του εικοστού αιώνα Μάρθα Γκράχαμ. Οταν κάποια στιγμή ο Τζίμι τον επισκέπτεται στο Ινστιτούτο, θα διαπιστώσει την απόσταση ανάμεσα στο δικό του ξεπεσμένο πανεπιστήμιο και τη χλιδή του ερευνητικού κέντρου: το Γουότσον Κρικ είναι κάτι σαν φουτουριστικό πάρκο, διακοσμημένο με «λιθόμορφους» βράχους που προσομοιάζουν με αληθινούς και λειτουργούν ως φυσικοί ρυθμιστές της υγρασίας του περιβάλλοντος, όπου ο Κρέικ κατασκευάζει καινούριες ασθένειες και αντίδοτα, προκειμένου να κρατηθεί υπό έλεγχο ο πληθυσμός της Γης.


Αυτή η στενή φιλική σχέση θα συνεχιστεί μέσα στο χρόνο και αργότερα, όταν ο Τζίμι βρίσκεται παγιδευμένος σε μια κακοπληρωμένη δουλειά σε μια διαφημιστική εταιρεία -γεμίζοντας το χρόνο του με ρηχές ερωτικές σχέσεις και οι μελλοντικές προοπτικές προβάλλουν άχαρες και βαρετές-, ο παλιός του φίλος θα έρθει σε επαφή μαζί του και θα του αναθέσει τη διαφημιστική καμπάνια του τελευταίου «προϊόντος» που κατασκευάζει. Τα προϊόντα αυτά είναι τα «Γονίδια» και έχουν μεγάλη ζήτηση καθώς καταφθάνουν πλήθος παραγγελιών απ' όλο τον κόσμο για συγκεκριμένο φύλο, χρώμα μαλλιών, ματιών και σωματική διάπλαση. Επίσης του ζητάει να αναλάβει τη διαφημιστική προώθηση ενός καινοτόμου χαπιού, του BlyssPluss, το οποίο προστατεύει το χρήστη από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τη λίμπιντο, καθυστερεί το γήρας και, εν αγνοία των καταναλωτών, λειτουργεί και ως αντισυλληπτικό. Παράλληλα ο Κρέικ επιδίδεται στην εφαρμογή ενός μεγαλεπήβολου σχεδίου που είναι και έργο ζωής: σ' ένα ειδικά προγραμματισμένο τεχνητό περιβάλλον κατασκευάζει ένα ανθρώπινο θερμοκήπιο που το ονομάζει Paradice, στο οποίο «καλλιεργεί» ανθρώπινα έμβρυα, επεμβαίνοντας στον εγκέφαλό τους και περιορίζοντας τα καταστροφικά τους ένστικτα. Τα χαρακτηριστικά τους είναι προεπιλεγμένα, είναι όμορφα πλάσματα και ο δημιουργός τους αφανίζει όλα τα ανθρώπινα «ελαττώματά» τους, απαλλάσσοντάς τα από τις ορμονικές μεταπτώσεις. Την ομάδα εκπαιδεύει και καθοδηγεί μια όμορφη κοπέλα, την εικόνα της οποίας είχαν δει στο Ιντερνετ χρόνια πριν, η οποία τώρα ονομάζεται Ορυξ και είναι στενή συνεργάτης και σύντροφος του Κρέικ.


Η μονομανία και η ματαιοδοξία του Κρέικ, ο οποίος υιοθετεί το ρόλο του Θεού/ Δημιουργού, θα οδηγήσουν στον αφανισμό το ανθρώπινο είδος, όταν το χάπι της τεχνητής ευδαιμονίας θα προκαλέσει μια επιδημία και θα χαθεί σύσσωμη ολόκληρη η ανθρωπότητα γιατί δεν θα προλάβει ο κατασκευαστής του να τους χορηγήσει το αντίδοτο. Ο Τζίμι παίρνει το όνομα Χιονάνθρωπος και αναλαμβάνει την καθοδήγησή των «Παιδιών του Κρέικ» -των πλασμάτων που κατασκεύασε ο φίλος του επιστήμονας- και ως άλλος προφήτης αναλαμβάνει την έξοδό τους από τον τεχνητό παράδεισο και τη μεταφορά τους σε τόπο ασφαλή.


Το «Ορυξ και Κρέικ» είναι ένα διδακτικό μυθιστόρημα, το μήνυμα του οποίου ενισχύεται από την παρουσίαση των πρόσφατων επιστημονικών ανακαλύψεων, την κλωνοποίηση, την αναγέννηση κυττάρων, την ανάπλαση της επιδερμίδας, την αντικατάσταση μελών, τις υβριδικές κατασκευές, και το οποίο κρούει τον κώδωνα του κινδύνου αν αυτές οι ανακαλύψεις εφαρμοστούν ανεξέλεγκτα. Το εφιαλτικό σενάριο με τα σουρεαλιστικά συμβάντα που περιγράφει, μας κάνει να στοχαστούμε τους πιθανούς κινδύνους, προεικάζοντας τις συνέπειες της ασύστολης ανθρώπινης πλεονεξίας και ματαιοδοξίας για τη ζωή του πλανήτη. Ταυτόχρονα, προειδοποιεί πως αν κάποια στιγμή η εμπορευματοποίηση της ομορφιάς και της υγείας, η τελειοποίηση του ανθρώπινου είδους και η απαλλαγή από τα «μειονεκτήματά» μας περάσει στα χέρια κάποιων συμπλεγματικών επιστημόνων, οι οποίοι αποφασίσουν να το «παίξουν» θεοί και χωρίς ηθικούς φραγμούς αγνοήσουν κάθε φυσική νομοτέλεια, τότε μπορεί να σημάνει και το τέλος για κάθε μορφή ζωής.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 21/01/2005