Οικοπεριβαλλοντική ψυχολογία και εκπαίδευση

Μια απόπειρα θεώρησης, οριοθέτησης, καταγραφής και ερμηνείας του πολυεπιστημονικού χώρου της οικοπεριβαλλοντικής ψυχολογίας και εκπαίδευσης, καθώς διερευνούν τις αλληλοεπηρεαζόμενες σχέσεις φύσης-ανθρώπου-κοινωνίας.



Το βιβλίο του Αρτέμη Μ. Αθανασάκη με τίτλο «Οικο-περιβαλλοντική ψυχολογία και εκπαίδευση» συμπληρώνει μια σειρά προηγούμενων εκδόσεων του συγγραφέα που επιδιώκουν να πληροφορήσουν σε επιστημονική βάση, να ευαισθητοποιήσουν και να ενεργοποιήσουν τον αναγνώστη σε θέματα οικολογικού-περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Το περιεχόμενο των επτά βιβλίων που ώς τώρα έχει εκδώσει, στις εκδόσεις Γρηγόρη, Μπουκουμάνη, Σαββάλα, Χρήστου Δαρδανού και από τον Οργανισμό Σχολικών Βιβλίων, αντλείται από τον οικολογικό, περιβαλλοντικό και εκπαιδευτικό προβληματισμό. Και ενώ τα βιβλία αυτά απευθύνονται κυρίως στον εκπαιδευτικό, το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζεται αποτελεί μια εισαγωγή στη γνωστική περιοχή της οικο-περιβαλλοντικής ψυχολογίας και απευθύνεται σε αναγνώστες πολλών γνωστικών επιπέδων και ενδιαφερόντων. Τον σκοπό αυτόν επιτυγχάνει ο συγγραφέας αναπτύσσοντας πολλά από τα θεματικά πεδία της ψυχολογίας, τα οποία συγκροτεί σε τρία μέρη-ενότητες με ανεξάρτητο αλλά και ταυτόχρονα συμπληρωματικό περιεχόμενο.


Συγκεκριμένα ο συγγραφέας στο πρώτο μέρος του βιβλίου προσεγγίζει τις βασικές αρχές των θεωριών της συμπεριφοράς της προσωπικότητας και της μάθησης με σύντομο και περιεκτικό τρόπο για να οδηγήσει τον αναγνώστη στην κατανόηση της σύγχρονης οικο-περιβαλλοντικής ψυχολογίας (την οποία αναπτύσσει στο δεύτερο μέρος του βιβλίου), καθώς και στους ανάλογους κοινωνικούς προβληματισμούς που αφορούν τον χώρο της εκπαίδευσης (όπως λεπτομερώς αναφέρει στο τρίτο μέρος του βιβλίου). Γενικότερα το μέρος αυτό του βιβλίου προσεγγίζει τις πτυχές των θεωριών συμπεριφοράς, προσωπικότητας και μάθησης που ερμηνεύουν τη λειτουργία της οικο-περιβαλλοντικής ψυχολογίας.


Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου ο συγγραφέας επιχειρεί να ερμηνεύσει τον τρόπο και τη λογική με την οποία η σύγχρονη οικο-περιβαλλοντική ψυχολογία κατανοεί τις σχέσεις ανθρώπου - περιβάλλοντος. Αυτή αναδύεται μέσα από την ανάλυση των ψυχοδυναμικών διαδικασιών αλληλεπίδρασης ατόμου - συμπεριφοράς - περιβάλλοντος, το μοντέλο της αμφίδρομης επίδρασης των σχέσεων ανθρώπου - περιβάλλοντος του Barket, τις κυριότερες οικο-ψυχολογικές θεωρήσεις, το οικολογικό - πολιτιστικό - συμπεριφοριστικό πρότυπο του Berry, την αναζήτηση μιας νέας οικο-ψυχολογικής θεωρίας βασισμένης στο μοντέλο του Berry και την οικο-ψυχολογική ανάλυση των ατομικών και συλλογικών συμπεριφορών στην ελληνική κοινωνία στηριγμένη σε μελέτες και έρευνες, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέρει, του καθηγητή Ψυχολογίας κ. Δημητρίου Γεώργα. Γενικότερα το δεύτερο μέρος αναλύει, ερμηνεύει και αναπτύσσει τις σύγχρονες αντιλήψεις, τάσεις, εξελίξεις και θεωρήσεις που επικρατούν στον χώρο της περιβαλλοντικής ψυχολογίας.


Το τρίτο μέρος του βιβλίου μελετά τις δομές, τους θεσμούς και τις λειτουργίες που διέπουν τις σχέσεις φύσης - ανθρώπου - κοινωνίας, όχι μόνο ως ψυχολογική θεώρηση αλλά κυρίως ως παιδαγωγικό προσανατολισμό του εκπαιδευτικού συστήματος. Εδώ αποσαφηνίζονται βασικές οικολογικές έννοιες (βιότοπος, βιοκοινότητα, βιομάζα, αειφορία κ.ά.) οι οποίες, παρ' όλο που έχουν ενταχθεί στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, δεν είναι πάντοτε βέβαιον ότι χρησιμοποιούνται με σαφήνεια και ακρίβεια ή ότι αποδίδονται από όλους όσοι ασχολούνται με το περιβάλλον και την αγωγή με το ίδιο εννοιολογικό περιεχόμενο. Έτσι το μέρος αυτό περιλαμβάνει τις παρακάτω θεματικές ενότητες: Το νόημα και το περιεχόμενο της οικολογίας· βασικές οικολογικές έννοιες· άνθρωπος και δομημένος χώρος· οικολογία των πόλεων· η ρύπανση του περιβάλλοντος· η οικολογική κρίση και τα μηνύματά της· η τεχνολογική ανάπτυξη· περιβάλλον και ποιότητα ζωής· οικολογία και περιβάλλον στην εκπαίδευση· ιδεολογικές και μεθοδολογικές αρχές και κατευθύνσεις προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής· αειφορία, βιώσιμη ανάπτυξη και περιβαλλοντική αγωγή.


Στην τριμερή αυτή δομή του βιβλίου οι δύο πρώτες ενότητες αποτελούν το αναγκαίο θεωρητικό πλαίσιο μέσα από το οποίο ερμηνεύονται οι σχέσεις φύσης - ανθρώπου - κοινωνίας όχι μόνο με τον τρόπο που αυτές διαμορφώνονται στις σύγχρονες κοινωνίες του ανεπτυγμένου δυτικού κόσμου αλλά και με τον τρόπο που όφειλαν να λειτουργούν ώστε να μη διαταράσσεται η ισορροπία του πλανητικού μας οικοσυστήματος. Η τρίτη ενότητα θεωρώ ότι ενδιαφέρει επίσης άμεσα την οικο-περιβαλλοντική ψυχολογία, με τις πολλαπλές διαστάσεις στην προσέγγιση του συγγραφέα.

Γεώργιος Λεοντσίνης, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 13-05-2001