Αλεξίκακον Φάρμακον

Ολόκληρο το έργο του αγίου Αθανασίου έχει ένα μόνο στόχο: την προφύλαξη των ορθόδοξα σκεπτομένων και την θεραπεία των επηρεασμένων από τον Διαφωτισμό Ορθοδόξων, αλλά ακόμη μη ταυτισθέντων μαζί του. Αυτό τον σκοπό υπηρετεί και η γλώσσα του, ως έσχατο μέσο ποιμαντικής διακονίας. Ο Βολταίρος στη συνείδηση του Παρίου –και όχι μόνον– είναι ένσαρκος κίνδυνος, που διακυβεύει την μόνη δυνατότητα σωτηρίας, μεταδίδοντας τον πνευματικό θάνατο . Αυτό είναι το ύφος του αγίου Αθανασίου! Αγωνιστές σαν τον άγιο Αθανάσιο είναι αδύνατο να πεισθούν, ότι με ήπιες και μελιστάλαχτες εκφράσεις, είναι δυνατή η νουθέτηση τεχνιτών της βλασφημίας και συκοφαντίας, όπως ο Βολταίρος και οι οπαδοί του.
Επηρεασμένοι από τις αποδομητικές ενέργειες των Γάλλων επαναστατών και τις καταλυτικές επεμβάσεις τους στη δυτική χριστιανική πραγματικότητα, θέλησαν και οι Έλληνες μιμητές τους, κινούμενοι σε πνεύμα καλής μίμησης και ιδεολογικής υποτέλειας, να μεταφέρουν και εφαρμόσουν τα συμβαίνοντα στη Γαλλία και στην δική τους Πατρίδα για την διαφωτιστική ευρωπαική προσομοίωσή της. Το πρόβλημα δεν είναι, βέβαια, εδώ η έκδηλη απουσία κάθε σχέσης με τη «δική τους» ανατολική παράδοση, αλλά και η πλήρης άγνοιά της.
Σε εντελώς διαφορετικό όμως κλίμα ζούσε και εκινείτο ο χώρος της ησυχαστικής παράδοσης, στον οποίο ο όσιος Αθανάσιος Πάριος. Έτσι εξηγείται η απαρέγκλιτη προσήλωσή του στην πατερικότητα, θεολογική και πρακτική, κάτι που συνέβαινε σε όλη την κολλυβαδική οικογένεια, τους αυθεντικότερους εκφραστές αυτής της παράδοσης, που συνιστά την πεμπτουσία της Χριστιανικής Ορθοδοξίας. Και αυτό ήταν εκείνο, που προκαλούσε τους φαινομενικά Ορθόδοξους ευρωπαιστές, όπως ο Κοραής. Ο Άγιος φαίνεται να τιμά τον Κοραή για τις γνώσεις, την παιδεία του και την επίδοσή του στην συγγραφή. Είχε όμως διορατικότατα διαβλέψει, που οδηγούσαν τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης και των διαφωτιστών. Δεν μπορούσε, λοιπόν, να σιγήσει σε δηλώσεις του Κοραή, που μάλιστα γίνονταν ευρύτερα γνωστές, διότι αλληλογράφοι του μεριμνούσαν φιλοτίμως για την κοινοποίηση των επιστολών του. Το ιδιαίτερα όμως προκλητικό ήταν, ότι ο Κοραής, μολονότι γιατρός, διακωμωδούσε στην κυριολεξία το θέμα της νηστείας, με έκδηλο σκοπό την δυσφήμισή της.

Απόσπασμα από το βιβλίο
…Οι σύντροφοι του Χριστού λοιπόν, δεν διακήρυσσαν ματαίως, ούτε ψευδώς την Ανάστασή Του, κατά την ασεβή συκοφαντία του Βολταίρου, αλλά αφού πληροφορήθηκαν και βεβαιώθηκαν με πάμπολλα σημεία και με αποδείξεις, που τους παρέσχε κατ’ οικονομίαν, όταν για σαράντα μέρες συναναστρεφόταν και εμφανιζόταν και συνέτρωγε μαζί τους και, ακόμη περισσότερο, Τον άγγιξαν με τα ίδια τους τα χέρια, όπως ο θείος Ιωάννης αναφέρει ρητώς στην πρώτη του επιστολή: «και αι χείρες ημών εψηλάφησαν περί του λόγου της ζωής».

Άλλωστε ποιο κέρδος έλπιζαν ότι θα είχαν από ένα τέτοιο ψευδοκήρυγμα, αν δηλαδή κήρυσσαν ότι αναστήθηκε χωρίς να έχει αναστηθεί; Ασφαλώς κανένα. Αλλά τι μιλώ για κέρδος; Αυτοί επιπλέον υφίσταντο και τα ακριβώς αντίθετα, όλα τα δεινά, όλα τα λυπηρά: διωγμούς, δαρμούς, βασανιστήρια, ύβρεις, τιμωρίες και εν τέλει και θανατώνονταν. Όλα αυτά, τα υπέφεραν με την βεβαιότητα ότι κήρυτταν την αλήθεια και αποβλέποντας στον στέφανο της δικαιοσύνης που τους περίμενε.
Και οι άγιοι Απόστολοι έδειξαν και επιβεβαίωσαν αυτό το μέγα μυστήριο του Χριστιανισμού σε όλα τα πέρατα της οικουμένης, αφού με το θείο αυτό κήρυγμα της Αναστάσεως ξερίζωσαν την πλάνη της ειδωλολατρείας από τον κόσμο, καθάρισαν τη γη από τις θυσίες των ειδώλων, έδιωξαν από παντού τις δεισιδαιμονίες και φύτεψαν την πίστη στον Έναν και Μόνον Αληθινό Θεό. Επομένως, αγαπητέ, ας μην πονεί η καρδιά σου για την αμάθειά μας. Χάρη στους οικτιρμούς του Θεού, υπάρχει σε μας το φως της ευσεβείας. Και η αρχή της σοφίας, που είναι ο φόβος του Θεού, δεν έχει απομακρυνθεί από μας ώστε να φτάσουμε στο σημείο να αιμομικτούμε. Μην πονάς γι’ αυτό, λοιπόν. Μάλλον σού ευχόμαστε, εσύ έλα στα συγκαλά σου, λυπήσου τον εαυτό σου, φρόντισε για την ασφάλεια της ψυχής σου. Μιμήσου το περιστέρι του Νώε και όχι τον σαρκοφάγο κόρακα και επίστρεψε το συντομότερο στην νοητή Κιβωτό. Γιατί, όπως είπε κάποιος, δεν είναι καλό να παρατείνει κανείς την παραμονή του εκεί που δεν υπάρχουν όμοιοί του.

Οι παλαιοί γνώριζαν μόνο την κεντρομόλο δύναμη των σωμάτων. Ο Νεύτωνάς σου ανακάλυψε και την φυγόκεντρο, ώστε, λέει, να εξισορροπούνται μεταξύ τους. Απορώ λοιπόν, σοφότατε, πως ενώ όλα τα άλλα των νεωτέρων σοφών τα έμαθες, δεν μπορείς ακόμα και τώρα να μάθεις την φυγόκεντρο. (Απόσπασμα από την επιστολή στον Κοραή.)