Δοκιμές ερμηνείας και κριτικής Γ Ο λογοτέχνης ως δημιουργός Πετσαλής - Διομήδης

Διαδεδομένη είναι η αντίληψη πως η επιλογή ως αντικειμένου έρευνας του έργου του ενός ή του άλλου λογοτέχνη υποδηλώνει μια αξιολογική κρίση. Αυτό αποτελεί, ασφαλώς, μια πλάνη που θα μπορούσαμε, όμως, να δεχτούμε πως αληθεύει μόνο στο μέτρο που αυτή η αντίληψη μας κάνει να καταλάβουμε ότι οι αξιολογικές κρίσεις ανήκουν αποκλειστικά στην περιοχή των δοκιμαστικών υποθέσεων εργασίας, δηλαδή εκεί όπου σε κάθε στιγμή είναι δυνατή η αναθεώρησή τους. Αυτήν ακριβώς τη σημασία έχει η επιλογή του πεζογραφικού έργου του Θανάση Πετσάλη-Διομήδη ως ερμηνευτικού αντικειμένου. Η επιλογή μάλιστα αυτή αποκτά μια πιο ειδική σημασία από τη στιγμή που συνυπολογίζεται η γνωστή ανομοιομορφία της αφηγηματικής παραγωγής του Θ. Πετσάλη, που οφείλεται στις αλλαγές κατευθύνσεων που αυτή γνώρισε, γεγονός που επιβάλλει μια περιστολή της θεωρητικής αξίωσης αυτής της μελέτης. Η περιστολή αυτή δεν αφήνει περιθώρια δυνατότητας για αβίαστη αναγωγή του έργου σε ορισμένες κατηγορίες, καθώς και για κριτική, στη συνέχεια, επεξεργασία του μέσα στα γενικά πλαίσια που καθορίζουν αυτές τις κατηγορίες. Αυτό όμως, από το άλλο μέρος, προφυλάσσει εντελώς τον ερευνητή από την αυταπάτη της ολοκληρωτικής ή οριστικής ερμηνείας του έργου, αυταπάτη στην οποία συχνά οδηγεί η χωρίς περιορισμούς θεωρητική αξίωση που δεν συναντά την αντίσταση του λογοτεχνικού έργου το οποίο θα πρέπει πάντα να αποτελεί τον απώτερο, τουλάχιστον, στόχο της. Ο χαρακτήρας αυτός του πεζογραφικού έργου του Θ. Πετσάλη καθώς και τα πολλαπλά πρόσωπα που αυτός παρουσίασε κατά την ανάπτυξη της δημιουργικής του προσπάθειας, μπορεί να στερούν το έργο του από την κάλυψη που θα μπορούσε να προσφέρει σ' αυτό η εντύπωση της ομοιογένειας, ενότητας και συνέπειάς του, αλλά, από το άλλο μέρος, προσφέρεται ως μια απροκάλυπτη -συνειδητή ή και ασυνείδητη- εξομολόγηση ενός ανθρώπου που έταξε στη ζωή του ως σκοπό την καλλιέργεια, ή έστω την υπηρέτηση, της λογοτεχνίας (...)