Athos, La Sainte Montagne: Tradition et renouveau dans lart

Για πολλά χρόνια η εικόνα της έρευνας της τέχνης του Αγίου Όρους είχε μείνει νεφελώδης, αν και είχαν γίνει τεράστια βήματα για την φωτογράφιση και παρουσίαση υλικού κυρίως στον τομέα των εικονογραφημένων χειρογράφων (Ίδρυμα Πατερικών Μελετών / Θεσσαλονίκη, Εκδοτική Αθηνών / Θησαυροί του Αγίου Όρους). Προς το τέλος του 20ού αιώνα το ενδιαφέρον ανακινήθηκε με δύο σημαντικά συνέδρια για το Άγιον Όρος και τη Βυζαντινή Μακεδονία που διοργάνωσε η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (1992,1996). Σ' αυτά παρουσιάσθηκαν νέες προσεγγίσεις για μνημειακή τέχνη στο Άγιον Όρος, εικόνες, εικονογραφημένα Χειρόγραφα και κυρίως τέθηκε η προβληματική.
Η εικόνα αυτή άλλαξε παντελώς με την έκθεση-ορόσημο οι Θησαυροί τον Αγίου Όρους, Θεσσαλονίκη 1997. Οι Μονές άνοιξαν με γενναιοδωρία τα σκευοφυλάκια, και πολύτιμα έργα μικροτεχνίας έγιναν προσιτά στους επιστήμονες οι οποίοι εργάζονταν για την έκθεση και στο ευρύτερο κοινό κατά την διάρκεια της έκθεσης. Συντήρηση έργων τέχνης, αρχιτεκτονικές δραστηριότητες μεγάλου φάσματος (αναστηλώσεις, συντηρήσεις) είχαν ως αποτέλεσμα να παρουσιασθεί τελικά άγνωστο υλικό σε όλα τα είδη της τέχνης.
Η μελέτη του υλικού αυτού που παρουσιάζεται εδώ από ειδικούς ερευνητές (οι τέσσερεις κύριες εισηγήσεις), οι οποίοι εργάσθηκαν και στην έκθεση (τρεις εξ αυτών έχουν ασχοληθεί για πολλά χρόνια με την τέχνη του Αγίου Όρους), ανοίγει νέους δρόμους προς την λύση βασικών προβλημάτων αναφερομένων στη σημασία που είχε το Άγιον Όρος για την τέχνη του μεσαιωνικού και νεώτερου Ελληνισμού.
Η ανακάλυψη αγνώστων ή παραμορφωμένων από το χρόνο τοιχογραφιών και φορητών εικόνων, εκ των οποίων μερικές επιστρέφουν στον 12ο αιώνα, τις οποίες μελετά ο Ε. Τσιγαρίδας στην εισήγησή του, οδηγούν στη θεώρηση των σχέσεων του Αγίου Όρους με την Κωνσταντινούπολη, με τη Θεσσαλονίκη και τον ευρύτερο μακεδονικό χώρο. [...]