Προφορική ιστορία και λαϊκές μυθολογίες

Συχνά, η προφορική ιστορία αναπαριστάνεται ως μια νέα ανακάλυψη που ξεπερνάει την ενασχόληση με τις λαϊκές μυθολογίες. Προφανώς, η συγκρότηση της προφορικής ιστορίας ως μεθοδολογικού εργαλείου αλλά και ξεχωριστού επιστημονικού κλάδου απογείωσε την έρευνα για τη μνήμη και τη σχέση με την ταυτότητα. Ωστόσο, τη συνδέει με τη λαϊκή μυθολογία ο αφηγηματικός λόγος, που στην τελευταία περίπτωση εναπόκειται σε λαογραφικά αρχεία πανεπιστημιακών σπουδαστηρίων αλλά και σε αρχεία διαφόρων ερευνητικών κέντρων. Παράλληλα, αποτελούν τόσο η προφορική ιστορία όσο και η λαϊκή μυθολογία συστατικά στοιχεία μιας μυθολογίας, που δημιουργείται αενάως

οργανώνοντας τον πολιτισμό και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Όλες οι αφηγήσεις, έτσι κι αλλιώς, δημιουργούν τον δικό τους μύθο. Προτείνουν τη δική τους αλήθεια. Αυτή η πεποίθηση αποτέλεσε τον κύριο άξονα για την άρθρωση της παρούσας επιστημονικής σκέψης. Η έννοια μύθος απασχόλησε τον συγγραφέα πολύ νωρίς. Τότε, στα τέλη της δεκαετίας του 1990 διατύπωνε:

«Οι μύθοι αυτού του είδους επιδέχονται πολλαπλή ανάγνωση. Είναι ευδιάκριτη η αλαζονεία, η έλλειψη αυτογνωσίας. Παράλληλα όμως, είναι ευκρινής η φιλοσοφική αντίληψη για τη δυαδική οργάνωση του κόσμου, όπου η ευταξία υπάρχει στα όρια εκάστου πόλου. Η υπέρβαση αυτής της διπολικής οργάνωσης αναστατώνει το κοσμικό σύστημα και επιφέρει ιδιότητες, ιδίως στον κόσμο των ανθρώπων, που μπορούν να χαρακτηριστούν ως ανεδαφικότητα, ματαιοδοξία, αλαζονεία, κ.λπ. Αυτή η διπολική οργάνωση βρίσκεται και στη βάση της σκέψης των Ελλήνων διαφωτιστών, ακόμη και των ριζοσπαστών. Η κοινωνία χωρίζεται σε δυο μεγάλες κοινωνικές ομάδες και, επομένως, τα παιδιά κάθε ομάδας θα

έχουν το στοιχείο της κοινής καταγωγής, που σημαίνει συμμετοχή στην πολιτισμική κληρονομιά. Από εκεί και πέρα όμως, η πολιτισμική τους ταυτότητα διαφοροποιείται, γεγονός που καθορίζεται από τους προκαθορισμένους κοινωνικούς ρόλους, οι οποίοι προορίζονται για τους γόνους κάθε κοινωνικής ομάδας. Για το διαφωτισμό η εκπαίδευση είναι δύο ταχυτήτων. Από τη μια πλευρά βρίσκεται η εκπαίδευση που προορίζεται για τους τεχνίτες και από την άλλη εκείνη που απευθύνεται στους πιο πλούσιους».