Η ηθική ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Το δοκίμιο του Γάλλου στοχαστή και συγγραφέα Αλέν Μπαντιού αναπτύσσει, με πυκνότητα και συντομία, τα επιχειρήματα μιας ηθικής για τους συγχρόνους. Το πρώτο που καταλαβαίνει κανείς είναι ότι ο συγγραφέας δεν χαρίζεται στις ηθικολογίες της μόδας, στους φιλανθρωπισμούς και τις «αισθηματολογικές» φλυαρίες που συνοδεύουν τους κυρίαρχους λόγους περί ηθικής και ανθρωπισμού.

Η κριτική του σε αυτούς τους συνηθισμένους λόγους περί ηθικής δεν γίνεται όμως αυτοσκοπός και παιχνίδι απλής πολεμικής. Το σημαντικό με το δοκίμιο του Μπαντιού είναι πως θεμελιώνει μια δική του αντίληψη για τα ηθικά ζητούμενα, μια πρωτότυπη θεωρία την οποία ονομάζει ηθική των αληθειών.

Μέσα από ένα διάλογο με στοχαστές και διαφορετικά παραδείγματα (από τον Νίτσε στον Εμμάνουελ Λεβινάς), ο συγγραφέας επιχειρεί να αποκαλύψει τις μορφές του Κακού και συγχρόνως τις μορφές αντίστασης των υποκειμένων στις διαφορετικές εκδοχές βαρβαρότητας. Το κλειδί εδώ είναι το ανθρώπινο υποκείμενο όχι ως απλό άτομο ή ευγενής πρόθεση αλλά ως φορέας της πιστότητας σε μια αλήθεια.

Το Κακό, λέει ο φιλόσοφος, προέρχεται από τη διαστροφή του αληθινού, από ένα Καλό που ζητά να επιβληθεί άνευ ορίων και από μια γλώσσα που θέλει να ονομάσει τα πάντα. Με αυτή τη θέση, ο αναγνώστης μπορεί να καταλάβει ιδιαίτερα φαινόμενα, όπως τους ολοκληρωτισμούς του εικοστού αιώνα ή τις μορφές σκληρότητας που συναντούμε στις δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες.

Στην προοπτική που χαράζει η σκέψη του Μπαντιού, η ηθική πρέπει να στραφεί, εκ νέου, προς τα μοναδικά συμβάντα και την αλήθεια τους. Όχι περιφρονώντας την ζωική και επιθυμούσα φύση των ανθρώπων χάριν ενός ιδεαλιστικού ανθρωπισμού αλλά διανοίγοντας δρόμους ανιδιοτέλειας μέσα από το παιχνίδι των συμφερόντων και των παθών.

Η ηθική του Μπαντιού είναι τελικά ένα βιβλίο «ενάντια στο ρεύμα» αφού δεν κλείνει το μάτι στο μεταμοντέρνο κυνισμό αλλά και δεν καταφεύγει στις χλιαρές ηθικολογίες των απολογητών του συστήματος.