Δύο συμφωνίες. 1η του Βορρά 2η Ηρωική

Ξεχωριστή, ιδιαίτερη, μοναδική μορφή του Αργυρού αιώνα, αυτής της ηφαιστειακής έκρηξης δημιουργίας, πρωτοπορίας και νεοτερισμού στη ρωσική λογοτεχνία, είναι ο Αντρέι Μπέλι, κατά κόσμο Μπορίς Νικολάγιεβιτς Μπουγκάγιεφ (1880-1934).

Λογοτέχνης με μαθηματική παιδεία, ο Αντρέι Μπέλι από νεαρή ηλικία πειραματίστηκε με διάφορα είδη γραφής, εισάγοντας και καθιερώνοντας νέους κανόνες, οι οποίοι στηρίζονταν όχι μόνο στη μακρά λογοτεχνική παράδοση της Ρωσίας, όχι μόνο στον διάλογο της πατρίδας του με τον δυτικό πολιτισμό, αλλά και στην παιγνιώδη διάθεση αμφισβήτησης και ανατροπής της παραδοσιακής φόρμας με την εξέλιξή της σε νέες εκφραστικές μορφές.

Οι "Συμφωνίες" του Αντρέι Μπέλι εντυπωσίασαν με το περιεχόμενο και τη φόρμα τους, η πεμπτουσία όμως του νεοτερισμού τους καθώς και ο προσδιορισμός του λογοτεχνικού είδους, ήταν εμφανείς από τους τίτλους τους. Ο ίδιος ο τίτλος "Συμφωνία" δήλωνε πως πρόκειται για μία προσπάθεια δημιουργικής σύνθεσης όλων των σημαντικών τάσεων της πειραματικής τέχνης, τόσο στην Ευρώπη, όσο και τη Ρωσία, των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα. Στη "Συμφωνία του Βορρά" είναι εύκολο να διακρίνουμε τις καλλιτεχνικές επιρροές της ρομαντικής μουσικής του Γκριγκ, της ζωγραφικής του Μπέκλιν και των προραφαηλιτών, των παραμυθιών του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, της γερμανικής ρομαντικής μπαλάντας, των θεατρικών έργων του Ίψεν, του συμβολισμού του Μαίτερλινκ, της νεότερης ρωσικής ποίησης και πιο συγκεκριμένα του Κωνσταντίν Μπάλμοντ.

Η "Δεύτερη συμφωνία", η οποία αποκαλείται και "Δραματική", γράφτηκε ένα χρόνο αργότερα, το 1901. Όπως και η προηγούμενη, δεν ακολουθεί τους κανόνες της διαδοχής ενός συνηθισμένου λογοτεχνικού αφηγήματος, ωστόσο τα "μουσικά" της θέματα και συνθέσεις αναβιώνουν όχι ένα παραμυθένιο κόσμο, αλλά την καθημερινότητα της Μόσχας, ιδωμένη μέσα από μία καλειδοσκοπική ματιά εικόνων της ζωής στη ρωσική πρωτεύουσα. Σε αντίθεση με την πρώτη, αυτή η "Δεύτερη" συμφωνία έχει έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία. Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τα βιώματα του Μπέλι την πρώτη χρονιά του νέου αιώνα. Ο Μπέλι, όπως και οι συγκαιρινοί του, ήταν βαθιά επηρεασμένοι από τις χιλιαστικές και εσχατολογικές προσδοκίες, οι οποίες ήταν τόσο έντονες την εποχή εκείνη που καθόρισαν, εν πολλοίς, τη δημιουργική ατμόσφαιρα της Ρωσίας. Η προσδοκία μεγάλων αλλαγών, η ελπίδα για την ιαματική λειτουργία του φωτός στη σκοτεινή και ζοφερή ατμόσφαιρα της εποχής, λειτουργούσαν καταλυτικά στο έργο του Μπέλι και των ομοτέχνων του. Στο έργο αυτό βλέπουμε γεγονότα της πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής στη Μόσχα του 1901. Μεταξύ των ηρώων του υπάρχουν πρόσωπα υπαρκτά που παρουσιάζονται με ευδιάγνωστα ψευδώνυμα. Ο ίδιος ο Μπέλι στον πρόλογό του δηλώνει πως το έργο του έχει ένα τριπλό νόημα: μουσικό, σατιρικό και συμβολικό. Το τρίτο μπορεί να υπερέχει, αλλά δεν επισκιάζει τα άλλα δύο.