Ιστορία της Ευρώπης Ι (Δεμένο)

Αν είναι δύσκολο να χρονολογηθεί η αφετηρία ενός κοινού ευρωπαϊκού κόσμου, οπωσδήποτε η καταρρέουσα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπήρξε το χωνευτήρι του. Στις αρχές του Μεσαίωνα, η Ευρώπη γεννιέται ήδη διαιρεμένη ανάμεσα στην ανατολική αυτοκρατορία, που θα συνεχιστεί με το Βυζάντιο για μία χιλιετία, και στη δυτική, που καταλύεται από τις μεγάλες μεταναστεύσεις των λαών και δίνει τη θέση της σε πολυάριθμα βαρβαρικά κράτη με ρευστά σύνορα. H κατάτμηση θα παγιωθεί με την οριστική εγκατάσταση και την εδαφική συγκρότηση των λαών, απ' όπου θα προκύψουν μετά τον 14ο αιώνα τα νεωτερικά έθνη-κράτη. Τις απόπειρες ισχυρών ηγεμόνων (από τον Ιουστινιανό και τον Καρλομάγνο ώς τον Κάρολο Κουίντο) να αποκαταστήσουν τη χαμένη αυτοκρατορική ενότητα θα διαδεχθούν προσπάθειες ενοποίησης της ηπείρου υπό την κυριαρχία ενός έθνους (που αναλαμβάνουν ο Φίλιππος Β΄, ο Φερδινάνδος Β΄, ο Ναπολέων). Όμως τα ηγεμονικά αυτά εγχειρήματα προσκρούουν πάντα στις αντιστάσεις άλλων λαών και εθνών, που ευνοούν μια ευρωπαϊκή ισορροπία.
Παραδόξως ο κατακερματισμός δεν εμποδίζει την ανάδυση, ήδη από τον Μεσαίωνα, μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας, θεμελιωμένης από τη μια στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, που κληρονομεί στην Ευρώπη την ελληνική σκέψη, τα ρωμαϊκά κρατικά και νομοθετικά πρότυπα και το όραμα μιας οικουμενικής αυτοκρατορίας, από την άλλη στη χριστιανική θρησκεία, που εμφανίζεται μέσω της Εκκλησίας ως συνεκτικό στοιχείο των κοινωνιών. Την κοινή αυτή ταυτότητα πιστοποιεί μια σειρά εξελίξεων που αγνοούν τα σύνορα: βαρβαρικές εισβολές, συρρίκνωση και κατόπιν διεύρυνση των ανταλλαγών, εκτεταμένες εκχερσώσεις, χωροδεσποτική ζωάρκεια, μετάβαση από τη βιοτεχνία στη βιομηχανία, παποσύνη, ορθοδοξία και αιρέσεις, προτεσταντική μεταρρύθμιση και ρωμαιοκαθολική αντιμεταρρύθμιση, φιλοσοφικές κινήσεις του ουμανισμού και του διαφωτισμού, καλλιτεχνικά ρεύματα της Αναγέννησης, του μπαρόκ και του κλασικισμού, εδραίωση του επιστημονικού πνεύματος, ακτινοβολία των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης... Δίπλα στην Ευρώπη των κρατών διαμορφώνεται μια Ευρώπη των εμπόρων, των τραπεζιτών, των μοναχών, των καλλιτεχνών ή των λογίων που, στην αυγή πλέον του 19ου αιώνα, ανοίγει τις πόρτες του μέλλοντος.