Επικίνδυνες οι γυναίκες που διαβάζουν

Οι εικόνες γυναικών που διαβάζουν έχουν μια ιδιαίτερη ομορφιά και μεγάλη εκφραστική δύναμη. Οι πίνακες και οι φωτογραφίες αυτού του τόμου ανήκουν σε φημισμένους αλλά και λιγότερο γνωστούς καλλιτέχνες που θα ανακαλύψουμε ή θα ξαναθυμηθούμε, μεταξύ των οποίων ο Ρέμπραντ, ο Βερμέερ, ο Ματίς, ο Χέκελ, ο Μύντερ ή η Ηβ Αρνολντ και η περίφημη φωτογραφία της "Η Μέριλιν Μονρόε διαβάζει τον Οδυσσέα του Τζόυς".





ΚΡΙΤΙΚΗ



Τα στοιχεία λένε ότι οι γυναίκες αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του αναγνωστικού κοινού παγκοσμίως και ότι οι προτιμήσεις τους αναδεικνύουν τα μπεστ σέλερ. Τώρα όμως αποδεικνύεται ότι, εκτός από τα παραπάνω, οι γυναίκες που διαβάζουν είναι και επικίνδυνες. Επειδή διαβάζοντας απέκτησαν (και εξακολουθούν να αποκτούν) γνώσεις και εμπειρίες. Ετσι τουλάχιστον ισχυρίζεται το λεύκωμα του γερμανού συγγραφέα και επιμελητή εκδόσεων Στέφαν Μπόλμαν με αυτόν τον τόσο προκλητικό τίτλο. Το σίγουρο είναι ότι το μοτίβο της γυναίκας που διαβάζει γοήτευε ανέκαθεν τους καλλιτέχνες. Ισως επειδή το βιβλίο στα χέρια μιας αισθησιακής γυναίκας τονίζει ακόμη περισσότερο την ομορφιά της και υπογραμμίζει το αβυσσαλέο χάσμα μεταξύ πνεύματος και σώματος. Αλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι χρειάστηκαν αρκετοί αιώνες ώσπου να μπορέσουν οι γυναίκες να απαλλαγούν από τα εργόχειρα και τις προσευχές και να πάρουν στα χέρια τους τον απαγορευμένο καρπό της γνώσης. Και από εκείνη τη στιγμή οι ορίζοντές τους πλαταίνουν, ξεφεύγουν έστω και νοερά από τον ασφυκτικό περίγυρο του νοικοκυριού τους και ανοίγουν τα φτερά της σκέψης και της φαντασίας, καταργώντας τους ρόλους και απειλώντας να ανατρέψουν τη δεδομένη τάξη πραγμάτων.

Οι πίνακες και οι φωτογραφίες του βιβλίου δημιουργούν μια εξαιρετική ατμόσφαιρα. Και συνοδεύονται από σχόλια διαφωτιστικά, που βοηθούν να κατανοήσουμε τον περίγυρο της εποχής που δημιουργήθηκαν και το ύφος των καλλιτεχνών. Ανάμεσά τους ονόματα τρανταχτά όπως του Αντρέ Κέρτες και του Εντουαρντ Χόπερ, του Ανρί Ματίς και του Καρλ Λάρσον, του Βίνσεντ βαν Γκογκ και του Ούγκο φαν ντερ Γκους, του Εντουάρ Μανέ και του Φρανσουά Μπουσέ, του Ρέμπραντ φαν Ράιν και του Μικελάντζελο Μπουοναρότι. Ενας από τους πιο όμορφους και αινιγματικούς πίνακες του λευκώματος είναι η «Γυναίκα με μπλε που διαβάζει γράμμα» του Γιαν Βερμέερ (1663-1664). Η πιθανότατα εγκυμονούσα γυναίκα στέκεται μπροστά στο (αθέατο) παράθυρο και διαβάζει ένα γράμμα, το οποίο προφανώς έχει λάβει από τον σύζυγό της.

Ο χάρτης της Νοτιοανατολικής Ολλανδίας στο βάθος παραπέμπει στον απόντα αποστολέα. Τα χείλη της γυναίκας είναι ελαφρώς ανοιχτά, σαν να διάβαζε χαμηλόφωνα το περιεχόμενο του γράμματος - ένδειξη της έντασης με την οποία προσλαμβάνει τα γραφόμενα, ίσως όμως και της δυσκολίας που αντιμετωπίζει στο να διαβάσει το γράμμα. Σαν μέσα σε προστατευτικό περίβλημα, η αναγνώστρια τυλίγεται σε μια αύρα ιδιωτικότητας, την οποία εκπέμπει στο σύνολό του ο τόσο μικρός και τόσο ακριβής πίνακας. «Ο Βερμέερ, τούτος ο μυστηριώδης ζωγράφος» λέει ο ολλανδός συγγραφέας Κέες Νότενμποομ «είχε κατορθώσει κάτι με τις ολλανδές γυναίκες: είχε μαγέψει τη νηφαλιότητά τους, οι γυναίκες του διαφέντευαν κρυφούς, κλειδωμένους κόσμους, στους οποίους κανείς δεν μπορούσε να μπει. Τα γράμματα που οι γυναίκες αυτές διάβαζαν περιείχαν τον μυστικό τύπο της αθανασίας».



ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗΣ

Το ΒΗΜΑ, 04/11/2007