Αρκτικός κύκλος

Ένας μετεωρίτης που κρύβει κάποιο αρχέγονο μυστικό. Μια συνωμοσία εκπληκτικής σύλληψης. Επιστήμονες, που διακινδυνεύουν τη ζωή τους για την αλήθεια.

Ποιοι εμπλέκονται; Ποια είναι τα πιθανά οφέλη; Είναι αναμεμειγμένος ο Λευκός Οίκος;

Μια ευφυέστατη, απρόβλεπτη περιπέτεια που ξετυλίγεται με απόλυτα πειστικό τρόπο και αφήνει τον αναγνώστη με κομμένη την ανάσα. Έρωτας, μυστήριο και πολιτική συνωμοσία συμπλέκονται σε μια ιστορία κατασκοπίας, στρατιωτικών μυστικών και επιστημονικών ευρημάτων, σχηματίζοντας το τέλειο αμάλγαμα δράσης και ίντριγκας.

Όταν ένας δορυφόρος της NASA ανακαλύπτει ένα μετεωρίτη με ίχνη εξωγίηνης ζωής θαμμένο βαθιά στους πάγους της Αρκτικής, η διαστημική υπηρεσία, η οποία έχει περιέλθει σε δεινή θέση από τις αλλεπάλληλες αποτυχίες των διαστημικών προγραμμάτων της, κάνει λόγο για την ανακάλυψη του αιώνα. Το εύρημα αυτό έχει βαθύτατες προεκτάσεις τόσο για το μέλλον της NASA όσο και για το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ.

Προκειμένου νε επιβεβαιωθεί η εγκυρότητα της ανακάλυψης, ο Λευκός Οίκος ζητά την βοήθεια της αναλύτριας πληροφοριών Ρέιτσελ Σέξτον, κόρης του πολιτικού αντιπάλου του Προέδρου και πολέμιου της NASA. Με μιά ομάδα ειδικών, ανάμεσα στους οποίους βρίσκεται και ο χαρισματικός ωκεανογράφος Μάικλ Τόλαντ, η Ρέιτσελ ταξιδεύει στην Αρκτική και ανακαλύπτει ότι η όλη υπόθεση δεν είναι άλλο από την κορύφωση μιας τεράστιας συνωμοσίας που απειλεί να ανατρέψει επιστημονικά και πολιτικά δεδομένα.

Όμως πριν προλάβει να ειδοποιήσει το Λευκό Οίκο, δέχεται, όπως και η υπόλοιπη ομάδα, την επίθεση μιας μυστηριώδους ομάδας αδίστακτων δολοφόνων. Παλέυοντας για την ζωή τους στο αφιλόξενο αρκτικό τοπίο, αντιμετωπίζοντας ακραίους κινδύνους, ξετυλίγουν σιγά σιγά το κουβάρι αυτής της απίστευτης πλεκτάνης. Η πραγματικότητα, όπως θα διαπιστώσουν, συχνά ξεπερνά και την πιο τολμηρή φαντασία.

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το σύγχρονο λαϊκό μυθιστόρημα των ΗΠΑ περιγράφει με ένα πλήθος διαφορετικών μύθων, εξυμνώντας το κατά βάθος, το «αμερικανικό όνειρο». Διαπρύσιος κήρυκάς του είναι συνήθως ο κεντρικός ήρωας, διαφημιστής και εκπρόσωπός του. Οι περιπτώσεις των ανένταχτων στο σύστημα θεωρούνται κλινικές μεμονωμένες περιπτώσεις ψυχοπαθολογικών ατόμων. Η οικοδόμηση του λαϊκού μυθιστορήματος δεν χρειάζεται λογοτεχνικό ταλέντο αλλά ικανότητα «καλής» κατασκευής, την οποία μπορεί να εξασφαλίσει η λεγόμενη δημιουργική γραφή που διδάσκεται στα σεμινάρια, τα φροντιστήρια και τους κύκλους μαθημάτων ορισμένου χρόνου. Το ότι δεν εξέρχεται, όπως έχει δηλώσει και ο Μισέλ Ντεόν, ούτε ένας συγγραφέας από τις «ανώτερες σχολές» της δεν έχει σημασία. Εκείνο που ενδιαφέρει είναι ο απόφοιτος να ξέρει να αναμειγνύει τα απαραίτητα υλικά που θα καταστήσουν ελκυστικό το προϊόν. Μια έξυπνη ιδέα, ένα εντυπωσιακό εύρημα, ένας μελοδραματικός μύθος και η κινηματογραφική του αφήγηση είναι οι προϋποθέσεις του καλού «εδέσματος». Η γλώσσα χρησιμοποιείται ως απλός άκομψος ενδυματολόγος του κι όχι σαν δημιουργικό όργανο που εγκαλείται να διερευνήσει το ανθρώπινο σύμπαν και να αποκαλύψει τις άπειρες ποιητικές διαστάσεις του. Εάν μάλιστα το παρασκεύασμα συνηγορεί υπέρ της «τελειότητας» του προαναφερθέντος «ονείρου», μέσω του οποίου καλλιεργούνται εντέχνως και οι φαντασιώσεις ενός ολόκληρου λαού, με την κατάλληλη διαφημιστική του μεταχείριση, που απευθύνεται, βέβαια, σ' ένα απαίδευτο λογοτεχνικά κοινό στην πλειονότητά του -σ' αυτό ανήκει και ένα μεγάλο τμήμα του ελληνικού-, τότε η επιτυχία του είναι οπωσδήποτε εξασφαλισμένη.

Η περίπτωση του Νταν Μπράουν είναι το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα του φαινομένου. Η «αριστοτεχνική κατασκευή» του επιβεβαιώνει τα προλεχθέντα. Παράλληλα, παρουσιάζει υπογείως πλην σαφώς ανάγλυφη την παραδοσιακή εθνικιστική ιδεολογία του γεωγραφικού χώρου στον οποίο ανήκει, ενώ μέσω της φανταχτερής μυθολογίας του στέλνει και ένα συγκεκριμένο μήνυμα προς όλη την ανθρωπότητα. Η Αμερική, δηλώνει ευθέως, είναι η δύναμη, ο φύλακας άγγελος της υφηλίου και ο μόνος εγγυητής του λαμπρού μέλλοντος του πλανήτη. Εκτός αυτού, καταθέτει και την ταυτότητα της σχολής, στα στοιχεία της οποίας δεν περιλαμβάνονται το νόημα και η ουσία της λογοτεχνίας. Ο ίδιος ο συγγραφέας προσυπογράφει το συλλογισμό ως διδάκτορας δημιουργικής γραφής.

Τα μυθιστορήματά του υποδηλώνουν σαφέστατα πώς την εννοεί, καθώς στοχεύει μόνο στον ερεθισμό της αδρεναλίνης, επιστρατεύοντας όλα τα πολυχρησιμοποιημένα στερεότυπα κλισέ τού είδους για να θέσει σε λειτουργία τούς μηχανισμούς της ενεργοποίησής της, περιτυλίγοντάς τα με ένα αυθεντικό αλλά και φανταστικό πραγματολογικό υλικό. Αυτό μοιάζει να είναι το νέο και διαφορετικό κάτι άλλο που προσκομίζει στην τέχνη της μυθιστορηματικής γραφής ο Νταν Μπράουν. Δεν πρωτοτυπεί, όμως, διότι στη συμβολή τού εν λόγω υλικού έχουν προσφύγει πλήθος συγγραφέων με πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Αρκεί ν' αναφερθούν ενδεικτικά μόνον ένας Χέρμαν Μέλβιλ ή ένας Ιούλιος Βερν. Ο κεντρικός ήρωας των μυθοπλασιών του, με ελάχιστες επιφανειακές μόνο παραλλαγές, είναι πάντα ο ίδιος. Ενας πανέξυπνος, ευφυής καθηγητής πανεπιστημίου, ακέραιος, τίμιος, σοβαρός, με υψηλό φρόνημα, alter ego του συγγραφέα. Εκπροσωπεί το αμερικανικό ιδεώδες και αγωνίζεται να το αποδείξει και να το επιβεβαιώσει εμπράκτως. Στο σχεδιασμό τού μύθου αγωνίζεται, όπως και πλήθος άλλοι ομότεχνοί του, να ανακαλύψει το καταπληκτικό εύρημα που θα τον ανασύρει από την ανωνυμία και θα τον στέψει συγγραφική προσωπικότητα.



Ανατριχιαστικός συμβολισμός



Τα τρία πρώτα μυθιστορήματά του είναι σχεδιασμένα και οργανωμένα με αυτές ακριβώς τις προδιαγραφές. Εχοντας ήδη καταθέσει τα διαπιστευτήριά του ως συγγραφέα δημιουργικής γραφής, ο Ντ. Μπράουν δεν αφήνει πλέον καμία απολύτως αμφιβολία για τις «λογοτεχνικές» του επιδιώξεις. Στο δεύτερο μυθιστόρημά του «Illuminati: Οι Πεφωτισμένοι 2000», για παράδειγμα, μια μυστική αδελφότητα απειλεί το Βατικανό, όχι για κανέναν άλλο λόγο, αλλά για να το διασώσει ένας ιδιοφυής Αμερικανός, καθηγητής Θρησκευτικής Εικονολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, ο οποίος ανά πάσα στιγμή είτε μπροστά σε ένα αινιγματικό ιδεόγραμμα είτε σε ένα αρχαίο γλυπτό κάνει μια ενθουσιώδη εντυπωσιακή διάλεξη-επίδειξη γνώσεων. Κάτω από το ένδυμα του μύθου, ωστόσο, το μήνυμα είναι σαφές: Η Αμερική έσωσε τη χριστιανοσύνη, την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο από τα τέρατα της τρομοκρατίας. Ο συμβολισμός είναι, φυσικά, παιδαριώδης, αλλά ανατριχιαστικός στις συμπαραδηλώσεις του, στις προεκτάσεις του και στο εφιαλτικό υπονοούμενό του. Μεταμοντέρνος συνδυασμός Τζέιμς Μποντ και Ιντιάνα Τζόουνς, ο εν λόγω ήρωας μοιάζει να προέρχεται, αλλά ως κακέκτυπο, από το σημειολογικό μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Εκο. Το 2003 επανεμφανίζεται με το «Κώδικας da Vinci». Σύμφωνα με το εύρημά του, ο Ιησούς και η Μαγδαληνή ήταν ζευγάρι. Το απόκρυφο μυστικό γνώριζε μία μυστική αδελφότητα που ονομαζόταν Κοινό της Σιών -η οποία συνεχίζει να υφίσταται μέχρι των ημερών μας-, στα μέλη της οποίας συγκαταλέγονταν προσωπικότητες της επιστήμης και της τέχνης, όπως ο Ισαάκ Νεύτων, ο Βίκτορ Ουγκό,ο Σάντρο Μποτιτσέλι αλλά και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο οποίος ζωγράφισε τη Μαγδαληνή στο Μυστικό Δείπνο του να γέρνει το κεφάλι της στο στήθος του Θεού Συζύγου της, μεταμφιεσμένη, όμως, σε Ιωάννη. Ενα πλήθος μυστικιστικά και απόκρυφα σύμβολα εμφανίζονται διάσπαρτα στο σώμα της εκκωφαντικής ιστορίας, με το Ιερό Δισκοπότηρο να ξεχωρίζει. Πίετε εξ αυτού πάντες. Και εδώ ό συμβολισμός κραυγάζει. Στο κέντρο της περιπέτειας, ο προαναφερθείς ντετέκτιβ καθηγητής, ανάμεσα σε δολοφονίες, συνωμοσίες, κατασκόπους, μυστικές υπηρεσίες, σκοτεινές αδελφότητες, αλλά και έρωτες και θυσίες, λύνει το αίνιγμα, αποκαλύπτει τη συνωμοσία και σώζει, βέβαια, την ανθρωπότητα... Κι αυτή, για να τον ευχαριστήσει, μεταμορφώνει τον αφάνταστο Κώδικά του εν μια νυκτί σε παγκόσμιο best seller, τον στέλνει στο Χόλιγουντ και σε έναν μεγάλο εκδοτικό οίκο που τον χρυσοπληρώνει για να γράψει τη συνέχειά του.

Ο Αρκτικός Κύκλος, 2001, δεν διαφέρει από τα προηγούμενα. Είναι οικοδομημένος και αυτός με τις ίδιες ακριβώς προϋποθέσεις και τους ίδιους ιδεολογικούς προβληματισμούς. Η αφήγηση είναι επίπεδη και οι διάλογοι, ακόμη κι όταν αναλώνονται σε επιστημονικούς διαξιφισμούς, αφελείς, αν όχι και παιδαριώδεις. Η λογοτεχνία απουσιάζει από το κατασκεύασμα, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν ενδιαφέρει πλέον κανέναν, ούτε το συγγραφέα του ούτε τον εκδότη του ούτε, πολύ περισσότερο, το κοινό. Η ξερή, επίπεδη, άχρωμη γλώσσα του, έτσι κι αλλιώς, είναι αντανάκλασή του. Και εδώ υπάρχει το εύρημα -στα βάθη των πάγων της Αρκτικής ανακαλύπτεται ένας μετεωρίτης με ίχνη εξωγήινης ζωής-, όπως επίσης και ο ντετέκτιβ επιστήμονας, ωκεανογράφος τώρα, για τις ανάγκες της συγκεκριμένης περιπέτειας, αποκρυπτογράφος του μυστηρίου, τον οποίο βοηθά και μία αναλύτρια πληροφοριών, κόρη ενός γερουσιαστή που προσβλέπει στην προεδρία των ΗΠΑ. Είναι, όπως διαφαίνεται, ο κακός της ιστορίας. Με το καταπληκτικό συμβάν του μετεωρίτη εισβολέα ή επισκέπτη από το άγνωστο Διάστημα μοιάζει να συνδέονται ο Λευκός Οίκος, η NASA και μια ομάδα δολοφόνων. Εξυπακούεται ότι η κοινότητα των επιστημόνων βρίσκεται σε οργασμική αναστάτωση, ενώ η πέριξ τού αντικειμένου κινητικότητα στρατού, πολιτικών και κατασκόπων είναι άνευ προηγουμένου. Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται κυρίως στην Ευρώπη, με φόντο τη μοντέρνα υπερτεχνολογία... Ερωτας, μυστήριο, αγωνία, φόνοι και συνωμοσίες, συνθέτουν το κλίμα και την ατμόσφαιρά του, στο βάθος του οποίου τονίζεται η πίστη τού συγγραφέα στο έθνος και στον ηγέτη του. Απ' αυτή την άποψη, είναι απολύτως φυσικό να υμνολογείται ο πρόεδρός του ως φύλακας άγγελος της ανθρωπότητας, ο οποίος και στο παρελθόν αλλά και στο παρόν, πριν λίγο, ως γνωστόν, έχει αιματοκυλήσει διάφορα σημεία του πλανήτη, προκειμένου να εκδημοκρατήσει τους κατοίκους τους. Ο Νταν Μπράουν είναι αυτή τη στιγμή ο «συγγραφέας» πρεσβευτής του ανά τον κόσμο. Η παγκόσμια κοινότητα έχει, φυσικά, ένα ποσοστό ευθύνης για τον τρόπο με τον οποίο τον υποδέχτηκε. Που δεν είναι μόνο θέμα αισθητικής, αλλά κυρίως μνήμης. Να θυμηθούμε στο σημείο αυτό, μια και βρισκόμαστε στην αυτοκρατορία του Βόρειου Πόλου, το μυθιστόρημα του Χ.Φ. Λάβκραφτ «Τα βουνά της τρέλας» 1931, και το διήγημα του Τζον Κάμπελ «Το πράγμα ή Ποιος είναι εκεί;» 1938, από τα οποία και αντιγράφει, αλλά κατάλληλα μεταμφιεσμένο, και περιτυλιγμένο με ψευδοεπιστημονική σοβαροφάνεια, το εύρημα της εξωγήινης ζωής στους πάγους της Αρκτικής. Μια τελευταία λέξη τώρα για τον Ντα Βίντσι. Είναι εντελώς θλιβερά αποκαρδιωτικός ο λόγος για τον οποίο επανήλθε στην επικαιρότητα ο αριστουργηματικός του «Μυστικός Δείπνος». Αλλά αυτός σχετίζεται με το πνεύμα που χαρακτηρίζει τη νέα αμοραλιστική εποχή και τη λεγόμενη νέα τάξη πραγμάτων που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος. Και για να θυμηθούμε τον Αισχύλο: Νέα ήθη, νέοι θεοί.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 01/04/2005