Κώδικας Da Vinci

Στο βιβλίο Κώδικας Da Vinci ο Νταν Μπράουν συνθέτει αριστοτεχνικά ένα εκπληκτικό θρίλερ, στο οποίο το μυστήριο για την αποκάλυψη της μεγαλύτερης συνωμοσίας των τελευταίων δύο χιλιάδων χρόνων μπλέκεται συναρπαστικά με την παρουσίαση της απόκρυφης ιστορίας του δυτικού κόσμου.

Ένα ανελέητο κυνηγητό, μια αναζήτηση χαμένη σε μυστικούς κώδικες που μας οδηγούν στα άδυτα μιας ιστορίας ξεχασμένης στους αιώνες. Η γραφή του Νταν Μπράουν καθηλώνει, συνδυάζοντας τη συναρπαστική πλοκή ενός θρίλερ με την τέχνη, την ιστορία και τη θρησκεία. Από την πρώτη σελίδα ώς την τελευταία ο Μπράουν αποδεικνύει το ταλέντο του.





ΚΡΙΤΙΚΗ



«Ο Λάνγκντον φανταζόταν το Δισκοπότηρο ως μια άκαρδη ερωμένη που λικνιζόταν προκλητικά στο ημίφως, τόσο κοντά σου, ώστε να νομίζεις ότι μπορείς να την αγγίξεις, ψιθυρίζοντας στο αυτί σου, παρασύροντάς σε ένα ακόμα βήμα πιο κοντά, μόνο και μόνο για να εξαφανιστεί στην ομίχλη».

Το παραπάνω απόσπασμα από το πολύκροτο μυθιστόρημα του Νταν Μπράουν συνοψίζει την αφηγηματική τεχνική και τακτική τού συγγραφέα, ο οποίος αποδείχτηκε ειδικός στην τέχνη της συγχρονισμένης εμφάνισης αλλά και απόκρυψης πληροφοριών, κεντρίζοντας την περιέργεια αλλά και μεταθέτοντας την προσδοκία τού αναγνώστη για την επίλυση των αναρίθμητων γρίφων που του έχει υπαινικτικά και υπόγεια υποβάλλει γι' αργότερα. Ο αναγνώστης στο θεολογικό αυτό θρίλερ -όπως το αποκάλεσαν- βρίσκεται διαρκώς στην αναμονή μιας κοσμογονικής αποκάλυψης η οποία έντεχνα διακόπτεται την «κρίσιμη στιγμή». Ταυτόχρονα, μέσα από μια επιτυχή αντιστροφή, υιοθετεί τα γνωστά τεχνάσματα των κινηματογραφικών θρίλερ μεταφέροντάς τα στο χαρτί -μελετημένες πρακτικές που ποντάρουν στην ψυχολογία του αναγνώστη-θεατή, εντείνοντας την αναμονή για την εξέλιξη και την αποκατάσταση της αλήθειας. Στον «Κώδικα...», επίσης, διακρίνουμε παραλλαγές του τζεϊμσμποντικού ήρωα, ο οποίος, ειδικά για τις ανάγκες της πλοκής, προσαρμόζεται σε έναν συμβατικό Αμερικάνο ακαδημαϊκό, τον Ρόμπερτ Λάνγκτον, ειδικευμένο στην ερμηνεία των συμβόλων, και ο οποίος, παρ' ότι διανοούμενος, λόγω των εξαιρετικών καταστάσεων στις οποίες βρίσκεται, μετατρέπεται σ' έναν πολυμήχανο άντρα της δράσης που κατορθώνει πάντα την τελευταία στιγμή να ξεγλιστράει από τους αμείλικτους διώκτες του.

Το γνωστό μοτίβο του ενάρετου και ριψοκίνδυνου φυγά, ο τρόπος ανάμειξης των πλέον ετερόδοξων στοιχείων, ο γρήγορος ρυθμός αλλά και η υπόσχεση πως στο τέλος θα παραδοθεί ένα επτασφράγιστο μυστικό το οποίο αφορά την πορεία της ανθρωπότητας, η μυθιστορηματοποίηση ιστορικών αλλά και ιερών προσώπων ευθύνονται, εν μέρει, για την επιτυχία του εγχειρήματός του Νταν Μπράουν, το οποίο, επιεικώς, θα το χαρακτήριζα έναν Χάρι Πότερ για μεγάλους. Η επιτυχία αυτή, παρ' ότι απρόσμενη, είναι εξηγήσιμη, καθώς το έδαφος είχε ήδη προετοιμαστεί: υπήρχε ήδη ένα μεγάλο κοινό «μυημένο» στα παραμύθια, στις θεωρίες περί συνωμοσίας, στον αφελή μυστικισμό και στον αποκρυφισμό, παρ' ότι αμύητο στις δύσκολες απολαύσεις της αναγνωστικής εμπειρίας, καθώς ο «Κώδικας...» διαθέτει ό,τι ακριβώς δεν διαθέτει ένα έντεχνα δομημένο, με την κλασική έννοια, μυθιστόρημα.

Δεν θα μας απασχολήσει εδώ αν οι πληροφορίες που δίδονται στο μυθιστόρημα είναι ιστορικά αβάσιμες, καθώς αυτό είναι το θέμα μελετητών και έχουν ήδη εκδοθεί και κυκλοφορούν στην αγορά τα αντίστοιχα εγχειρίδια. Εξάλλου, ο συγγραφέας του δεν ισχυρίζεται πως είναι κάτι παραπάνω από ένα μυθιστόρημα και ως τέτοιο δικαιούται να κάνει τις παραβιάσεις του. Πλήθος δήθεν ιστορικών μυθιστορημάτων κυκλοφορούν ετησίως με ήρωες διάσημα ιστορικά πρόσωπα χωρίς να προκαλούν το ανάλογο ενδιαφέρον, ίσως γιατί δεν είχαν την ίδια υποδοχή, παρ' ότι κι αυτά διατείνονται την αποκατάσταση μιας δήθεν παραγνωρισμένης αλήθειας.

Η περίπτωση Νταν Μπράουν είναι ένα ακόμα φαινόμενο που χρήζει κοινωνιολογικής διερεύνησης και έτσι θα πρέπει να το δούμε: ο σύγχρονος αναγνώστης δεν είναι πλέον ο αναγνώστης όπως τον ξέραμε, είναι ο αναγνώστης του Χάρι Πότερ και του Κοέλο που δίνει απλά μαθήματα φιλοσοφίας. Δεν καταφεύγει σ' ένα μυθιστόρημα για να βιώσει εμπειρίες του βάθους στις οποίες ο ίδιος αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα καθρεφτιστεί ή έστω θα ταυτιστεί, αλλά για να ξεφύγει και να ξεχαστεί. Επιστρατεύοντας την περιέργεια, την απόκλιση και την επικείμενη αποκάλυψη, και όλα αυτά γαρνιρισμένα με μια αύρα μυστηρίου, ερεθίζεται και εθίζεται στην ανάγνωσή του με τον τρόπο που παρακολουθεί ένα θρίλερ ή ακόμα και την αποκαθήλωση σημαινόντων προσωπικοτήτων στα πρωινάδικα, με μόνη διαφορά πως εδώ πρόκειται για μεγάλους δημιουργούς και ιερά πρόσωπα. Ταυτόχρονα και ευφυώς, οφείλω να ομολογήσω, ο Μπράουν συμπλέει με τις σύγχρονες επιταγές για πολιτική ορθότητα καθώς ο κύριος γυναικείος χαρακτήρας και συνεργάτης τού Λάνγκτον, η αποκρυπτογράφος Σοφί, είναι μια γυναίκα όμορφη, αλλά εξίσου ευφυής και πολυμήχανη. Επίσης, οι πλείστες αλλά συχνά ασυνδύαστες αναφορές σε θηλυκές θεότητες εισχωρούν στην αφήγηση, μέσα από τις οποίες παρουσιάζονται οι γνωστές θεωρίες κάποιας προαιώνιας συνωμοσίας που κατέστησαν τις γυναίκες υποτελείς και παραγνωρισμένες, ώστε, παρά την υπεραπλούστευση, είναι φυσικό οι αναγνώστριες να αισθάνονται κατά κάποιον τρόπο κολακευμένες και δικαιωμένες.



Ακατάπαυστοι γρίφοι



Την ερμηνεία της παγκόσμιας επιτυχίας και αποδοχής την έχουν αναλάβει ειδικοί, γραμματολόγοι, ιστορικοί, θεολόγοι, αν και νομίζω πως οι πλέον αρμόδιοι είναι οι κοινωνιολόγοι. Σίγουρα πρόκειται για ένα φαινόμενο που προκαλείται από την έλλειψη αναγνωστικής παιδείας. Ολο το ανάγνωσμα διέπεται από τη λογική των κινουμένων σχεδίων με χαρακτήρες αβαθείς, χωρίς καμία πολυπλοκότητα, που επιδίδονται ακατάπαυστα στην επίλυση γρίφων, ενώ από τις σελίδες του παρελαύνουν ιππότες, ιερείς, μάγιστροι, μυστικές αδελφότητες, αλλά και η εμμονή με τις παγκόσμιες συνωμοσίες που ευθύνονται για την πορεία της ανθρωπότητας. Και όλα αυτά με την επίφαση της επιστημονικής αυθεντίας, καθώς ο ήρωας δεν είναι κάποιος ντετέκτιβ ή μυστικός πράκτορας, αλλά ένας προσεκτικά επιλεγμένος επιστήμονας, ο «μεγάλος μάγιστρος» είναι ο έφορος του Μουσείου του Λούβρου και η κεντρική ηρωίδα είναι κάτι ανάμεσα σε ευφυή αστυνομικίνα των Χ Files και σε μαθηματική ιδιοφυΐα, ανθρώπινα μοντέλα με τα οποία ο αναγνώστης είναι ήδη εξοικειωμένος από τις τηλεοπτικές σειρές. Οταν μάλιστα αυτά τα οικεία πρόσωπα τον ξεναγούν στα ιδιαίτερα απαιτητικά θέματα της τέχνης, στα ανθρώπινα και θεολογικά μυστήρια, στην επίλυση μυστικών κωδίκων και αναγραμματισμών, όλα ρευστοποιημένα και εύληπτα δοσμένα, τότε είναι φυσικό να γίνει παγκόσμια αποδεκτό, καθώς είναι ήδη κομμένο και ραμμένο στην παγκοσμιοποιημένη λογική τής ανώδυνης και αυτόματης πληροφόρησης και της αδιαμεσολάβητης πρόσληψης.

Στον «Κώδικα Ντα Βίντσι» παρακολουθούμε μέσα από τις τρεις εναλλασσόμενες πλοκές ένα άγριο ανθρωποκυνηγητό εναντίον των δύο φυγάδων, οι οποίοι κατορθώνουν να το σκάσουν από τη γαλλική αστυνομία και τον πολυμήχανο Γάλλο αστυνομικό Φασέ αλλά και από έναν αλμπίνο μοναχό, έναν χαρακτήρα που όπως και οι υπόλοιποι δεν παρουσιάζει την παραμικρή εξέλιξη. Ανά τακτά διαστήματα στην αφήγηση παρεισφρέουν πλήθος πληροφοριών που αφορούν κάποια αρχαία συνωμοσία για την απόκρυψη ενός μυστικού το οποίο έχει περισωθεί από τα μέλη μιας μυστικής οργάνωσης, τα οποία το έχουν μέχρι σήμερα διαφυλάξει και αφορά την ιστορία της Χριστιανοσύνης αλλά και την εξέλιξη του πολιτισμού μας. Η βασική πλοκή παρουσιάζει δυσκολία στη σύνοψη καθώς οι εξακόσιες τέσσερις σελίδες του βιβλίου είναι γεμάτες από θεωρίες, ιδέες και υπαινιγμούς για την αποκάλυψη των καλά κρυμμένων μυστικών. Στην αρχή μάς παρουσιάζεται ο φόνος του εφόρου του Λούβρου, ο οποίος βρίσκεται δολοφονημένος μέσα στο μουσείο. Πριν ξεψυχήσει αφήνει κάποια κρυπτογραφημένα μηνύματα στους πίνακες του Ντα Βίντσι, τα οποία σταδιακά αποκρυπτογραφούν η προικισμένη εγγονή του, Σοφί, με τον καθηγητή, καταλήγοντας κάποια στιγμή στην αποκάλυψη πως ο έφορος ήταν μέλος μιας μυστικής αδελφότητας με το όνομα «Κοινό της Σιών» της οποίας υπήρξαν μέλη σημαντικά ιστορικά πρόσωπα, όπως ο Νεύτων, ο Ουγκό, ο Μποτιτσέλι και φυσικά ο Ντα Βίντσι. Λίγο πριν από το θάνατό του, ο έφορος βγάζει τα ρούχα του και ζωγραφίζει έναν κύκλο, λαμβάνοντας τη στάση του βιτρούβιου άντρα του Ντα Βίντσι και αφήνοντας πίσω του ένα ανάγραμμα και την περίφημη αριθμητική σειρά Φαμπιονάτσι ως κλειδιά για την επίλυση του μυστηρίου που καλούνται να επιλύσουν οι δύο κεντρικοί ήρωες του μυθιστορήματος. Και φυσικά ο αναγνώστης δεν προλαβαίνει να αναρωτηθεί πότε ο ετοιμοθάνατος έφορος είχε το χρόνο να τα κάνει όλα αυτά, καθώς η ραγδαία εξέλιξη των γεγονότων δεν του επιτρέπει περιθώρια αμφισβήτησης και αμφιβολίας.



Υπαινιγμοί για ραδιουργίες



Ανάμεσα στις συνωμοσίες των μυστικών αδελφοτήτων, στους σατανικούς εχθρούς και αντιπάλους, στους ιππότες και ιερείς και το ανελέητο κυνηγητό αποκαλύπτεται πως ο Ιησούς παντρεύτηκε τη Μαρία Μαγδαληνή, «τη βασίλισσα που εξοβελίστηκε από τις σελίδες της ιστορίας» και οι απόγονοί τους κατέφυγαν στη Γαλλία, ενώ το Αγιο Δισκοπότηρο δεν ήταν ένα κύπελλο αλλά το ιερό θηλυκό, «η εξορισμένη Μαρία».

Οι υπαινιγμοί για σκανδαλώδεις ραδιουργίες, ο έντονος ρυθμός και η ταχύτητα της δράσης, τα ημιτελή κεφάλαια, το συνεχώς διακοπτόμενο νήμα της αφήγησης υποβάλλουν στον αναγνώστη μιαν εξάρτηση, την οποία ενισχύουν οι συνεχείς μετατοπίσεις, οι δήθεν αποκαλύψεις, οι ιστορικές παραχαράξεις, οι παραποιήσεις, οι σπαζοκεφαλιές, το αβασάνιστο κολάζ πληροφοριών, οι αβαθείς χαρακτήρες, οι σκανδαλώδεις ισχυρισμοί για τη ζωή του Ιησού αλλά και άλλων ιστορικών προσώπων, όλα αυτά κατέστησαν τον «Κώδικα...» το πλέον ευπώλητο μυθιστόρημα της εποχής μας, με κίνδυνο να γίνει πιο δημοφιλές από τον ίδιο το ζωγράφο.

Εν τέλει, η επιτυχία του βιβλίου δεν οφείλεται στην αποκάλυψη κάποιας παγκόσμιας συνωμοσίας αλλά στην άκριτη επιθυμία του κοινού να πιστέψει σε μια τέτοια εκδοχή και νομίζω πως οι μελετητές σ' αυτό το φαινόμενο θα πρέπει να εστιάσουν.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 01/04/2005