Οι στάχτες της ψυχής μας

Στο 50ό βιβλίο της σειράς ΣΚΟΤΑΔΙ-ΚΟΛΑΣΗ, 17 πολυβραβευμένοι συγγραφείς της λογοτεχνίας του φανταστικού γνέφουν περίτεχνους, απολαυστικούς εφιάλτες και σας προσκαλούν να αφεθείτε στη μαγεία του αλλόκοτου, του μακάβριου, του τρομακτικού...





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η πολιτισμική πορεία του ανθρώπου, αποδεδειγμένο και επιστημονικά πλέον, με όλες τις θετικές κατακτήσεις της και τις αρνητικές πλευρές της, είναι αποτέλεσμα της φαντασίας του, αυτής της μοναδικής ικανότητας με την οποία τον έχει προικίσει η φύση, και που τον διαχωρίζει από όλα τα άλλα έμβια πλάσματα της δημιουργίας. Τη λογοτεχνική της μετάπλαση έχει αναλάβει το φανταστικό ως συγκεκριμένο είδος γραπτού λόγου, με θεματική και σύμβολα κάτω από το ένδυμα των οποίων εύκολα ανιχνεύονται τα όνειρα, οι εφιάλτες, οι φαντασιώσεις και τα οράματα του ανθρώπου μέσα από τα οποία επιχειρεί να «συναντήσει» τον «άλλο εαυτό» του και να «λύσει» το αίνιγμα της έτσι κι αλλιώς αινιγματικής, πολύμορφης και πολυδιάστατης πραγματικότητας.

Τους πολυποίκιλους προβληματισμούς της διαπραγματεύεται ο ανά χείρας τόμος μέσα από τη φανταχτερή γεωγραφία δεκαέξι φανταστικών διηγημάτων που συστεγάζονται σ' αυτόν, και που είναι γραμμένα από μερικούς σύγχρονους, από τους πλέον δεξιοτέχνες συγγραφείς του είδους. Κεντρικός ιστός σε όλα, ο άνθρωπος. Με τα διάφορα προσωπεία του, τις ανησυχίες του, τις φοβίες του, τις ανασφάλειές του, τις σκέψεις του, τις απόψεις του, τα όνειρά του, τους εφιάλτες του, τις αγωνίες του, τους τρόμους του, τα άγχη του, ευάλωτος, τρωτός, δυνατός και αδύνατος, χαμένος μέσα σε κραυγές και σιωπές, έγκλειστος στο αγχώδες εικοσιτετράωρό του και στην ακατανόητη ύπαρξή του, αντιμέτωπος με το εξωτερικό και εσωτερικό του σκοτάδι και την τραγική σιωπή του σύμπαντος. Γι' αυτό εξάλλου και κάποια στιγμή υποχρεώνεται, όντας πρόσωπο με πρόσωπο με τις αμείλικτες αλήθειες των αποκαλύψεων, να απεκδυθεί τις διαπιστωμένες πλέον ψευδαισθήσεις του και τις «παιδικές» του μυθολογίες και να ομολογήσει το προφανές: Ο κόσμος του κάθε άλλο παρά «όμορφος, ηθικός και αγγελικά πλασμένος» είναι, όπως έχει ήδη τραγουδήσει μελαγχολικά ο ποιητής. Είναι πολύ απλά κόλαση κι ο ίδιος, ένας από τους δαίμονές της.

Επομένως, πολύ φυσικά, ο σκοτεινός άρχοντάς της εμφανίζεται με «σάρκα και οστά», επβιβεβαιώνοντας με τη ρεαλιστική παρουσία του τη γήινη φύση του Κακού, στο εναρκτήριο διήγημα του τόμου, «Το Τίμημα», του Νιλ Γκάιμαν, ενώ στο «Η ιστορία του χειρουργού», του Τζ. Π. Ντίξον, που ακολουθεί αμέσως μετά, με πρόσχημα την κανιβαλική σχέση μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού -η ηρωίδα του αυτοακρωτηριάζεται ενώπιόν του, στη συνέχεια βοηθούμενη από το χειρουργό φίλο της- εκτίθενται στο προσκήνιο οι απεχθείς υπήκοοι του προαναφερθέντος «μαύρου άρχοντα». «Το Κουτί», του Τζακ Κίτσαμ, πιθανώς να αποκαλύπτει μια άλλη ονειρική πραγματικότητα ή το «τίποτα» της υπάρχουσας, γι' αυτό και ο μικρός Ντάνι που δέχεται το μήνυμα, «αναχωρεί» με το χαμόγελο στα χείλη. Είναι μια σωστή απόφαση αφού «Η (γήινη) κόλασις ηυξήθη», όπως υποστηρίζει ο Μάικλ Μάρσαλ Σμιθ, και υπεύθυνη γι' αυτό είναι η ανεξέλεγκτη χρήση της επιστήμης, ένας σημαντικός κλάδος της οποίας, η νανοτεχνολογία, για παράδειγμα, αυτονομούμενη ξαφνικά, σε μια επίδειξη ασυνείδητης υπεροψίας, «ανασταίνει» τους νεκρούς, με αποτέλεσμα το γήινο τοπίο να αποκτά τερατώδεις διαστάσεις. Τα εν λόγω «επιστημονικά» ζόμπι δεν είναι τα μόνα «αφύσικα» πλάσματα που περιφέρονται σ' αυτό. Ορισμένα άλλα, αποκρουστικές παρεκκλίσεις της φύσης, γενετικά εκτρώματα (κι αυτά «κατ' εικόνα και ομοίωση» δημιουργήθηκαν, από τον «τα πάντα εν σοφία εποίησεν», πανάγαθο Θεό;), θα συναντήσει ο αναγνώστης στο «Τερατωδία», του Τζεφ Νίκολσον, ενώ «Το χέρι του πανικού» του Τζόναθαν Κάρολ, απομυθοποιεί τον άνθρωπο από την εξωτερική του μεταμφίεση με την οποία εμφανίζεται. Αυτή, όμως, είναι «Η ζωή των ζώων», δηλώνει ειρωνικά ο Κλάιβ Μπάρκερ, έτσι επιβιώνουν ως κτήνη, με προσωπεία πολιτισμού, στην πραγματικότητα, όμως, παραμένουν οι ίδιοι αρχαίοι σαρκοφάγοι κάτοικοι των σπηλαίων. «Ο άρπαγας των πουλιών», του Σ.Π. Σόμτοου, είναι ένας απ' αυτούς, αφού τρέφεται όχι μόνο με ωμά συκώτια πουλιών, αλλά και με αγοριών και κοριτσιών. Μοιάζει, λοιπόν, λογικό να μεταμορφώνεται κάποια στιγμή ολόκληρος σε ...δόντια, χαρακτηριστικό όργανο του σαρκοφάγου ζώου με τα οποία και αλέθει την τροφή του, όπως συμβαίνει με την ηρωίδα της Τζούλια Σλαβίν, στην «Οδοντοφιλία» της, στης οποίας το σώμα αρχίζουν να φυτρώνουν γομφίοι, κοπτήρες και τραπεζίτες. Γι' αυτό: «Κατ' αρχάς, πιάσε το δαίμονά σου», συμβουλεύει ο Γκράχαμ Τζόις, όταν διαπιστώσει ποιος είναι, πριν αυτός προλάβει να σου επιβληθεί, διότι τότε θα είναι αργά, όπως στην περίπτωση του νεαρού Αμερικανού του, τον οποίο η φίλη του, ένας «διαβολικός» σκορπιός στην πραγματικότητα, τον έχει ήδη μεταμορφώσει -αλλοτριώσει- και αυτόν στο εν λόγω δηλητηριώδες αραχνοειδές αρθρόποδο. Οπως φαίνεται, λοιπόν, οι κάτοικοι της κόλασης διαθέτουν αφάνταστες δυνάμεις και ικανότητες, ιδιαίτερα «σατανικές». «Η βοηθός τού συγγραφέα ηρωικής φαντασίας», του Τζέφρι Φορντ, για παράδειγμα, μπορεί να εισέλθει μέσα στο ίδιο το έργο και να συνδιαλαγεί με τους ήρωές του, αποδεικνύοντας όχι μόνο τις ελευθερίες του φανταστικού αλλά και το «θεϊκό» ρόλο τού συγγραφέα ως δημιουργού αντισυμβατικών κόσμων. Δεν είναι το μόνο «θαύμα» που μπορούν να πραγματοποιήσουν οι υπήκοοι του Σατανά. «Θεραπεύοντας τον Χίτλερ», ο Τόμας Τεσιέρ υποστηρίζει ότι ο «άνθρωπος» μπορεί ακόμα και να αυτοθεραπευτεί, καθώς παρακολουθεί εκστασιασμένος το Γερμανό δικτάτορα να ξαναβρίσκει μόνος του την όρασή του. Εξίσου «διαβολικό» είδος εκτός του ανθρώπου, όμως, είναι και «Οι λεπτοί άνθρωποι», ισχυρίζεται ο Μπράιαν Λάμλεϊ, οι οποίοι διπλώνουν ένα αυτοκίνητο ή έναν άνθρωπο σε μορφή κύβου, αν ενοχληθούν. Αλλά ο δεύτερος διατηρεί πάντα τα πρωτεία σε εφευρετικότητα. Το προσυπογράφει και ο Ράμσεϊ Κάμπελ πάνω «Στη σακούλα» του, την οποία χρησιμοποιεί ο ήρωάς του ως φονικό όπλο. Δεν είναι, λοιπόν, ο καλοκάγαθος δάσκαλος που κυκλοφορεί μεταμφιεσμένος το ευγενικό του χαμόγελο, όπως εξάλλου και «Ο τρόμος στο λεωφορείο Νο 3», του Μάρτιν Σι, δεν είναι η ρακοσυλλέκτρια που ταξιδεύει μ' αυτό, αλλά «κάτι» άλλο. Τρομαχτικό «άλλο» είναι και «Ο σμιλευτής» του Γκράχαμ Μάστερτον, που κατοικεί στο εσωτερικό του ανθρώπου.

«Η κόλαση είναι οι άλλοι», είχε διακηρύξει μέσω του θεατρικού του μονοπράκτου «Κεκλεισμένων των θυρών», το 1944, ο Ζαν-Πολ Σαρτρ. Η σύγχρονη φιλοσοφία, και λογοτεχνία, του φανταστικού ειδικότερα, απέδειξε ότι είναι ο άνθρωπος, δηλαδή εμείς. Τα διηγήματα του παρόντος τόμου το αποδεικνύουν με τον πλέον ανατριχιαστικό τρόπο.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 18/06/2004