Βιολέτα ή γνωρίζω την αγάπη εξ ακοής

Το βιβλίο της Ντούλσε Μαρία Καρντόζο Βιολέτα ή Γνωρίζω την αγάπη εξ ακοής έχει πάρει το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2009). Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ασυνήθιστο βιβλίο, που συνδυάζει μια αποσπασματική πρωτοπρόσωπη αφήγηση που όμως διατηρεί άθικτο το κεντρικό στημόνι πάνω στο οποίο πλέκονται οι προσωπικές ιστορίες των υπόλοιπων ηρώων, με αναφορές στο πρόσφατο πολιτικό παρελθόν της Πορτογαλίας. Με το βιβλίο αυτό η Καρντόζο υιοθετεί ένα νέο στιλ γραφής στην πορτογαλική λογοτεχνία.

Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία της υπέρβαρης Βιολέτας, πωλήτριας προϊόντων αποτρίχωσης, καθώς αναπολεί τη ζωή της, ενώ κείτεται ετοιμοθάνατη στην άκρη του δρόμου μετά από τροχαίο ατύχημα. Πρόκειται για μια γυναίκα που, όπως δηλώνει η ίδια, δεν γνωρίζει την αγάπη παρά μόνο εξ ακοής. Πέρασε τη ζωή της αποζητώντας την ανθρώπινη επαφή μέσα από τυχαίες συνευρέσεις με φορτηγατζήδες στα πάρκινγκ των εθνικών οδών. Η πάλη της με τις σύγχρονες αντιλήψεις για την ομορφιά είναι η ιστορία της ενοχής της για την ντροπή που αισθάνεται η οικογένειά της λόγω της εμφάνισής της. Πέρα από την ιστορία όμως της Βιολέτας, το βιβλίο αναφέρεται και στην πορτογαλική ιστορία, ιδιαίτερα στην επανάσταση του 1975. Όπως σημειώνει η ίδια η συγγραφέας: «Να γράφεις για το θάνατο είναι μια πρόκληση, γιατί δεν έχω πεθάνει, δεν ξέρω τι σημαίνει είμαι νεκρή, δεν μπορώ να ξέρω πώς θα είναι. Σκέφτομαι πως ο θάνατος μας απελευθερώνει από τις δύο διαστάσεις που μας επιβάλλει η ζωή, το χώρο και το χρόνο. […] Δε θέλησα να μιλήσω για το σωματικό θάνατο. […] Θέλησα να μιλήσω για τους θανάτους που συμβαίνουν καθημερινά χωρίς να τους αντιλαμβανόμαστε, γιατί απλώς δεν προσέχουμε.

Παραδείγματος χάρη, όταν μιλάω για την Επανάσταση της 25ης Απριλίου 1975, δεν κάνω μια πολιτική ανάγνωση. Η 25η Απριλίου ήταν μια πολιτική αλλαγή, μια αλλαγή καθεστώτος, αλλά κι ένας χώρος ονείρου· πέρασαν από τότε τριάντα χρόνια, και κάπου, δεν ξέρω πού, το όνειρο χάθηκε, το όνειρο πέθανε. Προσπάθησα να δω πού χάθηκε το όνειρο της 25ης Απριλίου. Και θέλησα να προκαλέσω αναστρέφοντας το σύνθημα και λέγοντας: «λαός νικημένος ποτέ πια ενωμένος», γιατί αν η ελπίδα που γέννησε η 25η Απριλίου υπάρχει ακόμα, θα αντέξει αυτή την πρόκληση. Ειδάλλως σημαίνει ότι το όνειρο ήταν ευάλωτο και ότι έχει πραγματικά πεθάνει».

Η Καρντόζο λέει επίσης για τη Βιολέτα: «Έγραφα για τη Βιολέτα και μιλούσα για το ρατσισμό. Υπάρχουν πολλές μορφές ρατσισμού· μιλάμε για το χρώμα, αλλά όχι για το πώς φαινόμαστε – όπως το αν είμαστε άσχημοι. Η Βιολέτα είναι χοντρή και εξαιτίας αυτού της φέρονται διαφορετικά. Διάβασα κάποτε στην εφημερίδα ότι είναι χειρότερο να είσαι χοντρός παρά να είσαι ανάπηρος· στο σχολείο τα παιδιά είναι πολύ σκληρά απέναντι στους υπέρβαρους συνομηλίκους τους. Γιατί άραγε, ενώ μιλάμε για ανοχή, δεν μπορούμε να διαχειριστούμε αυτό το θέμα; Δεν υπάρχει καλύτερο ή χειρότερο· είμαστε όπως είμαστε και πρέπει να το αποδεχτούμε».