Ημερολόγιο Καλαφάτης Στράτος

Ημερολόγιο 1998-2002

... Κοιτώ αυτές τις φωτογραφίες. Έγχρωμες εικόνες που έγιναν στο νησί της Σκοπέλου. Φέρνουν μνήμες χαράς, φόβου, περιέργειας, αισιοδοξίας και αλληλεγγύης με το χώρο και τους ανθρώπους. Η «φωτογραφία» σπάνια ήταν ο κύριος στόχος. Επικρατούσε η λαχτάρα για μια νέα πραγματικότητα, επιβάλλοντας διαφορετική οπτική στα ίδια πράγματα που μας βαραίνουν. Αυτές οι εικόνες σήμερα μοιάζουν κοσμητικά επίθετα, ενώ οι ερωτήσεις παραμένουν ερωτήσεις. Ωστόσο συνεχίζω να δουλεύω, όχι για να πετύχω αυτό που έχασα, αλλά για να κατανοήσω τι συντελείται όταν αποτυγχάνω.

Στράτος Καλαφάτης

ΚΡΙΤΙΚΗ



Hμερολόγιο είναι ο τίτλος του καινούργιου φωτογραφικού βιβλίου του Στράτου Καλαφάτη, ενός έργου που ξεκίνησε το 1997 με βασική θεματική κατεύθυνση το «Αιγαίο». Εχουν προηγηθεί και άλλες μονογραφίες του φωτογράφου: Ομόνοια 2000: Ταξίδι στον ομφαλό της Αθήνας, Αρχέτυπες Εικόνες, Ιλάειρα.

Το Ημερολόγιο 1998-2002 είναι μια μικρή σε μέγεθος έκδοση με έγχρωμες φωτογραφίες από τη Σκόπελο, που μολονότι τραβήχθηκαν κατά τη μακρά παραμονή του Καλαφάτη στο νησί, ξεπερνούν την τοπογραφία της περιοχής προσφέροντας αναπαραστάσεις που θα μπορούσαν να έχουν παραχθεί οπουδήποτε. Οι φωτογραφίες δημιουργούν έναν κόσμο από πολυποίκιλα θέματα όπου οι κορεσμένες αποχρώσεις των αντικειμένων αγγίζουν, και συνομιλούν, με διαφορετικής υφής χρωματιστά στοιχεία ή το φόντο του κάδρου.

Ο Καλαφάτης στο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου του μας αποκαλύπτει αμέσως τις προθέσεις του: «H φωτογραφία σπάνια ήταν ο κύριος στόχος. Επικρατούσε η λαχτάρα για μια νέα πραγματικότητα» Οι φωτογραφίες του επικυρώνουν σίγουρα αυτή την άποψη και αντικατοπτρίζουν αυτό ακριβώς που ο ίδιος επιθυμεί, δηλαδή να «επιβάλλει μια διαφορετική οπτική στα ίδια πράγματα που τον βαραίνουν». Με αυτή την έννοια και εξαιτίας των οπτικών ερεθισμάτων που γεννούν, αυτές οι φωτογραφίες μπορούν να ενταχθούν στο είδος του υποκειμενικού ντοκουμέντου, γεγονός που επιβεβαιώνει και ο τίτλος του βιβλίου.

Ο Καλαφάτης ελευθερώνει τη φωτογραφία του από τη νατουραλιστική ρίζα της, από την περιγραφική εξιστόρησή της και την οδηγεί σε μια παράδοξη και πιο ονειρική διαδρομή που «εξελίσσεται μεταξύ πραγματικών αναφορών και φανταστικών εξιδανικεύσεων», όπως αναφέρει στο κείμενό του ο Christian Caujolle. H ματιά του ιδρύει μια προσωπική γραφή αναπλάθοντας με φωτογραφικές λέξεις οτιδήποτε πέσει στην αντίληψή του. Οι θολές όψεις πολλών φωτογραφιών, το «ψεύτικο», εξαιτίας του φλας, φως που τις περιβάλλει δίνουν την εικόνα ενός ερμητικά κλειστού, μυστικού κόσμου όπου τα πάντα καθορίζονται από τους νόμους που έχει επιβάλει ο ίδιος ο φωτογράφος. Ο Καλαφάτης δεν είναι κυνηγός συγκεκριμένων καταστάσεων αλλά μοιάζει περισσότερο με «ανιχνευτή» αντικειμένων, ή γεγονότων, που οι όψεις τους - οι ασαφείς εμφανίσεις τους - μας αποκαλύπτουν κάτι από τα μυστικά τους.

Τα στοιχεία των εικόνων του συγκροτούν μια δική τους γλώσσα που υπαινικτικά μας παραπέμπει σε άλλα «συναφή» αντικείμενα εξαιτίας της σχετικής δομής ή προέλευσής τους, καθιερώνοντας, τελικά, οπτικές συγγένειες μεταξύ τους. Ετσι, για παράδειγμα, ένα μέρος μιας παραλίας παραπέμπει σε ωκεανό, τα ξερά φύλλα των δένδρων πεσμένα στη γη μοιάζουν με κινούμενα έντομα, οι παπαρούνες μπορεί να έχουν το σχήμα κόκκινης καρδιάς, οι αιχμηρές απολήξεις σε κάποια αγριόχορτα μοιάζει να πάλλονται στον υδάτινο ρυθμό του θαλάσσιου βυθού ή το σχήμα ενός ξεφούσκωτου μπαλονιού μπορεί να μοιάζει με έμβρυο που αιωρείται στο αμνιακό υγρό.

Ο Καλαφάτης μάς βάζει να σκεφτούμε, να μαντέψουμε, να θυμηθούμε, καθώς αυτή η «συνάφεια» των αντικειμένων, αντί να αφηγείται, υποκινεί ιδέες και συναισθήματα. Ενώνει το μυστήριο, τη φαντασία και τη διαίσθηση για να δημιουργήσει έναν κόσμο γεμάτο γρίφους, άπιαστο και φευγαλέο, που η ατελής όραση ή η ανεπαρκής προσοχή μας τις περισσότερες φορές δεν επιτρέπει να παρατηρήσουμε.

Οι φωτογραφίες από το Ημερολόγιο 1998-2002 μπορούν να διαβαστούν σαν μια σειρά από ασυνεχείς εικόνες, αποσπασματικές, στις οποίες το χρώμα έχει μια βουβή αλλά δεσπόζουσα παρουσία κατοχυρώνοντας με αυτόν τον τρόπο τη χρήση του. Οι 140 φωτογραφίες της πολύ προσωπικής και καλαίσθητα φτιαγμένης έκδοσης μας καλούν να ξανασκεφτούμε τον τρόπο που βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, προτείνοντας αυτό που ο Καλαφάτης είχε ως αρχικό στόχο, δηλαδή να δημιουργήσει «μια νέα πραγματικότητα».



NINA ΚΑΣΣΙΑΝΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 05-12-2004