Καθολικοί Ναοί στην Ελλάδα

Yπάρχει η αντίληψη ότι η αρχιτεκτονική δεν είναι παρά η προβολή πάνω στη γη κάποιου συγκεκριμένου τρόπου ζωής (Βλ. Γ.Ν. ΚΟΚΚΙΝΟΣ, «Αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική και κοινωνικοί παράγοντες» Συριανά 3 (1984), 3). Για πολλούς από τους ναούς των Κυκλάδων, και γενικότερα του Αιγαίου, αυτή η αντίληψη είναι ορατή.


Λευκές κουκίδες, τα ξωκλήσια προβάλλουν τις λεπτές σιλουέτες τους στο γαλάζιο τ’ουρανού και της θάλασσας. Στεφανώνουν τις βουνοκορφές και τα χείλη απόκρημνων βράχων, σπάνε τη μονοτονία στα σκιερά λαγκάδια και ζωντανεύουν τις έρημες ακρογιαλιές. Θέλγουν την αίσθηση και σηκώνουν πιο ψηλά την ψυχή. Λευκά κυβικά σχήματα, με γραφικές εσωτερικές καμάρες, μικροσκοπικά καμπαναριά και χαμηλές ξύλινες πόρτες, αποτελούν αδιάσπαστο κομμάτι του αγαιοπελαγίτικου τοπίου (Μ.Ν. ΡΟΥΣΣΟΣ-ΜΗΛΔΩΝΗΣ, Syra Sacra. Θρησκευτική Ιστορία της Σύρου, Αθήνα 1993, 230).


Για τις μεν Κυκλάδες η ναοδομία των καθολικών ναών είναι η πιο απτή αποτύπωση των δυσκολιών και των λύσεων που έδωσαν οι γηγενείς στις απαιτήσεις της γης, της πέτρας, του ανέμου. Για τα Δωδεκάνησα, τα Επτάνησα και τη Κρήτη η ναοδομία μαρτυρεί τη μεταφορά της δυτικής τεχνοτροπίας ως της πλέον οικίας στους καθολικούς που προέρχονταν μαζικά από την Ευρώπη και εγκαταβιούσαν στην Ελλάδα κάποια περίοδο της ζωής τους.


Από τους 400 και πλέον καθολικούς ναούς που υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα, τα 2/3 βρίσκονται στη Σύρο και τη Τήνο ενώ μόλις 60 είναι διασκορπισμένοι στην Αττική και την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα. Ο χώρος με την μεγαλύτερη συγκέντρωση καθολικών ναών είναι το Αιγαίο πέλαγος σε 13 από τα νησιά του (340 περίπου ναοί, εκ των οποίων οι 315 στις Κυκλάδες).


Πολλοί καθολικοί Ναοί στην Ελλάδα είναι αφιερωμένοι στην Παναγία με διάφορους τίτλους (110 ναοί). Ακολουθούν οι Ναοί που είναι αφιερωμένοι σε εορτές του Ιησού Χριστού (33), στον Αγ. Ιωάννη Βαπτιστή (31), στον Αγ. Γεώργιο (10), στον Αγ. Νικόλαο (20), στον Αγ. Μιχαήλ (16), στον Αγ. Ιωσήφ (10), στον Αγ. Φραγκίσκο (10), στον Αγ. Αντώνιο της Παδούης (8), κτλ. Το αξιοσημείωτο είναι ότι τα 2/3 περίπου των καθολικών Ναών είναι αφιερωμένοι σε κοινούς Αγίους με αυτούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας.


Στο λεύκωμα καταβλήθηκε προσπάθεια να φιλοξενηθούν όλοι οι καθολικοί ενοριακοί Ναοί της χώρας, κάποια παρεκκλήσια, μοναστηριακοί και κοιμητηριακοί ναοί και μερικά εξωκλήσια. Στις εισαγωγές γεωγραφικών ενοτήτων, όπου αυτό είναι τεκμηριωμένο, γίνεται αναφορά και σε πρώην καθολικούς ναούς οι οποίοι είτε μετετράπησαν σε ορθόδοξους (π.χ. η Παναγία των Σταυροφόρων στο Ηράκλειο Κρήτης ή ο σημερινός Αγ. Νικόλαος στο Λακκί της Λέρου) είτε έχουν αλλάξει πλήρως χρήση (π.χ. ο Φραγκαντώνης στο Κάστρο της Σίφνου όπου στεγάζει το αρχαιολογικό μουσείου ή η Παναγία των Αυγουστιανών στο Ρέθυμνο όπου στεγάζει το Ωδείο, πρώην Τζαμί Νερατζέ).


Η φωτογραφική αποτύπωση της θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των χώρων λατρείας του δυτικού χριστιανισμού ευχόμαστε να κάνει γνωστή αυτή την παρακαταθήκη, να αναδείξει την ιστορία της και να προβάλει στους έλληνες και αλλοδαπούς επισκέπτες των τοποθεσιών αυτών μια εν πολλοίς άγνωστη πτυχή της θρησκευτικής ιστορίας της πατρίδος μας. Γι’ αυτό το λόγο το άλμπουμ δεν περιορίζεται απλά στις προσόψεις ή το εσωτερικό πανόραμα των ναών αλλά, όπου αυτό κατέστη εφικτό, και στη προβολή εικόνων, αγαλμάτων, ξύλινων ή μαρμάρινων συνθέσεων (αλτάρια, βαπτιστήρια, θυρεοί, επιγραφές, κτλ.).


Η εκδοτική αυτή προσπάθεια δεν θα είχε ολοκληρωθεί χωρίς την καθοριστική συμβολή όσων επιμελήθηκαν την εισαγωγή κάθε γεωγραφικής ενότητας και όσων έμπρακτα στήριξαν την έρευνα και τη συλλογή του υλικού ως χορηγοί.

Από τον εκδότη