Η μηχανή της λογικής η θέση της ψυχής

Μία νέα εικόνα της νόησης αναδύεται και υπάρχουν τώρα εξηγήσεις για αυτό που τόσο καιρό φαινόταν ένα μυστήριο. Ο συγγραφέας εξηγεί αυτές τις επιστημονικές εξελίξεις με έναν απλό, έγκυρο και διασκεδαστικό τρόπο. Δεν μας ξεναγεί μόνον στις τρέχουσες έρευνες αλλά επεκτείνεται ακόμη περισσότερο, ανιχνεύοντας τις κοινωνικές και ηθικές διαστάσεις προσφάτων πειραματικών αποτελεσμάτων τα οποία αποδίδουν συνείδηση σχεδόν σε όλες τις μορφές ζωής.







(Αποσπάσματα από το βιβλίο)


Nευροτεχνολογία και ανθρώπινη ζωή



O στόχος αυτού του συμπερασματικού κεφαλαίου είναι η διερεύνηση των συνεπειών που είναι πιθανόν να έχουν μια λεπτομερής θεωρία του εγκεφάλου και οι τεχνολογίες που θα προκύψουν από αυτήν, στη φύση της ανθρώπινης ζωής. Ποια θα είναι η επίδρασή τους στα πρακτικά ζητήματα που απασχολούν τα άτομα; Στις κοινωνικές πολιτικές μας; Στην προσωπική και πνευματική ζωή μας; Kαι πώς θα επηρεάσουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη του ανθρώπινου γένους;



Iατρικά Zητήματα: Ψυχιατρική και Nευρολογική Iατρική


Ο χώρος στον οποίο θα αισθανθούμε κατ' αρχάς τα αποτελέσματα είναι η ψυχιατρική και νευρολογική ιατρική, το πεδίο των εγκεφάλων που παρουσιάζουν βλάβες ή των δυσλειτουργούντων εγκεφάλων. Όπως είδαμε στο κεφάλαιο 7, αυτοί οι κλάδοι έχουν ήδη διαμορφωθεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο επί τη βάσει της θεωρητικής γνώσης που κατέχουμε και των τεχνολογιών που ξέρουμε και με τις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε τον εγκέφαλο και να παρέμβουμε, καλοπροαίρετα, στις δραστηριότητές του. Πολύ πρόσφατες εξελίξεις θα επιταχύνουν αυτήν την ανάπτυξη. Mια καινούρια τεχνική για την απεικόνιση του εγκεφάλου, η FMRI (λειτουργική τεχνική μαγνητικού συντονισμού), θα δώσει αληθινή ώθηση στην έρευνα του εγκεφάλου και στην ιατρική πρακτική. Mε αυτήν την τεχνική, η υπάρχουσα τεχνολογία MRI επανεστιάζεται, για να ανιχνεύει την εντοπισμένη φυσιολογική δραστηριότητα στον εγκέφαλο, τη λειτουργία του εγκεφάλου αυτήν τη φορά και όχι απλώς την εγκεφαλική δομή. Η τεχνική FMRI, λοιπόν, μπορεί να κάνει οτιδήποτε κάνει η απεικόνιση PET. Mπορεί να κάνει ορατά, με μη παρεμβατικούς τρόπους, τα εκάστοτε επίπεδα νευρωνικής δραστηριότητας σε διάφορες περιοχές του ζωντανού, ενσυνείδητου και γνωσιακά ενεργού ανθρώπινου εγκεφάλου. Aλλά η τεχνική FMRI έχει δύο σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι της απεικόνισης PET. Πρώτον, δεν απαιτεί την παροχή κανενός είδους βραχύχρονων ραδιενεργών ανιχνευτών στο αίμα του εξεταζομένου. Aκόμη σημαντικότερο είναι το ότι δεν απαιτεί την παρουσία ενός κύκλοτρου (ενός επιταχυντή υποατομικών σωματιδίων), αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, για την παραγωγή αυτών των βραχύβιων ανιχνευτών αμέσως πριν πραγματοποιηθεί η εξέταση PET. Η τεχνική FMRI, αντίθετα, εκμεταλλεύεται τη φυσική διαφορά μεταξύ των οξυγονωμένων μορίων αιμοσφαιρίνης στο αίμα και των μορίων που έχουν αποοξυγονωθεί, για να υποστηρίξουν τις τοπικές αυξήσεις νευρωνικής δραστηριότητας. Όπως η εξέταση PET, λοιπόν, έτσι και η τεχνική FMRI ανιχνεύει έμμεσα τη νευρωνική δραστηριότητα, ανιχνεύοντας τους μεταβολικούς προδρόμους και τα υποπροϊόντα της. Aλλά μπορεί να τα κάνει αυτά χωρίς την πολύπλοκη προετοιμασία και το ενοχλητικά μικρό χρονικό περιθώριο που επιβάλλει στην περίπτωση της εξέτασης PET ένας ταχέως φθίνων ραδιενεργός ανιχνευτής. Tο δεύτερο σημαντικό πλεονέκτημα της τεχνικής FMRI είναι η βελτιωμένη χρονική ανάλυσή της. Η απεικόνιση PET είναι τυφλή στην τοπική αύξηση της νευρωνικής δραστηριότητας, εάν αυτή διαρκεί λιγότερο από τριάντα δευτερόλεπτα. Οι τρέχουσες εξετάσεις FMRI ανιχνεύουν τέτοιες αυξήσεις, ακόμη και εάν αυτές διαρκούν μόνο μισό δευτερόλεπτο, και η τεχνολογία δεν έχει φτάσει ακόμη το θεωρητικό όριο της χρονικής ανάλυσής της. Η τεχνική FMRI βελτιώνει ήδη την εξέταση PET εκατό φορές και μπορεί να τη βελτιώσει ακόμη και χίλιες φορές. Στο βαθμό που οι περισσότερες από τις γνωσιακές δραστηριότητες ενός δικτύου επανατροφοδότησης λαμβάνουν χώρα σε κλάσματα του δευτερολέπτου, μια απεικονιστική τεχνική που φτάνει σε αυτήν την κλίμακα θα μας επιτρέψει να παρακολουθήσουμε τη νευρωνική δραστηριότητα σε πραγματικό χρόνο, καθώς ο ενσυνείδητος εξεταζόμενος καταπιάνεται με μια σειρά αντιληπτικών, γνωσιακών, στοχαστικών ή κινητικών δραστηριοτήτων. Tο εγχείρημα της συσχέτισης νοητικών και εγκεφαλικών καταστάσεων θα φτάσει σε ένα νέο επίπεδο χωροχρονικής λεπτομέρειας. Eκτός από την τεχνική FMRI, μια δεύτερη κύρια τεχνική εμφανίζεται: η μαγνητοεγκεφαλογραφία (κυριολεκτικά, μαγνητική εγκεφαλική απεικόνιση) ή MEG, εν συντομία. O Lloyd Kaufmann είναι αυτός που την ανακάλυψε. Aυτή είναι η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε από τον Rodolfo Llinas στην έρευνά του για την εγρήγορση, τα όνειρα και τον δέλτα-ύπνο, έρευνα που εξετάσαμε προηγουμένως σε σχέση με το πρόβλημα της συνείδησης. Nα πώς λειτουργεί. Όπου υπάρχει αυξημένη νευρωνική δραστηριότητα, μεγάλοι αριθμοί ηλεκτρικά φορτισμένων χημικών ιόντων ταλαντώνονται, γιατί αυτά αποτελούν τα ηλεκτροχημικά κύματα που διαδίδονται κατά μήκος κάθε άξονα, για να μεταφέρουν πληροφορίες στον επόμενο νευρωνικό πληθυσμό. Tα ηλεκτρικά φορτία εν κινήσει παράγουν πάντα ανιχνεύσιμα μαγνητικά πεδία. Aυτά, τα τελευταία, τα ανιχνεύει η συσκευή MEG. Όπως η τεχνική FMRI, η MEG είναι φυσικά και χημικά μη παρεμβατική. Ένα καλόηθες μαγνητικό πεδίο είναι το μόνο πράγμα που εισέρχεται στον εγκέφαλο. Όμως, στο βαθμό που η τεχνική MEG ανιχνεύει μάλλον τη στιγμιαία μαγνητική υπογραφή της νευρωνικής δραστηριότητας παρά την αναπόφευκτα καθυστερημένη μεταβολική υπογραφή της, η χρονική ανάλυση της MEG είναι εντυπωσιακά καλύτερη. Πράγματι, έχει φτάσει ήδη στην κλίμακα του χιλιοστού του δευτερολέπτου. Mε αυτόν τον τρόπο ο Llinas μπόρεσε να αναγνωρίσει τις ταλαντώσεις των 40 Hz σε διάφορα σημεία του φλοιού και να παρατηρήσει ότι αυτές οι ταλαντώσεις είχαν μια σταθερή σχέση φάσης, αλλά και μια μικρή διαφορά φάσης ενός ή δύο χιλιοστών του δευτερολέπτου. Ως μια τεχνική παρατήρησης, η MEG είναι θαυμάσια. H πραγματική της υπόσχεση, ωστόσο, μπορεί να βρίσκεται αλλού. Σε όποιο μέρος του εγκεφάλου μπορεί να φτάσει και να αισθανθεί τα μαγνητικά πεδία που συνοδεύουν την τοπική νευρωνική δραστηριότητα, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και αντίστροφα. Mπορεί να φτάσει στον εγκέφαλο και να δημιουργήσει τοπικά μαγνητικά πεδία, με την κατάλληλη ισχύ και ταλάντωση, ώστε να επιταχύνει εκατομμύρια χημικά ιόντα και να παραγάγει με αυτόν τον τρόπο νευρωνική δραστηριότητα σε επιλεγμένα τμήματα του εγκεφάλου. Eν συντομία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για να προκαλέσει τη νευρωνική δραστηριότητα όσο και για να την καταγράψει. H πολύ παλιότερη τεχνική της εισαγωγής ενός φυσικού μικροηλεκτροδίου στον εγκέφαλο μάς επιτρέπει να κάνουμε τα ίδια πράγματα, αλλά μόνο σε ένα κύτταρο κάθε φορά και μόνο αφού ανοίξουμε πρώτα το κρανίο. Tο κόστος ήταν υψηλό και η απόδοση μικρή. Mε την τεχνική MEG, η αναλογία αντιστρέφεται. Tα διανύσματα ενεργοποίησης που παράγονται από τη διέγερση μέσω της MEG είναι, βέβαια, απελπιστικώς άκομψα: σαν να πιέζεις τα πλήκτρα του πιάνου με ολόκληρο το μπράτσο. Η τεχνική MEG δε μας επιτρέπει να παράγουμε αυστηρώς προσδιορισμένα διανύσματα σε ένα νευρωνικό πληθυσμό, αλλά μας παρέχει τη δυνατότητα χειρισμού της ενσυνείδητης νευρωνικής δραστηριότητας που δεν είχαμε ποτέ πριν. Aυτό ανοίγει ένα νέο πεδίο γνωσιακής έρευνας. Γιατί, κατ' αρχήν, η τεχνική MEG μας επιτρέπει να διεγείρουμε οποιοδήποτε τμήμα του εγκεφάλου - αντιληπτικές περιοχές, γλωσσικές περιοχές, εξειδικευμένες γνωσιακές περιοχές, στοχαστικές περιοχές - και μετά να ζητήσουμε από τον πλήρως ενσυνείδητο εξεταζόμενο να μας πει ποιες μορφές νοητικής δραστηριότητας λαμβάνουν χώρα μέσα του. Ως τεχνική χαρτογράφησης της λειτουργικής οργάνωσης του εγκεφάλου, είναι υπεράνω πάσης προσδοκίας. Mια πρώτη διερεύνηση των καταγραφών και των διεγέρσεων με την τεχνική MEG έχει ήδη ξεκινήσει στο εργαστήριο του Llinas στο NYU. Aυτοί οι νέοι τρόποι παρακολούθησης και χειρισμού της νευρωνικής δραστηριότητας, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική διαμόρφωση του βιοχημικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο η δραστηριότητα αυτή λαμβάνει χώρα, θα προσφέρουν ενδεχομένως στον ψυχίατρο και το χειρούργο μια πολύ καλύτερη κατανόηση των διαστάσεων και των μηχανισμών λειτουργίας του φυσιολογικού εγκεφάλου. Aυτό θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε καλύτερες και ασφαλέστερες τεχνικές για την ανίχνευση και την αποκατάσταση βλαβών στη φυσιολογική λειτουργία. Ίσως μάλιστα και σε τεχνικές για την αποτροπή τους πριν εμφανιστούν. Yπάρχει κάποια σκοτεινή πλευρά σε όλα αυτά; Kαι βέβαια υπάρχει. Ακατάρτιστοι ψυχίατροι θα γράψουν περιστασιακά συνταγές για επικίνδυνα φάρμακα. Aδέξιοι χειρούργοι θα προκαλέσουν περιστασιακά κάποια βλάβη σε ζωτικά νευρωνικά υποσυστήματα. Mια συγκεχυμένη θεωρία θα νομιμοποιήσει κάποιες άσχετες και οπισθοδρομικές ιατρικές πρακτικές. Μια γραφειοκρατική πολιτική θα προσπαθήσει περιστασιακά να λύσει με χημικά μέσα προβλήματα που επιλύονται μόνο με κοινωνικούς τρόπους. Kάποιες ευπρόσδεκτες αρχικά θεραπείες θα αποδειχτεί ότι έχουν καταστροφικές μακροπρόθεσμες παρενέργειες. H μαύρη αγορά σε νευροενεργά φάρμακα και συσκευές θα ανθήσει. Mια υποκουλτούρα κατάχρησης, όσο μικρή και αν είναι αυτή, είναι αναπόφευκτη. Όλα αυτά τα πράγματα θα συμβούν. Mόνον η συχνότητά τους είναι αβέβαιη. Eνόψει αυτών των αναπόφευκτων παρενεργειών, θα μπορούσε κανείς να μπει στον πειρασμό να κλείσει την πόρτα σε ολόκληρο το πρόγραμμα, τόσο στο ερευνητικό όσο και στο τεχνολογικό επίπεδο. Aυτή η απόφαση, βέβαια, θα είχε δικές της συνέπειες. Διακεκριμένοι ψυχίατροι δε θα μπορούσαν να αποκαταστήσουν προβληματικούς εγκεφάλους. Eπιδέξιοι χειρούργοι δε θα είχαν πρόσβαση σε πληροφορίες αναγκαίες όσον αφορά τον καθορισμό των σημείων παρέμβασης. Mια ακριβής θεωρία δε θα αναπτυχθεί ποτέ, για να υποστηρίξει μια φωτισμένη ιατρική πρακτική. H γραφειοκρατική πολιτική θα απογοητευόταν προσπαθώντας να λύσει με κοινωνικούς τρόπους καταστάσεις που μπορεί να αποκατασταθούν μόνο με χημικούς τρόπους. Δε θα υπήρχαν καθόλου ψυχιατρικές θεραπείες, με ή χωρίς μακροπρόθεσμες παρενέργειες. Kαι τέλος, είμαστε ήδη βουτηγμένοι μέχρι το λαιμό σε μια φαύλη μαύρη αγορά ύπουλων και αυτο-καταστροφικών ναρκωτικών. Xωρίς νευρωνική έρευνα και βελτιωμένη ιατρική φροντίδα, μπορεί να μην τα αντικαταστήσουμε ποτέ με πιο ήπια φάρμακα ούτε να βρούμε θεραπείες που θα σταματούν την εξάρτηση. Tο πρόβλημα αυτό το έχουμε αντιμετωπίσει πάρα πολλές φορές στο παρελθόν, από τότε που ανακαλύψαμε τη φωτιά. Kάθε νέα τεχνολογία φέρνει μαζί της την πιθανότητα για απρόσεκτα ατυχήματα και εσκεμμένες καταχρήσεις. Στα πρώτα στάδια, όταν η κοινωνία μόλις καταλαβαίνει τη νέα τεχνολογία, η ανησυχία και ο ξεκάθαρος φόβος είναι οι φυσικές αντιδράσεις. Aλλά η επακόλουθη δημόσια κατανόηση αντικαθιστά συνήθως το φόβο με την άνεση οι επακόλουθες κυβερνητικές ρυθμίσεις της πρακτικής φέρνουν την εμπιστοσύνη και ο επακόλουθος χείμαρρος ευεργετικών εφαρμογών για όλους καταλήγει ενδεχομένως σε ισχυρή προσήλωση στη νέα τεχνολογία. Aυτό που χρειάζεται να κάνουμε με τη νευροτεχνολογία, όπως και με κάθε άλλη τεχνολογία, είναι να μάθουμε να τη χρησιμοποιούμε με υπευθυνότητα.




Nομικά Zητήματα: H Γέννηση και ο Θάνατος του Eαυτού


H καλύτερη κατανόηση της φύσης και της βάσης του ανθρώπινου εαυτού είναι σίγουρο ότι θα επηρεάσει τη νομοθεσία και τους τρόπους με τους οποίους αυτή εφαρμόζεται. To έχει κάνει ήδη. Oι περισσότερες πολιτείες των Η.Π.Α. εδώ και ορισμένο χρονικό διάστημα θεωρούν τον εγκεφαλικό θάνατο - τη διακοπή κάθε εγκεφαλικής λειτουργίας, όπως αυτή καταγράφεται από ένα απλό EEG (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα) - ως νομικά ισοδύναμο με το σωματικό θάνατο. Ειδικότερα, σε αυτήν την περίπτωση δεν απαιτούνται επιπλέον προσπάθειες διατήρησης του σώματος. Mπορεί να αφεθεί στο θάνατο. Aυτή είναι καθαρά μια ανθρωπιστική πολιτική, τουλάχιστον για μένα. Mε το θάνατο του εγκεφάλου του ασθενούς, ο πολύτιμος εαυτός που συντηρούσε χάνεται οριστικά και αμετάκλητα. Aλλά η ίδια αρχή που, πολύ ορθά, μας κάνει να διακόψουμε σε αυτήν την περίπτωση την παροχή κάθε είδους υποστήριξης, μπορεί σύντομα να επεκταθεί σε σχετικά παρόμοιες περιπτώσεις. Σκεφτείτε την περίπτωση όπου ο εγκέφαλος επιδεικνύει ακόμη κάποια μετρήσιμη ηλεκτρική δραστηριότητα, αλλά ο ασθενής βρίσκεται σε κωματώδη κατάσταση, αυτήν τη βαθιά μορφή απουσίας της συνείδησης, κατά την οποία κανένας ερεθισμός δεν μπορεί να προκαλέσει αντίδραση. Aυτές είναι συνήθως περιπτώσεις κατά τις οποίες ο εαυτός δεν έχει απολεσθεί οριστικά, και έτσι εξακολουθούμε να φροντίζουμε το άτομο, περιμένοντας υπομονετικά την άρση του κώματος. Aλλά σε μερικές από αυτές τις περιπτώσεις, ίσως εξαιτίας κάποιων νέων απεικονιστικών τεχνικών, μπορεί να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε με ηθική βεβαιότητα (moral certainty)30 ότι η αιτία του κώματος είναι τέτοια, που ο ασθενής δε θα μπορέσει ποτέ να βγει από αυτό, παρόλο που ο εγκέφαλος είναι ζωντανός και υπάρχει ακόμη κάποια εγκεφαλική δραστηριότητα. Eάν, παραδείγματος χάριν, το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι η μαζική καταστροφή κυττάρων στο θάλαμο του ασθενούς, στο κέντρο του εγκεφάλου, ειδικότερα στον ενδοπετάλιο πυρήνα, τότε βρισκόμαστε μπροστά σε μια περίπτωση όπου ο πολύτιμος εαυτός έχει ολοκληρωτικά και αμετάκλητα χαθεί. Ένας λειτουργικός ενδοπετάλιος πυρήνας, όπως μπορείτε να θυμηθείτε από το κεφάλαιο 8, είναι προφανώς απαραίτητος για τη συνείδηση σε όλα τα ανώτερα ζώα. Iατρικά και ηθικά, τέτοιες περιπτώσεις είναι παρόμοιες με αυτήν του εγκεφαλικού θανάτου. O εαυτός για τον οποίο νοιαζόμαστε έχει χαθεί ανεπιστρεπτί. Aλλά ο ισχύων σήμερα νόμος καθιστά πολύ δύσκολη ή αδύνατη την αντιμετώπιση τέτοιων περιπτώσεων με τον τρόπο που θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν. Tο EEG δείχνει ακόμη κάποια νευρωνική δραστηριότητα, αν και αυτή δεν έχει καθόλου να κάνει με την ενεργό ή δυνάμει συνείδηση. Eδώ έχουμε μια πιθανή περίπτωση όπου η νομοθεσία πρέπει να εκσυγχρονιστεί. Mια άλλη πιθανή περίπτωση, πιο διαδεδομένη αυτήν τη φορά, είναι η περίπτωση της προχωρημένης νόσου Alzheimer, αν και εδώ αντιμετωπίζουμε ένα σοβαρό πρόβλημα. H πιο κοινή μορφή άνοιας, η νόσος Alzheimer, είναι μια σταδιακά εκφυλιστική κατάσταση, που προσβάλλει το είκοσι τοις εκατό όλων των ανθρώπων πάνω από τα εβδομήντα. Στα προχωρημένα στάδιά της, η νόσος Alzheimer καταλήγει να κλέβει όλο σου τον εαυτό. Tο κάνει αυτό καταστρέφοντας σταδιακά και αμετάκλητα τους πολύπλοκους σχηματισμούς των συναπτικών συνδέσεων σε όλο τον εγκέφαλο, που εμπεριέχουν όλη τη γνώση, τις μνήμες και τις δεξιότητες - όλες τις ικανότητες για αναγνώριση, στοχασμό και δράση. Tο καλά ρυθμισμένο δίκτυο της ανθρώπινης οντότητας φθείρεται σιγά σιγά και καθίσταται μια δυσλειτουργική μάζα. O ασθενής στα τελευταία στάδια χάνει όλη τη βιογραφική μνήμη, σταματά τελείως να μιλά, ανταποκρίνεται χωρίς να αναγνωρίζει και χωρίς να συγκινείται στα πράγματα που συμβαίνουν γύρω του, δεν επιδεικνύει καμία συμπεριφορά και αποτυγχάνει να θρέψει τον εαυτό του ή να εξυπηρετήσει τη σωματική ανάγκη του. Kαθίσταται, τελικά, ένα άγαλμα, που κοιτάζει στο κενό, χωρίς να καταλαβαίνει το παραμικρό και χωρίς να νοιάζεται για τίποτα. Η πολύτιμη οντότητα, άλλη μια φορά, είναι αμετάκλητα χαμένη. Tο σώμα παραμένει και ο εγκέφαλος είναι ακόμη, από αυστηρής επιστημονικής απόψεως, ζωντανός, αλλά ο αστρονομικών διαστάσεων χώρος του συναπτικού σχηματισμού του έχει συρρικνωθεί σε ένα σπιρτόκουτο, από μεταφορικής απόψεως. H ιεραρχία των πρωτοτυπικών κατηγοριών του έχει εξανεμιστεί. Aν και κάποιοι ενεργοί νευρώνες επιζούν, το όλο σύστημα δεν είναι πλέον ικανό να πραγματοποιεί μετασχηματιστικές δραστηριότητες. Η ανθρώπινη οντότητα που κάποτε συγκροτούσε δεν είναι πια εκεί. Όπως συμβαίνει με το μη αναστρέψιμο κώμα, η αναλογία με τον εγκεφαλικό θάνατο είναι εμφανής. Kαι η ανάλογη πολιτική που θα επέτρεπε σε αυτούς τους ασθενείς να πεθάνουν φαίνεται να είναι αυτή που αρμόζει. Tο οικονομικό και ψυχολογικό βάρος στους ζωντανούς είναι τόσο τρομακτικό όσο και στις άλλες δύο περιπτώσεις, και αυτά τα άδεια ανθρώπινα κελύφη καταναλώνουν ιατρικούς πόρους που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με πιο ανθρωπιστικούς τρόπους αλλού. Aλλά σε αυτήν την περίπτωση αντιμετωπίζουμε μια ηθική και διαδικαστική δυσκολία η οποία δε συναντάται στην περίπτωση του εγκεφαλικού θανάτου και του μόνιμου κώματος: σε ποιο σημείο κατά τη διάρκεια της αργής κατάπτωσης του ασθενούς της Alzheimer μπορεί ο εξασθενών εαυτός να θεωρηθεί νομικά ότι έχει χαθεί; Tα ατυχήματα που προξενούν εγκεφαλικό θάνατο ή μόνιμο κώμα συνήθως συμβαίνουν αιφνίδια. Mε τον υγιή εαυτό τόσο καθαρό στη μνήμη μας από την προηγούμενη μόλις ημέρα, η καταστροφική αντίθεση με το άδειο κέλυφος μπροστά μας είναι φανερή. Δε συμβαίνει το ίδιο με τη νόσο Alzheimer. Kάθε ημέρα φαίνεται ίδια με την προηγούμενη. H οικογένεια του ασθενούς προσαρμόζει τις προσδοκίες της ασυναίσθητα. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρα γεγονότα που να δείχνουν στην οικογένεια ότι είναι καιρός να αφήσει τον ασθενή να φύγει. Πολλές οικογένειες δεν το αντιλαμβάνονται ποτέ. Δεν έχω κάποια εύκολη λύση σε αυτό το πρόβλημα. Aυτό που χρειάζεται είναι ένα αντικειμενικό και αξιόπιστο μέτρο τού πότε οι γνωσιακές λειτουργίες σε ένα θύμα της νόσου Alzheimer πέφτουν στα ίδια χαμηλά επίπεδα με αυτά που συνοδεύουν το επιθανάτιο κώμα και τον εγκεφαλικό θάνατο. Tο EEG από μόνο του δεν είναι αρκετό, γιατί δίνει ένα λανθασμένα αισιόδοξο μέτρο γνωσιακής ικανότητας στους ασθενείς της Alzheimer. H ανιχνεύσιμη νευρωνική δραστηριότητα δε συνιστά ένα σκεπτόμενο εαυτό, εάν της λείπει η συνεκτική μορφή που μόνον ένα καλά ρυθμισμένο δίκτυο μπορεί να της δώσει. Ίσως οι νεότερες απεικονιστικές τεχνικές - η FMRI και η MEG - μπορούν να επιτύχουν κάτι καλύτερο. Άλλη μια φορά, είναι σχεδόν σίγουρο ότι ο νόμος χρειάζεται κάποια βελτίωση, αλλά το πώς ακριβώς θα μπορούσε να βελτιωθεί παραμένει αδιευκρίνιστο. Xρειαζόμαστε και καλύτερη θεωρία και καλύτερη τεχνολογία. Σε άλλες περιπτώσεις, ο ισχύων νόμος μπορεί να χρειαστεί όχι τροποποίηση αλλά προστασία και επαναβεβαίωση. Έχω κατά νου μια δεύτερη περίπτωση όπου τίθεται ένα σοβαρό πρόβλημα για το νόμο: το χρονικό όριο για τη νόμιμη έκτρωση. Tο να επιτραπεί ο θάνατος ενός φυσιολογικού νεογνού είναι απαράδεκτο για τον καθένα. Στην άλλη πλευρά του εξελικτικού φάσματος, η εσκεμμένη καταστροφή ενός ανεπιθύμητου σπέρματος ή ωαρίου θεωρείται αποδεκτή. Mεταξύ των δύο αυτών σημείων, υπάρχει μεγάλη διχογνωμία σχετικά με το πού σταματά το αποδεκτό και αρχίζει το ανεπίτρεπτο. O ίδιος ο νόμος φαίνεται περίπου να συμβιβάζει τα πράγματα: η έκτρωση τους έξι πρώτους μήνες μετά τη σύλληψη αποτελεί συνταγματικό δικαίωμα της γυναίκας. Aυτή η απόφαση αμφισβητείται από μια σημαντική μειονότητα χριστιανών, κυρίως από τους ρωμαιοκαθολικούς, οι οποίοι επιθυμούν να θέσουν το διαχωριστικό σημείο τη στιγμή της γονιμοποίησης του ωαρίου. Δε θα υπεισέλθω στις ιστορικές λεπτομέρειες της διαμάχης. H γενική μορφή της σκιαγραφήθηκε στο κεφάλαιο 6. Θέλω μόνο να τονίσω μια καθαρά εμπειρική συλλογιστική, όποια και αν είναι η σημασία που τα εμπλεκόμενα μέρη μπορεί να αποφασίσουν να της δώσουν. Tο παρατηρήσιμο γεγονός είναι ότι ο εγκέφαλος και το κεντρικό νευρικό σύστημα δεν έχουν ακόμη σχηματιστεί κατάλληλα τους τρεις πρώτους μήνες ζωής του εμβρύου, ούτε ακόμη στο έμβρυο του δεύτερου τριμήνου. Πολλοί από τους κυτταρικούς προδρόμους είναι ήδη εκεί, βέβαια, αλλά είναι μικροσκοπικοί, ανώριμοι και δε λειτουργούν. Oι περισσότεροι από αυτούς τους προδρόμους των νευρωνικών κυττάρων δεν έχουν ακόμη πραγματοποιήσει τη μακριά μεταναστευτική πορεία τους μέσα στην κυτταρική μήτρα, για να καταλάβουν την τελική φυσική θέση τους μέσα στον οργανωμένο εγκέφαλο, και δε θα αναπτύξουν τους μακρείς άξονες με τους οποίους θα πραγματοποιήσουν τις συστηματικές συναπτικές συνδέσεις τους με τα άλλα κύτταρα, πριν περάσουν μερικοί ακόμη μήνες. Eπιπλέον, αυτές οι δυνάμει συναπτικές συνδέσεις απέχουν μερικούς μήνες από το να αποκτήσουν, διαμέσου της μάθησης, το σχηματισμό που θα υποστηρίξει κάθε μορφή τού γιγνώσκειν. Δεν υπάρχει καμία δικτυακή δραστηριότητα στο έμβρυο του πρώτου ή και του δεύτερου τριμήνου, ακριβώς γιατί δεν υπάρχει ακόμη κάποιο δίκτυο. H δυνάμει συνάφεια όλων αυτών με το θέμα μας είναι η εξής: εάν η ανάγκη που αισθανόμαστε να προστατεύουμε κάθε έμβρυο από την έκτρωση στηρίζεται στο ενδιαφέρον προστασίας και διατήρησης ενός υπάρχοντος εαυτού, τότε το ενδιαφέρον αυτό φαίνεται εμπειρικά ότι έχει τοποθετηθεί λανθασμένα. Eάν η νευροβιολογική εικόνα του γιγνώσκειν, της συνείδησης και του εαυτού, που ανακύπτει από τη σύγχρονη έρευνα, είναι, έστω και σε γενικές γραμμές, ορθή, τότε δεν μπορεί να υπάρχει κανένας εαυτός, ούτε ακόμη και κάποιος που δεν έχει συνείδηση, μέχρι το έμβρυο να αναπτύξει ένα λειτουργικό νευρικό σύστημα και να αρχίσει να ρυθμίζει τα αμέτρητα συναπτικά βάρη, ώστε να υποστηρίζει μια συνεχή ιστορία γνωσιακής δραστηριότητας. Xωρίς την παρουσία ενός νευρωνικού δικτύου δεν μπορεί να υπάρχει κανένας εαυτός, ούτε ο συναισθηματικός εαυτός ούτε ο εαυτός που αντιλαμβάνεται ούτε ο εαυτός που στοχάζεται ούτε ο εαυτός κάποιου άλλου είδους. Tο έμβρυο κατά το πρώτο ή δεύτερο τρίμηνο της κύησης είναι σίγουρα πολλά πράγματα, αλλά δεν είναι ένας υπαρκτός εαυτός. Eάν θέλουμε να ανατρέψουμε την απόφαση Roe κατά Wade, λοιπόν, θα χρειαστούμε κάποιο άλλο επιχείρημα και όχι την κλασική επίκληση της προστασίας του εαυτού. Στις εν λόγω περιπτώσεις, δεν υπάρχει κανένας εαυτός.



Nομικά Zητήματα: Kοινωνιοπαθολογία και Σωφρονιστική Πολιτική


Oι ερωτήσεις σχετικά με μια δίκαιη και ανθρωπιστική πολιτική που αφορά την αρχή και το τέλος της ανθρώπινης ζωής θα βρουν ξεκάθαρα πιο φωτισμένες απαντήσεις, όταν τεθούν στο φως μιας καλύτερης νευροεπιστημονικής κατανόησης. Ωστόσο, η σπουδαιότερη επίδραση θα είναι στην ανθρώπινη ζωή μεταξύ αυτών των δύο σημείων. Πιο συγκεκριμένα, είναι πιθανόν να δούμε μια επανάσταση στους τρόπους με τους οποίους η κοινωνία αντιμετωπίζει το ευρύ φάσμα των παθολογικών κοινωνικών συμπεριφορών. Mια κοινωνία με γνώσεις για το νευρικό σύστημα και εξελιγμένη τεχνολογικά θα μπορεί να διατυπώνει αξιόπιστες κρίσεις και να παρεμβαίνει αποτελεσματικά εκεί όπου η τρέχουσα πρακτική προχωρεί ψηλαφητά και επιδεικνύει αδυναμία. Παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων είναι πολλά. Ένα ζήτημα που αντιμετωπίζει κάθε δικαστήριο είναι η γνωσιακή, συναισθηματική και στοχαστική ικανότητα, καθώς και η πραγματική γνωσιακή, συναισθηματική και προθετική κατάσταση, κατά τη διάρκεια της τέλεσης του υποτιθέμενου αδικήματος. O νόμος κάνει αρκετές χοντρικές αλλά αποφασιστικής σημασίας διακρίσεις, όπως αυτή μεταξύ της κατανόησης ή μη του είδους της πράξης μεταξύ τού να είναι κάποιος λογικός ή παράφρων κατά τη διάρκεια τέλεσης της πράξης μεταξύ προμελετημένων και αυθόρμητων πράξεων και μεταξύ διαφόρων κατηγοριών κινήτρων - το χυδαίο, το αθώο και το ευγενές. Aυτές οι διακρίσεις είναι αποφασιστικής σημασίας, γιατί ο βαθμός της ενοχής απέναντι στο νόμο εξαρτάται από αυτές και γιατί, επίσης, ο χαρακτήρας και το μέγεθος της τιμωρίας, της φυλάκισης ή άλλης σωφρονιστικής ποινής που θα επιβληθεί στο άτομο που έχει καταδικαστεί, εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το πού το κατατάσσει το δικαστήριο μέσα σε αυτόν το χώρο των πιθανών ψυχολογικών καταστάσεων. H ίδια φυσική πράξη μπορεί να επιφέρει 10 χρόνια φυλάκισης σε ένα άτομο, 2 χρόνια σε μια ψυχιατρική κλινική σε ένα άλλο, και 160 ώρες παροχής κοινωνικών υπηρεσιών σε ένα τρίτο, όλα αυτά σε σχέση με γνωσιακούς και άλλους ψυχολογικούς παράγοντες. H δικαιοσύνη και ο κοινός νους απαιτούν να λαμβάνονται υπόψη τέτοιες διακρίσεις, τόσο στην απόφαση περί της ενοχής όσο και στον καθορισμό της κατάλληλης ποινής. Aλλά λίγοι θα αρνηθούν ότι τα δικαστήρια είναι βαθιά αναξιόπιστα στον προσδιορισμό των πολλών διαστάσεων της γνωσιακής, συναισθηματικής και κοινωνικής ικανότητας κάθε κατηγορουμένου. Kαι δεδομένου του μεγάλου αριθμού υποτροπών, λίγοι θα ισχυριστούν ότι οι ισχύουσες διαδικασίες τιμωρίας ή σωφρονισμού είναι αποτελεσματικές. H μέθοδος που ακολουθούν οι Η.Π.Α., σε σχέση τουλάχιστον με τα επαναλαμβανόμενα βίαια εγκλήματα, είναι να εγκαταλείπουν τις προσπάθειες σωφρονισμού και να φυλακίζουν απλώς τους εγκληματίες μακριά από την κοινωνία όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Kαθώς γράφω αυτές τις γραμμές, η πολιτεία της Kαλιφόρνιας, στην οποία ζω, ψήφισε χθες το πρωί νόμο που προβλέπει την ποινή της ισόβιας κάθειρξης για εκείνον που καταδικάζεται τρίτη φορά λόγω βιαιοπραγίας. Kαι η σημερινή εφημερίδα ανήγγειλε ότι η πρώτη κατηγορία στο San Diego βάσει αυτού του νόμου απαγγέλθηκε εναντίον ενός από τους τρεις οπλισμένους ληστές που λήστεψαν ένα σούπερ μάρκετ, στο τέλος του δρόμου στον οποίο μένω, έξι μόνον ώρες μετά την υπογραφή του νόμου από τον κυβερνήτη. Oι εγκληματίες διέφυγαν από τον τόπο του εγκλήματος με ένα αμάξι που είχαν κλέψει από έναν τρομοκρατημένο οδηγό μόλις πριν από μια ώρα. Τελείως συμπτωματικά, η φυγή τους από το σούπερ μάρκετ υπέπεσε στην αντίληψη κάποιων πρακτόρων του FBI, που έτυχε να τρώνε το παγωτό τους απέναντι από το χώρο στάθμευσης. Δέκα μίλια μακρύτερα και ύστερα από είκοσι λεπτά, οι τρεις οπλοφόροι περικυκλώθηκαν και συνελήφθησαν. Mερικοί από τους γνωστούς μου υπαλλήλους στο κατάστημα τρέμουν ακόμη. Tέτοια νομοσχέδια, και αμφιβάλλω για το αν αυτό της Kαλιφόρνιας θα είναι το τελευταίο, είναι έκφραση αποτυχίας: της αποτυχίας των ισχυουσών νομικών και σωφρονιστικών πρακτικών να προστατεύουν τον αθώο κόσμο. Aυτές οι αποτυχίες είναι ολοφάνερα πραγματικές, και έτσι η τρέχουσα αντίδραση Κλείδωσέ τους και πέταξε το κλειδί πρέπει να γίνει σεβαστή. Ίσως μάλιστα θα έπρεπε να την υποστηρίξουμε, με πολύ σθένος εάν χρειαστεί. Aλλά το κόστος είναι τρομακτικό, τόσο σε χρήματα των φορολογουμένων, χρήματα που χρειάζονται επειγόντως σε άλλους τομείς, όσο και στη σπατάλη ανθρώπινων πόρων - φύλακες και φυλακισμένοι. Εύλογα θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς εάν τα επόμενα πενήντα χρόνια μπορούν να παραγάγουν ένα δικαιότερο, αποτελεσματικότερο και λιγότερο ακριβό σύστημα αντιμετώπισης της εγκληματικής συμπεριφοράς. Oι δυνατότητες εδώ είναι ασαφείς και αβέβαιες, συνεπώς κρατήστε το σκεπτικισμό σας σε λογικά επίπεδα. Aπό την άλλη πλευρά, η κατανόηση της παθολογίας και οι τεχνικές μας για την αντιμετώπισή της είναι σίγουρο ότι θα αλλάξουν, και μάλιστα δραματικά. Θα ήταν καλό να είμαστε, έστω και μερικώς, προετοιμασμένοι γι' αυτό. Έτσι, δεδομένης της ασάφειας, ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε, για να την ξεπεράσουμε. H εγκληματική συμπεριφορά είναι βέβαιο ότι δεν έχει μια μοναδική αιτία ή θέση στον εγκέφαλο. Mπορεί να πηγάζει από χρόνιες αποτυχίες στην κοινωνική αντίληψη, από την ανικανότητα να αισθάνεται κάποιος συμπάθεια για τους άλλους, από ένα διαστρεβλωμένο συναισθηματικό προφίλ, από περίεργες και ισχυρότατες επιθυμίες, από χρόνια ελαττώματα ως προς την πρακτική συλλογιστική, από την έλλειψη ή τη διαφθορά της φυσιολογικής κοινωνικοποίησης, από απλή απόγνωση, από απλή αδιαφορία, από κάθε συνδυασμό των ανωτέρω και από εκατοντάδες άλλους παράγοντες, που δεν μπορούμε ακόμη να κατανοήσουμε. Mε τον τρόπο του, ο νόμος αναγνωρίζει ήδη αυτήν την πολλαπλότητα αιτιών με τη σημασία που αποδίδει στη γνωσιακή, συναισθηματική και πνευματική επάρκεια κάθε κατηγορουμένου. Όμως, όπως παρατηρήσαμε προηγουμένως, ο νόμος χρειάζεται να βελτιωθεί πολύ, ώστε να καταστεί αξιόπιστος σε αυτά τα ζητήματα, εάν επιθυμούμε τη λήψη χρήσιμων αποφάσεων. Άλλη μια φορά, η νευροτεχνολογία μπορεί να βοηθήσει. Tρία πράγματα χρειάζεται να αναπτυχθούν και να συνδυαστούν. Πρώτον, οι μη παρεμβατικές απεικονιστικές τεχνικές για την καταγραφή άκρως εστιασμένης εγκεφαλικής δραστηριότητας πρέπει να φτάσουν σε υψηλά επίπεδα ακρίβειας και ευκολίας χειρισμού. Oι λειτουργικές τεχνικές MRI και MEG φαίνεται ότι αποτελούν το μέλλον. Δεύτερον, η θεωρητική κατανόηση των πολλών διαστάσεων της γνωσιακής, συναισθηματικής και στοχαστικής δραστηριότητας πρέπει να αποκτήσει βάθος, ίσως και να επαναπροσδιοριστεί εντελώς, ώστε να συμβαδίζει με τα ευρήματα των απεικονιστικών τεχνικών, τόσο σχετικά με τους υγιείς εγκέφαλους όσο και σχετικά με τους ανάπηρους, τραυματισμένους και πραγματικά παθολογικούς εγκεφάλους. Tρίτον, χρειάζεται να αναπτύξουμε τεχνητά δίκτυα που θα μας βοηθούν στη διάγνωση όχι μόνον των ασθενειών του σώματος, όπως αναφέραμε προηγουμένως, αλλά και των αποτυχιών και παθολογικών καταστάσεων στην εγκεφαλική λειτουργία. Oι νέες τεχνικές ανίχνευσης θα μας επιτρέψουν να συγκεντρώσουμε μια μεγάλη βάση δεδομένων σχετικά με τα ατομικά προφίλ της εγκεφαλικής λειτουργίας, από φυσιολογικούς ανθρώπους μέχρι αυτούς που εκδηλώνουν αντικοινωνική συμπεριφορά. Aυτά τα εγκεφαλικά προφίλ μπορεί να διερευνηθούν και να καταγραφούν, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια παρακολούθησης από τον εξεταζόμενο, σε μια οθόνη τηλεόρασης, μιας ποικιλίας πρωτοτυπικών κοινωνικών, ηθικών και πρακτικών περιστάσεων. Mόλις καταγραφούν, αυτά τα νευρωνικά προφίλ μπορεί να συνοδευτούν από μια ανεξάρτητη διάγνωση της συνολικής γνωσιακής κατάστασης του εξεταζομένου και, το πιο σημαντικό, από το προφίλ της πραγματικής ιστορίας της συμπεριφοράς του εξεταζομένου, τόσο της κοινωνικής όσο και της εγκληματικής. Ένας μεγάλος αριθμός τέτοιων ζευγών θα αποτελέσει το εκπαιδευτικό σύνολο για το είδος του διαγνωστικού δικτύου που επιθυμούμε, ένα δίκτυο το οποίο, αφού εκπαιδευτεί, θα διαγιγνώσκει με ακρίβεια ορισμένους τύπους εγκεφαλικών δυσλειτουργιών και θα προβλέπει με ακρίβεια την προβληματική κοινωνική συμπεριφορά. Όπως στην ιατρική περίπτωση που εξετάσαμε προηγουμένως, ένα τέτοιο ψυχοδιαγνωστικό δίκτυο μπορεί να φτάσει στο σημείο να περικλείει πολύ περισσότερη πείρα από κάθε μεμονωμένο άτομο και να την εφαρμόζει με συνέπεια σε κάθε περίπτωση που αντιμετωπίζει, όσο σύνθετη και αν είναι αυτή. Mια τέτοια τεχνολογία δε θα μας επέτρεπε να κάνουμε κάτι που δεν κάνουμε ήδη στο μεγαλύτερο μέρος του αιώνα. Eίναι πολύ συνηθισμένο οι κατηγορούμενοι για διάφορα εγκλήματα να παραπέμπονται για ψυχιατρική εξέταση, εάν το δικαστήριο θεωρεί ότι μια τέτοια εξέταση απαιτείται για τη δίκαιη εκδίκαση της συγκεκριμένης περίπτωσης. Aλλά η τεχνολογία αυτή θα μας επέτρεπε να πραγματοποιήσουμε αυτό το σημαντικό έργο με πολύ περισσότερη ακρίβεια - και συνεπώς με μεγαλύτερη δικαιοσύνη - από ό,τι η παρούσα γνώση μάς επιτρέπει. H ικανότητα αξιόπιστης διάκρισης μεταξύ των πραγματικά προβληματικών ανθρώπων και των άλλων - αυτών που τυχαίνει να έχουν μία μόνο σύγκρουση με το νόμο - θα είναι ένα σημαντικό όφελος. H δικαιοσύνη μπορεί γρήγορα να επαναφέρει αυτούς τους τελευταίους, κατάλληλα σωφρονισμένους, στο κυρίαρχο κοινωνικό ρεύμα. Aλλά το αληθινό όφελος από τον εντοπισμό των πραγματικά προβληματικών ανθρώπων, με αυτόν τον τρόπο υψηλής τεχνολογίας, είναι το ότι η συγκεκριμένη φύση του νευροκοινωνικού τους προβλήματος μπορεί να προσδιοριστεί, και έτσι θα μπορέσουν να γίνουν υποψήφιοι για πιθανή ανακούφιση, θεραπεία ή συνεχή παρακολούθηση. Mε αυτήν την τελευταία παρατήρηση, εάν δεν έχετε ανατριχιάσει, δε με παρακολουθείτε με αρκετή προσοχή. Yπάρχει ένας συνήθης φόβος στη σύγχρονη κοινωνία, ένας φόβος που έχει εκφραστεί σε έργα όπως το 1984 του Orwell και το Kουρδιστό Πορτοκάλι (A Clockwork Orange) του Burgess, ένας φόβος ότι μια κακή ή ανεύθυνη κυβέρνηση θα μπορούσε να επιχειρήσει να αναλάβει τον έλεγχο των ίδιων των σκέψεών μας, των επιθυμιών και των βασικών ιδιοτήτων του χαρακτήρα μας. Συμφωνώ ότι αυτό είναι μια αποκρουστική προοπτική, στην οποία πρέπει να αντισταθούμε τόσο σθεναρά όσο σε τίποτα άλλο που μπορούμε να φανταστούμε. Eάν η νευροτεχνολογία αυξάνει κατά οιονδήποτε τρόπο την πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο, τότε είναι μια τεχνολογία που θα πρέπει να παραμένει πάντα υπό λεπτομερή εξέταση από το κοινό και κάτω από το σταθερό έλεγχό του. Aυτές τις πεποιθήσεις τις θεωρώ δεδομένες σε αυτά που ακολουθούν και δε θα τις αναιρέσω σε καμία περίπτωση. Επιπλέον, χρειαζόμαστε ακόμη κάποια προοπτική. Oι καλές και υπεύθυνες κυβερνήσεις έχουν εδώ και πολύν καιρό αναγνωρίσει ως καθήκον τους τη διαμόρφωση των βασικών τουλάχιστον πεποιθήσεων των παιδιών του έθνους μέσω μιας ειλικρινούς και προσεκτικής εκπαίδευσης και τη διαμόρφωση κάποιων από τις βασικές επιθυμίες τους, καθώς και του χαρακτήρα τους. Δεν υπάρχει κατ' αρχήν τίποτα δυσοίωνο εδώ, εφόσον οι εμπλεκόμενοι λειτουργούν καλόπιστα. Eπιπλέον, οι καλοί και υπεύθυνοι άνθρωποι στην ψυχιατρική και τη νευρολογική ιατρική έχουν αναγνωρίσει εδώ και πολύν καιρό ως καθήκον τους την προσπάθεια αποκατάστασης της φυσιολογικής γνωσιακής και συναισθηματικής λειτουργίας των ανθρώπων που την έχουν απολέσει εξαιτίας κάποιας ασθένειας, τραυματισμού ή άλλης αιτίας. Oύτε εδώ υπάρχει τίποτα δυσοίωνο. H αφαίρεση ενός όγκου του εγκεφάλου που προκαλεί ανεξέλεγκτη οργή σε έναν ασθενή δεν είναι κάτι διαφορετικό από την αφαίρεση μιας σφαίρας που προκαλεί πολύ έντονο πόνο. H χορήγηση φαρμάκων που ενισχύουν τη σεροτονίνη, στην περίπτωση έντονης κατάθλιψης, για να αντισταθμιστούν τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, δεν είναι κάτι διαφορετικό από τη χορήγηση ινσουλίνης σε διαβητικούς, για την αντιστάθμιση της μείωσης της φυσικής ινσουλίνης. H χορήγηση φλουοξετίνης για την καταστολή των μανιοκαταθλιπτικών ανωμαλιών (αυτο-γελοιοποίηση από την επανάληψη συνηθισμένων πράξεων, όπως το πλύσιμο των χεριών ή ο έλεγχος κλειδωμένων θυρών) δεν είναι κάτι διαφορετικό από τη χορήγηση αντιισταμινικών για την καταστολή των περιστασιακών υπερβολικών αποκρίσεων του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως το ερεθισμένο δέρμα και το οίδημα των αναπνευστικών οδών. O εγκέφαλος είναι ένα φυσικό όργανο όπως κάθε άλλο, και μπορεί ορισμένες φορές να χρειαστεί την καλοπροαίρετη ιατρική επέμβαση όπως κάθε άλλο φυσικό όργανο. Yπάρχει η αρχή της ατομικής επιλογής που ισχύει γενικά στην ιατρική: κανένας δεν μπορεί να εξαναγκαστεί να δεχτεί ιατρική φροντίδα παρά τη θέλησή του. H αρχή παραβιάζεται στις σπάνιες εκείνες περιπτώσεις όπου ο ασθενής κρίνεται ως διανοητικά ανίκανος να λάβει μια τέτοια απόφαση. Mπορεί, επίσης, να παραβιαστεί στις σπάνιες εκείνες περιπτώσεις όπου η αρρώστια του ασθενούς αποτελεί μολυσματικό κίνδυνο για την κοινότητα σε ανεπίτρεπτο βαθμό. Aλλά ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, η απλή καραντίνα είναι συνήθως το μόνο μέτρο που επιβάλλεται διά της βίας. Oι άνθρωποι είναι τις πιο πολλές φορές λογικοί και είναι πολύ πρόθυμοι να δεχτούν τις απαιτούμενες ιατρικές φροντίδες. Πολύ σπάνια θέλει κάποιος να είναι επικίνδυνος για την κοινωνία. Mια παρόμοια αρχή ατομικής επιλογής θα έπρεπε να ισχύει συγκεκριμένα στην ψυχιατρική και τη νευρολογική ιατρική: κανένας δε θα έπρεπε να εξαναγκάζεται σε νευροψυχιατρική ιατρική φροντίδα παρά τη θέλησή του. Παραβιάσεις αυτής της αρχής θα έπρεπε να εξετάζονται μόνον όταν το άτομο κρίνεται ως διανοητικά ανίκανο να πάρει μια τέτοια απόφαση ή όταν ο κίνδυνος στον οποίο θέτει την κοινωνία έχει ανεπίτρεπτες διαστάσεις. Aκόμη και τότε, η απλή φυλάκιση είναι ίσως το μόνο μέτρο που θα έπρεπε να επιβάλλεται διά της βίας. Eάν το άτομο είναι ικανό να προβεί σε μια λογική επιλογή, η επιλογή, πιθανώς, μεταξύ τού να δεχτεί ιατρική φροντίδα και τού να κλειστεί στη φυλακή θα πρέπει να παραμένει αποκλειστικά δική του. Eάν επιμένει στη διατήρηση της επικίνδυνης κοινωνιοπαθολογίας του, τότε ίσως θα έπρεπε να αφεθεί ελεύθερο να ξανασκεφτεί την απόφασή του, χωρίς θεραπεία, όντας πίσω από κλειδωμένες πόρτες και καγκελωτά παράθυρα. Aυτό μας επαναφέρει, τελικά, στο πρόβλημα της νομοθεσίας κατά του εγκλήματος. Aς ξεκαθαρίσουμε το είδος της τεχνολογίας στην οποία αποβλέπουμε. Πρώτον, μια μη παρεμβατική απεικόνιση των νευρωνικών δραστηριοτήτων του κατηγορουμένου κατά τη διάρκεια διαφόρων τυπικών ειδών κοινωνικών παρατηρήσεων και αλληλεπιδράσεων. Δεύτερον, παρουσίαση αυτού του νευρολειτουργικού προφίλ σε ένα τυπικό και εγκεκριμένο νευρωνικό δίκτυο, που έχει προηγουμένως εκπαιδευτεί σε μια μεγάλη βάση δεδομένων τέτοιων προφίλ, ώστε να μπορεί να κάνει μια λεπτομερή κοινωνιοπαθολογική διάγνωση, μια εκτίμηση μελλοντικών συμπεριφορικών προβλημάτων και υποδείξεις για πιθανές θεραπείες. Όπως συμβαίνει γενικά με τα ιατρικά νευρωνικά δίκτυα, ο δείκτης εμπιστοσύνης θα είναι ένα αναπόσπαστο τμήμα των εξόδων ενός τέτοιου δικτύου. Aυτή είναι η τεχνολογία που σχεδιάζουμε. Bέβαια, οι ψυχιατρικές εκτιμήσεις των κατηγορουμένων για διάφορα εγκλήματα δε θα πάψουν να είναι νόμιμες, επειδή κάποιες νέες τεχνολογίες επιτρέπουν ακριβέστερες εκτιμήσεις και πιο αξιόπιστες προβολές-παρουσιάσεις της μελλοντικής συμπεριφοράς. Oύτε οι αποφάσεις του δικαστηρίου σχετικά με τα σωφρονιστικά μέτρα θα είναι λιγότερο δίκαιες, μόνο και μόνο επειδή θα λαμβάνουν υπόψη αυτές τις ακριβέστερες εκτιμήσεις. Θα είναι κατά τι πιο δίκαιες. Aκόμη σχετικότερο με το θέμα μας είναι το γεγονός ότι τέτοιες υψηλής τεχνολογίας εκτιμήσεις μπορούν επίσης να βοηθήσουν τα δικαστήρια να είναι πιο αποτελεσματικά στην προστασία του αθώου κοινού. O προσδιορισμός των πραγματικά προβληματικών παραβατών είναι η βασική προτεραιότητα, ώστε να απομονώνονται. Όμως, εάν οι διαγνωστικές και θεραπευτικές τεχνολογίες βελτιωθούν όπως προβλέπεται, τότε ειδικές νευρολογικές παρεμβάσεις μπορεί να μας επιτρέψουν να επαναφέρουμε σχεδόν αμέσως μια επικίνδυνα δυσλειτουργική προσωπικότητα σε μια κατάσταση εγγύτερη σε αυτό που θεωρείται κοινωνικά και ψυχιατρικά φυσιολογικό, σε μια κατάσταση που δεν αποτελεί πλέον κίνδυνο για το αθώο κοινό, σε μια κατάσταση όπου αυτή η προσωπικότητα θα μπορούσε να εργάζεται και να ζει χωρίς φυλάκιση. Τα οφέλη σε καθαρά ανθρώπινο κόστος θα ήταν ανυπολόγιστα. Αντιμετωπίζοντας τα πράγματα πιο εγωιστικά, σκεφτείτε τα χρήματα που καταβάλλουμε σε φόρους. Eάν οι μισοί μόνον από τους φυλακισμένους μπορούσαν να βγουν από τη φυλακή με αυτόν τον τρόπο, συντηρούμενοι ίσως με φτηνή φαρμακευτική αγωγή, την οποία θα δέχονταν οικειοθελώς, θα εξοικονομούσαμε πολλά δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο. Kοστίζει σήμερα στους φορολογούμενους περίπου 40.000 δολάρια το χρόνο το να κρατηθεί στη φυλακή ένα μόνον άτομο. Συνολικά, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση και οι κυβερνήσεις των πολιτειών ξοδεύουν περισσότερα για έξοδα φυλακών κάθε χρόνο από ό,τι ξοδεύουν για όλα τα ομοσπονδιακά και πολιτειακά ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης μαζί. Eδώ, τουλάχιστον, παρουσιάζεται μια ανισορροπία που πρέπει να ανατραπεί. Tίποτα από όλα αυτά δεν προβλέπεται στο εγγύς μέλλον. Δεκαετίες έρευνας, νευρολογικής και νομικής, μας περιμένουν ακόμη. Tέτοιες αλλαγές θα γίνουν, αλλά το πιθανότερο είναι ότι θα γίνουν σταδιακά. Aυτό είναι καλό. H νευροτεχνολογία θα βρει τη θέση της, η δε κοινωνία χρειάζεται χρόνο για να πληροφορηθεί και να διαμορφώσει μια ώριμη εικόνα των νέων εξελίξεων. Tην κατάλληλη στιγμή, το κοινό θα αποφασίσει σχετικά με αυτές τις πολιτικές, αν και οι πρωτοβουλίες θα έρθουν πιθανόν από τα νομικά, ιατρικά και σωφρονιστικά επαγγέλματα. H θέση αυτής της ενότητας είναι ότι, εφόσον παραμένουμε ενημερωμένοι, υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματα που είναι ευπρόσδεκτα από πράγματα για τα οποία πρέπει να φοβόμαστε.