Ζητώντας το άπειρο

Ο εκδημοκρατισμός συνίσταται στην εκδήλωση της διαφωνίας, η οποία διαδηλώνει την παρουσία όσων δεν μετρούν. Είναι η καλλιέργεια ζωνών ηγεμονικού αγώνα που δρουν ενάντια στο συναινετικό ειδύλλιο του κράτους. Ένας τέτοιος κλονισμός του κράτους δεν συνδέεται τελεολογικά με την κατασκευή ενός αρχικού έθνους-υποκειμένου, αλλά με την καλλιέργεια μιας αναρχικής πολλαπλότητας. Πώς θα μπορούσε να γίνει πράξη μια πολιτική όπως αυτή που περιέγραψα; Πώς θα μπορούσε να γίνει αποτελεσματική; Θα μπορούσε κανείς να πει, όπως ορισμένοι μεταχαϊντεγκεριανοί αριστεροί, ότι είναι ανάγκη να καλλιεργήσουμε το ήθος της σκέψης χωρίς την καταστροφική θέληση για κυριαρχία, χωρίς να προσδοκούμε και να περιμένουμε μέχρι την έλευση της σωτήριας δύναμης της επανάστασης που ενδέχεται να συμβεί κάποια μέρα. Θα μπορούσε κανείς να πει, όπως ορισμένοι μεταμπενγιαμενικοί αριστεροί, ότι το Άουσβιτς ή τα στρατόπεδα θανάτου είναι ο νόμος μιας νεωτερικότητας που χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια εξάπλωση της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης και τη μυθική βία του νόμου. Θα μπορούσε κανείς να πει, όπως ορισμένοι μεταλτουσεριανοί αριστεροί, ότι η πολιτική είναι σπάνια ή έχει εκλείψει και θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ζούμε σε μια αποπολιτικοποιημένη, μεταδημοκρατική εποχή γενικευμένου μηδενισμού. Αλλά θα μπορούσε κανείς επίσης να διαφωνήσει απλά, έντονα και επίμονα με αυτές τις θέσεις και να πει το εξής: η πολιτική δεν είναι σπάνια και η υιοθέτηση μιας τέτοιας θέσης εκφράζει εν τέλει ηττοπάθεια. Η πολιτική είναι τώρα και δεν είναι μία. Οι μαζικές δομικές εξαρθρώσεις της εποχής μας μπορούν να δημιουργήσουν απαισιοδοξία, και να υποθάλψουν ακόμη και μορφές ενεργού ή παθητικού μηδενισμού όπως τόνισα στην αρχή του βιβλίου, αλλά μπορούν επίσης να προκαλέσουν μαχητικές αντιδράσεις και να γεννήσουν αισιοδοξία, καλώντας μας να αναπτύξουμε την ικανότητά μας για πολιτική επινόηση και φαντασία, καλώντας μας, τέλος, να δεσμευθούμε ηθικά και να αντισταθούμε πολιτικά.