Η κυπριακή διένεξη 1946-1959 Ι, ΙΙ

Το Ίδρυμα Κάρνεγκι για τη Διεθνή Ειρήνη δημιούργησε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Ευρωπαϊκό του Κέντρο με σκοπό τη μελέτη συγκεκριμένων τοπικών και περιφερειακών συγκρούσεων στην Ευρώπη. Στη σειρά αυτών των μελετών εντάχθηκε και μια έρευνα για τη διένεξη στην Κύπρο και τις πολλαπλές όψεις και εκδηλώσεις της στα χρόνια 1946-1959. Πρόκειται για την πρώτη κυπριακή διένεξη, η οποία έφερε αντιμέτωπη τη Μεγάλη Βρετανία με τους Ελληνοκυπρίους, που ζητούσαν την ένωση της νήσου με την Ελλάδα, από την έναρξη του αντιαποικιοκρατικού κινήματος με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου το 1959, με τις οποίες είχε θεωρηθεί ότι επήλθε η λύση του Κυπριακού. Το έργο ανατέθηκε στον Γάλλο επιστήμονα Φρανσουά Κρουζέ, απολύτως αρμόδιο και επιπλέον «ουδέτερο», δηλαδή υπήκοο κράτους μη εμπλεκόμενου άμεσα στη διένεξη. Ο Κρουζέ δεν ενδιαφέρεται να γράψει μια μελέτη για το Κυπριακό ως αποκλειστικά διεθνοπολιτικό πρόβλημα όπου συμπλέκονται και συγκρούονται οι πολιτικές της ισχύος διαφόρων δυνάμεων, μεγάλων και ελασσόνων. Επιχειρεί κάτι ριζικά διαφορετικό. Επιδιώκει να θεμελιώσει την ανάλυση του Κυπριακού στην κοινωνική και ιστορική πραγματικότητα της Μεγαλονήσου και να εξετάσει το μεταπολεμικό πολιτικό πρόβλημα σε συνάρτηση με τη συνολική αποτίμηση αφενός της βρετανικής διοίκησης και των χειρισμών της και αφετέρου του εθνοτικού πλουραλισμού που χαρακτηρίζει την κοινωνία της νήσου και περιπλέκει τη λύση. Επιχειρεί επίσης να εντοπίσει τις «ρίζες της διαμάχης», προτάσσοντας αυτή την ανάλυση στη λεπτομερή ιστορική ανασκόπησή του. Ενσωματώνει στο έργο του ένα τεράστιο τεκμηριωτικό υλικό, αντλημένο από έντυπες πηγές που έγιναν προσιτές μόνο τα τελευταία χρόνια, από τον τύπο (βρετανικό, ελληνικό, ελληνοκυπριακό και τουρκικό) και από συνεντεύξεις (στις οποίες ο συγγραφέας αποδίδει κεφαλαιώδη σημασία). Το τιτάνιο έργο να καθοδηγήσει την πολυεθνική ομάδα που βοήθησε στην έρευνα, να δαμάσει το πλούσιο αλλά ανομοιογενές και άνισο υλικό του και να συνθέσει εντέλει την επιβλητική μελέτη του, προσπαθώντας να κατανοήσει τις θέσεις όλων των μερών, ο συγγραφέας το έφερε επάξια εις πέρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεταφραστής του βιβλίου Αριστοτέλης Φρυδάς (πρέσβης ε.τ., 1922-2010) είχε υπηρετήσει στην Κύπρο ως νεαρός πρόξενος της Ελλάδας τα χρόνια του κυπριακού απελευθερωτικού αγώνα.