Η θυσία του Ιεφθάε και Ιστορία Σωσάννης

Φιλολογική αποκατάσταση, τυπογραφική ερμηνεία: Γ.Π. Σαββίδης


Δύο είναι οι δεσπόζουσες ποιητικές μορφές του ελληνικού 18ου αιώνα: ο Κρητικός Βιτσέντζος Κορνάρος (;-;) και ο κοσμοπολίτης Καισάριος Δαπόντες (1713-1784). Μορφές πολύ διαφορετικές, όχι και όμως ολότελα άσχετες. Η φήμη του Κορνάρου θεμελιώθηκε εκδοτικά στα 1713 με τον "Ερωτόκριτο" και (ανωνύμως, την ίδια χρονιά) από την "Θυσία του Αβραάμ". Η φήμη του Δαπόντε οικοδομήθηκε με μια σειρά ποιητικών εκδόσεων στα χρόνια 1766-1779. Από αυτές, η πρώτη είναι ο πολύπαθος "Καθρέπτης Γυναικών", που ανοίγει με την ανελέητη "Θυσία του Ιεφθάε" και την σκανδαλιστικήν "Ιστορία Σωσάννης".

Η παρούσα φιλολογική, αυτοτελής έκδοση των δύο έργων συνεχίζει την προσπάθειά μου νεοτερικής αποκατάστασης της φήμης του Δαπόντε, την οποίαν εγκαινίασα με νέαν έκδοση του θρυλικού "Κανόνος Περιεκτικού Πολλών Εξαίρετων Πραγμάτων" (Λέσχη, 1991). Είναι βέβαιο πως ο πολυμαθέστατος Δαπόντες εγνώριζε τον "Ερωτόκριτο" και πως εφθονούσε την επιτυχία του. Και δεν χωρεί αμφιβολία ότι, γράφοντας την "Θυσία του Ιεφθάε", είχε κατά νου και την "Θυσία του Αβραάμ". Πρόκειται όμως για έργα ριζικώς διαφορετικά, τόσο από την άποψη της μορφής όσο και του περιεχομένου. Αρκεί να πούμε εδώ πως η "Θυσία" του Δαπόντε δεν έχει -δεν μπορούσε να έχει!- happy end!

Τούτα τα δύο έργα του Δαπόντε, αμφότερα εμπνευσμένα από την Παλαιά Διαθήκη, είναι αυτοτελή μα και παραπληρωματικά. Η "Θυσία του Ιεφθάε", συνθεμένη το 1748, προσεγγίζει ενστικτωδώς, αφηγηματικά, δραματικά και λυρικά, την μορφή του ορατόριου, σχεδόν όπως θα το συλλάβει ο Χαίντελ ("Jephtha", 1751). Η "Ιστορία Σωσάννης" είναι ακόμη πιο πρωτότυπη σε ύφος και μορφή: αναπαριστάνει δραματικά το παραμύθι της ενάρετης Σωσάννης, μέσα από έναν ανάλαφρο διάλογο Χαρίτωνος και Ψυχής, ήτοι των δύο όψεων του δισυπόστατου κοσμοκαλόγερου Κωνσταντίνου-Καισαρίου Δαπόντε.


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ


ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Προλογικό σημείωμα του επιμελητή
Η ΘΥΣΙΑ ΤΟΥ ΙΕΦΘΑΕ
Η Υπόθεσις

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ
[Πρόλογος Ποιητού-Ψυχής]
Περί του Αβραάμ
Περί του Ιωσήφ
Περί του Ιώβ
Περί του Μωϋσέως
Περί του Ιησού του Ναυή
Περί του Ιεφθάε
Ευχή Ιεφθάε
Νίκη Ιεφθάε
Περί της θυγατρός του Ιεφθάε

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
Η Κόρη χύνεται, και αγκαλιάζει τον Πατέρα της, και λέγει
Θρηνολογία Ιεφθάε
Διάλογος Ιεφθάε μετά της θυγατρός
Θρηνολογία της μητρός
Διάλογος Εβραίων

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ
Η Κόρη στέλνει, και φέρνει τας παρθένους της Ιερουσαλήμ και τας παίρνει, και πηγαίνει εις το βουνό, και λέγει
Θρηνολογία
Χορός Σειρήνων, Χαρίτων, και Νυμφών, και ήχοι διάφοροι
Μοιρολόγι
Ήχος άλλος
Άλλος (εφεύρεμα Λέοντος του Σοφού)
Άλλος, Ιαμβικός (εφεύρεμα Ιάμβης γυναικός) [Ηχολογία]

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ
Η Κόρη καταβαίνει εκ του όρους και εμβαίνει, με τας παρθένους συντροφιασμένη, εις την Ιερουσαλήμ, και αγκαλιάζει τον Πατέρα της και λέγει
Λόγια Ιεφθάε προς τον λαόν
Ο Ιεφθάε θυσιάζει την Κόρην του
Ευχή

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΩΣΑΝΝΗΣ
Η Υπόθεσις
Χαρίτων και Ψυχή
Περί των δύο γερόντων
Περί της Σωσάννης ούσης εις το λουτρόν, μπήκασι και οι γέροντες
Λόγια Σωσάννης προς αυτούς
Απορία
Λύσις
Ψευδομαρτυρία κατά Σωσάννης
Περί του Δανιήλ
Κρίσις του Δανιήλ
Λιθοβολούνται οι κακόγεροι
Απορία
Λύσις
Τραγούδι

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ "ΚΑΘΡΕΠΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΩΝ"
ΚΑΙ ΑΛΛΗ ΦΑΝΑΡΙΩΤΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ "ΘΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ;"