Το μοντέρνο βλέμμα στην «ελληνική» φύση

Ένα μεγάλο μέρος της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα αναπτύχθηκε μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον με ιδιαίτερη ταυτότητα. Κάθε συνάντηση όμως της αρχιτεκτονικής με τη φύση, βασισμένη στην ιδέα ότι ο άνθρωπος είναι ικανός να τη «βελτιώσει», δεν είναι τίποτα άλλο από έκφραση αξιών και ιδεών. Το ζήτημα αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Ελλάδα καθότι το ελληνικό τοπίο πέραν της αισθητικής ιδιαιτερότητάς του διαθέτει ευρύτερο ιδεολογικό βάρος μέσω των φιλοσοφικών ιδεών που έχουν διατυπωθεί γι’ αυτό. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί η προσπάθεια απόδοσης του ορισμού της «ελληνικότητας» μέσω ενός γεωμορφολογικού ντετερμινισμού με αναφορά στο ελληνικό τοπίο.
Το πρώτο μέρος του βιβλίου, με τίτλο ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ. ΟΔΟΙΠΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ, περιλαμβάνει κείμενα τα οποία αναδεικνύουν την αναφορά στην ελληνική φύση ως καταστατική συνθήκη της νεωτερικότητας, ερευνούν τις θεωρητικές και ιδεολογικές διαστάσεις του ελληνικού τοπίου, αφηγούνται μοντέρνα ταξίδια στην ελληνική ύπαιθρο και άγνωστες σχεδιαστικές καταγραφές, εμβαθύνουν στη φιλοσοφική ματιά απέναντι στο τοπίο συγκεκριμένων μοντέρνων Ελλήνων αρχιτεκτόνων ή φωτίζουν τη σημασία ενός συγκεκριμένου τόπου για τη μοντέρνα ελληνική αρχιτεκτονική.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου, με τίτλο ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΣΕ ΔΙΑΛΟΓΟ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΥΣΗ, επικεντρώνεται σε μελέτες και έργα αρχιτεκτονικής ή/και αρχιτεκτονικής τοπίου τα οποία είναι ελάχιστα γνωστά και ταυτόχρονα συνδέονται με καίρια θέματα-ερωτήματα που απασχολούν διαχρονικά την αρχιτεκτονική στην Ελλάδα.
Το εύρος των προσεγγίσεων αναδεικνύει τη σχέση μοντέρνας αρχιτεκτονικής και ελληνικής φύσης ως ένα από τα πλέον πρόσφορα πεδία έρευνας και προβληματισμού με εμφανή τη φιλοσοφική του διάσταση.

Το do.co.mo.mo. (επιτροπή εργασίας για την τεκμηρίωση και διατήρηση κτιρίων, τόπων και συνόλων του μοντέρνου κινήματος) είναι ένας διεθνής μη-κυβερνητικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 1988 και σήμερα έχει 71 εθνικές ομάδες — η Ελληνική ομάδα do.co.mo.mo. ιδρύθηκε το 1990.

Τα Τετράδια του Μοντέρνου είναι ένας κύκλος παρεμβάσεων που κινείται με πρωτοβουλία της Ελληνικής ομάδας do.co.mo.mo. και έχει τοποθετήσει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τη μοντέρνα αρχιτεκτονική.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Αμαλία Κωτσάκη, Κώστας Τσιαμπάος, Εισαγωγή
Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενετάς, Αρχιτεκτονική με κριτήρια τη Φύση και την Ιστορία. Το Τουριστικό Περίπτερο στο Τροφώνιο της Λιβαδειάς (1962-2018) – Εναρκτήρια ομιλία
Α. ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ. ΟΔΟΙΠΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Περί του «Ελληνικού Τοπίου»: Πολιτισμική σύνθεση και τοπιακό υπόβαθρο
Νίκος Μαγουλιώτης, Ο Περικλής Γιαννόπουλος και η νεοελληνική αρχιτεκτονική
Κώστας Τσιαμπάος, Η φύση ως παράδοση και ταυτότητα της αρχιτεκτονικής
Θανάσης Θ. Σωτηρίου, «Το τοπίο έλαμπε στον ήλιο με φλεγόμενα χρώματα». Η προσέγγιση του Ισαάκ Σαπόρτα στο φυσικό τοπίο του ελλαδικού χώρου
Φοίβος Πανηγυράκης, Arthur Staal, ταξιδιωτικές σημειώσεις για το ελληνικό τοπίο
Λίνα Δήμα, Εκφάνσεις της φύσης και πολεοδομικά οράματα στη σκέψη του Ιωάννη Δεσποτόπουλου
Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Ελευσίνα – Μύκονος. Τοπίο και φύση στη σκέψη και το έργο του Άρη Κωνσταντινίδη
Ελένη Λιβάνη, Τα «χωριά» και το «τοπείο»: Θεωρήσεις του Άρη Κωνσταντινίδη για την «ελληνική» φύση
Σταύρος Αλιφραγκής, Η Φύση στη «Βιβλιοθήκη» του Μοντέρνου Αρχιτέκτονα: Δημήτρης Α. Φατούρος
Αμαλία Κωτσάκη, Το μοντέρνο βλέμμα στη φύση της Κρήτης
Β. ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΞΕΝΟΙ ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΝ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΗ
Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος, Ελληνική ακτογραμμή υπό νεωτερική γραμμή: Θέρετρα του Ι. Δεσποτόπουλου
Ιουλία Βομπίρη, Σανατόρια – Αρχιτεκτονική αντίληψη στο Μαγικό Βουνό
Αιμιλία Αθανασίου, Περτούλι Revisited: η μοντέρνα επιστροφή στο δάσος
Αλέξανδρος Ζώμας, Τοπιακές κατασκευές στα όρια του μοντέρνου: Τρεις μελέτες του Αλέξανδρου Παπαγεωργίου-Βενετά, 1957-1961
Χαρίκλεια (Χάρις) Μακεδονοπούλου, Όλοι παραλία! Η περίπτωση του Ξενία Μεσολογγίου
Βασιλική Πετρίδου, Φυσική ελευθερία και στρατιωτική πειθαρχία στους οικισμούς του Αυτόνομου Οικοδομικού Οργανισμού Αξιωματικών (ΑΟΟΑ)
Μαρία Νοδαράκη, Μαρία Τασσοπούλου, Η μεσογειακή ουτοπία της Jaqueline Tyrwhitt. Ένα μοντέρνο όραμα στην ελληνική ύπαιθρο
Κωνσταντίνα Κάλφα, Μάρα Παπαβασιλείου, Το άμεσο περίβλημα μέσα στη φύση: περί Ιάννη Ξενάκη και Αμοργού
Αλέξανδρος Θ. Βαζάκας, Η ειδικότητα της αρχιτεκτονικής τοπίου και ο ύστερος ελληνικός μοντερνισμός
Βιογραφικά σημειώματα

Σειρά «Τετράδια του Μοντέρνου» #7
Σε συνεργασία με τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείου Κρήτης και το do.co.mo.mo Greece